Transkrypcja
Cześć, tu Patrycja Cieślik. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W tym odcinku porozmawiamy o melatoninie. Jakich informacji udzielić pacjentowi i na co uważać? Zapraszam.
Melatonina jest hormonem produkowanym w organizmie człowieka w szyszynce. Jej prekursorem jest tryptofan, który przekształca się w serotoninę, a następnie w melatoninę. Melatonina odpowiada za koordynację zegara biologicznego człowieka, tym samym to jej działaniu zawdzięczamy regulację rytmu snu i czuwania. Wydzielanie melatoniny jest także hamowane przez ekspozycję na światło. W ciągu dnia jej stężenie we krwi jest niskie, natomiast największe między godz. 2 a 4 w nocy.
Organizm niemowląt do około 12 tygodnia życia prawie wcale nie produkuje melatoniny, w związku z czym w zasadzie nie obserwuje się u nich określonego dobowego rytmu snu i czuwania. Mniejsze wydzielanie melatoniny obserwuje się także u osób w podeszłym wieku w związku ze zjawiskiem zwapnienia szyszynki pojawiającym się w procesie starzenia się organizmu.
Melatonina działa na receptory melatoninowe MT1 i MT2. Wskazaniami do stosowania melatoniny są przede wszystkim zaburzenia snu, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku. Ponadto melatonina może być zastosowana w przypadku zespołu opóźnionej fazy snu, do regulacji rytmu sen-czuwanie u osób niewidomych lub wykonujących pracę zmianową, a także jako profilaktyka i leczenie zaburzeń snu u osób zmieniających strefy czasowe w czasie podróży międzykontynentalnych, czyli w pomocniczo w przypadku wystąpienia tzw. zjawiska jet-lag.
Znamy dobrze wskazania, przejdźmy zatem do informacji, które warto przekazać pacjentowi oraz które warto znać w razie bardziej szczegółowych pytań.
Melatoninę stosuje się w postaciach doustnych zarówno w preparatach prostych jak i w preparatach złożonych. Te drugie stanowią suplementy diety, w których deklarowana dawka melatoniny wynosi zazwyczaj 1 mg. W produktach leczniczych dawki wynoszą częściej 3 lub 5 mg.
Zalecane dawkowanie melatoniny najczęściej podawane jest na ulotkach dla pacjentów jako od 1 czy nawet pół mg do 5 mg raz dziennie około godziny przed snem. Jaką zatem informację przekazać pacjentowi? W większości badań klinicznych podawano dawkę 3 mg. W przypadku najczęstszej dolegliwości, z jaką zgłaszają się do aptek pacjenci pytający o melatoninę, czyli zaburzeń snu, zalecić można początkowo stosowanie wyższych dawek, a następnie stosowanie 1 mg jako dawki podtrzymującej. Taka terapia powinna trwać 3-6 tygodni. Jeżeli leczenie ma być krótkotrwałe, najczęściej stosowana dawka wynosi 1 lub 2 mg.
Jeżeli chodzi zaś o wspomaganie zaburzeń snu związanych ze zmianą stref czasowych, leczenie należy rozpocząć pierwszego dnia podróży i kontynuować je jeszcze przez kilka dni po powrocie. W badaniach klinicznych wykazano, że u pacjentów podróżujących w kierunku wschodnim przez 5 lub więcej stref czasowych przyjmowanie 2–3 mg może być korzystne, gdyż melatonina wpływała na poprawę czujności i zmniejszenie senności oraz zmęczenia w ciągu dnia u osób podróżujących.
W przypadku krótkotrwałego stosowania melatoniny, zgłaszane działania niepożądane występowały rzadko i były przemijające. Warto jednak uprzedzić pacjenta, że po jej zastosowaniu mogą pojawić się ból głowy, senność, zawroty i nudności. W związku z powyższym zaleca się, aby osoby przyjmujące melatoninę przez 4–5 godzin od zażycia nie prowadziły pojazdów ani nie obsługiwały maszyn. Ponadto równoczesne stosowanie melatoniny z lekami uspokajającymi, nasennymi lub alkoholem nasila ich działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy, może zatem dojść do nadmiernej sedacji.
Wydając melatoninę zapytaj, czy pacjent stosuje leki takie jak citalopram czy omeprazol, gdyż zwiększają one jej biodostępność, co może oznaczać konieczność modyfikacji dawkowania melatoniny. Warto dopytać również, czy nasz pacjent nie stosuje leków hipotensyjnych, gdyż przyjmowanie melatoniny może zmniejszać ciśnienie tętnicze, istnieje zatem ryzyko wystąpienia niedociśnienia u takich osób.
W przypadku kobiet ciężarnych, brak jest wystarczających danych z badań klinicznych, aby móc potwierdzić bezpieczeństwo stosowania melatoniny w tym okresie, natomiast w badaniach na zwierzętach nie wykryto szkodliwego wpływu na płód. Nie zaleca się także stosowania melatoniny w czasie karmienia piersią, gdyż badania na modelach zwierzęcych oraz obecność endogennej melatoniny w pokarmie sugerują, iż melatonina przyjmowana doustnie przenika do mleka matki.
Co ciekawe, różnego rodzaju zaburzenia snu nie są jedynymi wskazaniami, co do których istnieją dowody skuteczności pochodzące z badań klinicznych. Do potencjalnych zastosowań melatoniny off-label należy na przykład profilaktyka migreny. Stosowanie 3 mg melatoniny może zmniejszać częstość występowania migreny oraz czas trwania napadów. Innym ciekawym wskazaniem może być endometrioza. Wykazano, że stosowanie 10 mg melatoniny przez 8 tygodni wpływało na zmniejszenie bólu, odczucie dyskomfortu podczas stosunku płciowego oraz menstruacji. Melatonina może zatem się przyczynić do redukcji liczby zażywanych leków przeciwbólowych u kobiet z endometriozą.
A w ramach ciekawostki, trwają także badania nad skutecznością melatoniny w redukcji objawów zespołu jelita drażliwego, w tym bólu brzucha, wzdęć, nudności i zgagi. Wyniki wstępnych badań klinicznych sugerują, iż faktycznie może być ona skuteczna w leczeniu IBSa.
To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.