Transkrypcja:
Cześć, tu Dawid Panek. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W tym odcinku porozmawiamy o metoklopramidzie. Jakich informacji udzielić pacjentowi i na co uważać? Zapraszam.
Metoklopramid został opisany po raz pierwszy w 1964 roku, podczas prac nad ulepszaniem właściwości prokainamidu, leku przeciwarytmicznego. W Stanach Zjednoczonych lek wprowadzono do obrotu w 1979 roku w postaci zastrzyków, a w 1980 roku w postaci doustnej. Początkowo stosowano metoklopramid do kontrolowania nudności u osób cierpiących na silne bóle głowy lub migreny, później stosowano go przy nudnościach spowodowanych radioterapią i chemioterapią, a następnie do leczenia nudności spowodowanych znieczuleniem. Na początku lat 80. w szwedzkich badaniach dotyczących nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii zaczęły pojawiać się oznaki wskazujące, że lek powoduje u niektórych pacjentów późne dyskinezy. W 1985 r. FDA zażądała umieszczenia na etykiecie leku ostrzeżenia o możliwości wystąpienia tego działania niepożądanego. Pociągnęło to również za sobą falę postępowań sądowych przeciwko producentom leków z metoklopramidem.
Metoklopramid jest lekiem przeciwwymiotnym i antagonistą receptorów dopaminergicznych D2, a dzięki obwodowemu mechanizmowi działania ma stymulujący wpływ na motorykę przewodu pokarmowego. Wynikiem tego jest przyspieszone opróżnianie żołądka, a także wzrost nacisku na dolny zwieracz przełyku. Co istotne, metoklopramid nie ma wpływu na wydzielanie soku żołądkowego. Metoklopramid wskazany jest w leczeniu choroby refluksowej, w zapobieganiu nudnościom i wymiotom oraz stymulacji opróżniania żołądka, na przykład w przebiegu gastroparezy cukrzycowej. Metoklopramid wykorzystuje się także do zapobiegania nudnościom i wymiotom u pacjentów po radio- i chemioterapii, w tym u pacjentów pediatrycznych.
Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki, o czym poinformować w razie dodatkowych pytań, a o czym lepiej nie wspominać?
Wydając pacjentowi preparat z metoklopramidem wyjaśnij, że lek stymuluje opróżnianie żołądka, dzięki czemu jest skuteczny w zapobieganiu nudnościom i wymiotom. Poinstruuj pacjenta, że metoklopramid w postaci doustnej dawkuje się w odstępach minimum 6-godzinnych, aby zapobiec przedawkowaniu, nie przekraczając dobowej dawki na poziomie 0,5 mg/kg masy ciała, a lek stosuje się przez możliwie najkrótszy okres czasu. Producent tabletek z metoklopramidem podaje, że maksymalny zalecany czas terapii nie powinien przekroczyć 5 dni, jednak w uzasadnionych przypadkach lek można stosować pod kontrolą do 12 tygodni. W przypadku wystąpienia wymiotów, nawet na krótko po podaniu leku, należy mimo wszystko zachować 6-cio godzinny odstęp przed przyjęciem kolejnej dawki. Wydając pacjentowi lek upewnij się, czy nie zaobserwował u siebie objawów krwawienia z przewodu pokarmowego, czyli na przykład fusowatych wymiotów, czy krwi w stolcu, ponieważ w takim przypadku pobudzenie perystaltyki może stanowić poważne ryzyko dla zdrowia.
Stosowanie metoklopramidu wiąże się z ryzykiem wystąpienia objawów pozapiramidowych, zwłaszcza u dzieci i młodzieży, a ryzyko to wzrasta wraz ze wzrostem dawki. Zaburzenia te mogą wystąpić nawet po przyjęciu jednej dawki, uczul więc pacjenta, że w przypadku zaobserwowania sztywności mięśniowej, drżenia czy bradykinezji powinien natychmiast przerwać leczenie. Ryzyko tych działań niepożądanych jest również wyższe u pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi, chorobą Parkinsona oraz u pacjentów stosujących leki oddziałujące na ośrodkowy układ nerwowy. Przeciwwskazane jest stosowanie metoklopramidu u pacjentów leczonych lewodopą, gdyż oba leki działają przeciwstawnie.
W miarę możliwości warto dopytać pacjenta od jakiego czasu stosuje metoklopramid. Długotrwałe leczenie metoklopramidem może bowiem wywołać dyskinezę późną, która jest potencjalnie nieodwracalna, zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku. Ze względu na ryzyko wystąpienia tego działania niepożądanego zaleca się, aby czas leczenia nie był dłuższy niż 3 miesiące. W razie wystąpienia klinicznych objawów dyskinezy późnej należy natychmiast przerwać leczenie.
Co warto wiedzieć gdyby pacjent pytał? [ON#4] Niekiedy pacjenci po przeczytaniu ulotki są zdziwieni, że lekarz przepisał im metoklopramid przy problemach z bólem głowy. Metoklopramid stosowany jest u pacjentów cierpiących na migrenowe bóle głowy, ponieważ oprócz działania przeciwwymiotnego może być stosowany w skojarzeniu z doustnymi lekami przeciwbólowymi w celu zwiększenia ich wchłaniania.
Na zakończenie dodam, że metoklopramid zarejestrowany w Polsce w postaci tabletek jest przeznaczony do stosowania u młodzieży od 15. roku życia, o masie ciała powyżej 60 kilogramów. Z kolei roztwór do wstrzykiwań jest zarejestrowany do użycia już od 1. r.ż. Za granicą metoklopramid jest dostępny również w postaci donosowej, a jego biodostępność w tej formie wynosi aż 47%.
To już wszystko w dzisiejszym odcinku, dziękuję za uwagę i do zobaczenia.