W obrocie aptecznym dostępne są kapsułki, tabletki, iniekcje, aerozole doustne oraz saszetki z witaminą B12. Preparaty z witaminą B12 stosuje się głównie w celu uzupełnienia niedoborów, które mogą prowadzić do anemii megaloblastycznej, zaburzeń neurologicznych i przewlekłego zmęczenia. Sięgają po nie szczególnie osoby na diecie wegańskiej, starsze lub z zaburzeniami wchłaniania, choć realna potrzeba suplementacji często bywa przeceniana.
O substancji czynnej
Witamina B12 należy do grup witamin rozpuszczalnych w wodzie. Witaminą B12 określa się grupę związków, które mają centralnie położony jon kobaltu. Naturalnie występująca formą jest m.in. hydroksykobalamina, natomiast syntetyczną – cyjanokobalamina, stosowana jako dodatek do żywności lub suplement. Źródłem kobalamin w żywności są produkty zwierzęce, np. wątroba, ryby i owoce morza, nabiał, jaja. Dostępność witaminy B12 z produktów roślinnych jest niepewna – małe ilości potwierdzono w produktach takich jak owoce rokitnika oraz wodorosty i glony, np. spirulina.[1] Większość witaminy B12 zawartej w źródłach roślinnych to formy nieaktywne, więc nie stanowią dobrej alternatywy dla wegetarian i wegan.
Leki zawierające witaminę B12 wskazane są przede wszystkim w leczeniu i profilaktyce niedoborów wynikających z upośledzonego wchłaniania, w niedoborach dietetycznych, a także w neuropatiach, neuralgiach i jako element terapii wspomagającej w chorobach neurologicznych.
Pacjenci często przyjmują witaminę B12 profilaktycznie przy przewlekłym zmęczeniu, zaburzeniach pamięci czy w ramach „suplementacji energii”.
Mechanizm działania polega na udziale kobalaminy w syntezie DNA, metabolizmie kwasów nukleinowych i białek oraz przemianach homocysteiny do metioniny, co ma kluczowe znaczenie dla podziałów komórkowych i prawidłowej erytropoezy, a także dla funkcjonowania układu nerwowego (tworzenie osłonek mielinowych).
U osób bez stwierdzonych problemów z wchłanianiem witaminy B12 zapotrzebowanie może być pokryte przy zażywaniu 50-100 µg witaminy B12 dziennie lub 1000 µg dwa razy w tygodniu.[2]
Zaleca się przyjmowanie 25–100 µg dziennie w celu utrzymania prawidłowego poziomu witaminy B12 u osób starszych.[3]
Substancje dodatkowe
W tabeli pojawiły się różne substancje dodatkowe, które pełnią rolę uzupełniającą i wspomagającą działanie witaminy B12.
Są to między innymi:
- witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B5, B6, B7/biotyna, kwas foliowy/B9) mogą wspierać metabolizm energetyczny, układ nerwowy i krwiotwórczy. W połączeniu z B12 mogą uzupełniać działanie neuroprotekcyjne
- kwas foliowy (w tym sól glukozaminowa kwasu 5-MTHF) działa synergistycznie z witaminą B12 w procesach krwiotworzenia i metabolizmie homocysteiny
- witamina D – może wspierać odporność, kości i układ nerwowy – uzupełnia działanie witaminy B12 w zakresie ogólnej odporności i zdrowia.
- witamina C i E – silne antyoksydanty, mogą wspierać układ nerwowy i naczyniowy
- cholina – może wspierać funkcje mózgu, bo jest prekursorem acetylocholiny (neuroprzekaźnika pamięci i uwagi) oraz składnikiem fosfolipidów błonowych, niezbędnych do budowy i regeneracji neuronów oraz mieliny
- magnez – może wspierać układ nerwowo-mięśniowy, dodatek uzupełniający działanie B12 w energii i układzie nerwowym
- miedź – pierwiastek niezbędny w procesach krwiotwórczych, może wzmacniać działanie B12 w tworzeniu hemoglobiny
- wapń – może wspierać układ nerwowy, bo reguluje przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, uwalnianie neuroprzekaźników i procesy plastyczności synaptycznej
- żelazo – może chronić sprawność mózgu, bo uczestniczy w transporcie tlenu
- monofosforan urydyny – może wspierać regenerację błon komórkowych i funkcje układu nerwowego oraz działać neuroprotekcyjnie w połączeniu z B12
Substancje pomocnicze
W większość preparatów dostępnych w aptekach nie ma substancji pomocniczych o znanym działaniu.
Natomiast te, które wystąpiły to:
- żelatyna (wieprzowa) – może być problematyczna dla wegetarian i wegan
- sacharoza – może być problematyczna dla diabetyków
- laktoza – może być problematyczna dla osób z nietolerancją laktozy
Podsumowanie różnic
Na podstawie analizy wyciągamy następujące wnioski:
- osobom z potwierdzonym niedoborem witaminy B12 poleć preparaty o statusie leków OTC z udokumentowaną dawką (Vitaminum B12-SF, Neurobion Advance)
- osobom preferującym czystą witaminę B12 bez dodatków innych substancji poleć preparaty Ballamin Forte 500 ug aerozol doustny, Molekin B12, Naturell Metylo-B12 500, Naturell B12, Naturell B12 Forte, Olimp B12 Max, Vitaminum B12-SF, Witamina B12 Forte Polfa-Łódź, Witamina B12 Vitum Oleofarm
- u pacjentów na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej nie rekomenduj kapsułek zawierających żelatynę takich jak DiaB12, Fosydyna Plus, Mieloguard, Naturell Witamina B Complex Kids, NeutoB12 Galena, Olimp B12 Forte Bio-Complex oraz lek Neurobion Advance
- osobom preferującym szybką absorpcję i wygodę stosowania warto polecić postać aerozolu podjęzykowego: Ballamin B Complex lub Ballamin Forte
- osobom z objawami neurologicznymi i potrzebą wsparcia funkcji nerwowych poleć preparaty zawierające dodatkowo urydynę i (lub) cytydynę: Fosydyna Plus i Mieloguard
- osobom, które potrzebują profilaktycznej suplementacji poleć Olimp B12 Forte Bio-Complex, Olimp B12 Max, Naturell Metylo-B12 500
Preparaty zawierające witaminę B12 dostępne w obrocie aptecznym
Preparaty zawierające witaminę B12 zestawiono w Tabeli poniżej:
| Nazwa handlowa | Status dostępności | Postać | Dawka witaminy B12 | Substancje dodatkowe | Substancje pomocnicze | Dawkowanie |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ballamin B Complex aerozol podjęzykowy | suplement diety | aerozol podjęzykowy | 250 μg | witamina B1witamina B6 | brak | 2×1 |
| Ballamin Forte 500 ug aerozol doustny | suplement diety | aerozol doustny | 500 µg | brak | brak | 1×1 |
| B-Complex Polfa Łódź | suplement diety | tabletki | 2,5 µg | witamina B1witamina B2witamina B6witamina B3witamina B5kwas foliowybiotyna | brak | 1×1 |
| Bexon | lek Rp | iniekcja | 0,98 mg | witamina B1witamina B6 | brak | 1×1 następnie 2-3x na tydzień |
| DiaB12 | suplement diety | kapsułki | 100 µg | kwas foliowy | żelatyna | 1×1 |
| Doppelherz Aktiv B complex | suplement diety | tabletki | 200 µg | witamina B1witamina B2witamina B3witamina B5witamina B6kwas foliowybiotyna | brak | 1×1 |
| Energamma | lek Rp | drażetki | 1000 µg | brak | sacharoza laktoza | 1×1 lub 1×2 |
| Fosydyna Plus | suplement diety | kapsułki | 100 μg | monofosforan urydynywitamina B6witamina B1kwas foliowymiedź | żelatyna wołowa | 1×1 |
| MebeVIT B complex | suplement diety | tabletki | 50 µg | witamina B2witamina B6witamina B1witamina B5sól glukozaminowa kwasu 5-MTHFwitamina B9witamina B3 | brak | 1×1 |
| MebeVit B-Complex Junior | suplement diety | saszetki | 1,5 μg | witamina B1witamina B2witamina B3witamina B5witamina B6folianywitamina C | brak | dzieci 3.-7. r.ż. 1×1 dzieci >7. r.ż. 1×1-2 |
| Mieloguard | suplement diety | kapsułki | 10 µg | magnezmonofosforan urydynywitamina B3monofosforan cytydynywitamina B6witamina B1kwas foliowywitamina D | żelatyna | 1×1 |
| Molekin B12 | suplement diety | tabletki | 100 µg | brak | brak | 1×1 |
| Naturell Metylo-B12 500 | suplement diety | tabletki | 500 µg | brak | brak | 1×1 |
| Naturell Witamina B active complex | suplement diety | kapsułki | 100 μg | cholinawitamina B3witamina B5witamina B6witamina B2witamina B1kwas foliowybiotyna | brak | 1×1 |
| Naturell Witamina B Complex Forte | suplement diety | tabletki | 7,5 µg | witamina B3witamina B5witamina B2witamina B1kwas foliowybiotyna | brak | 1×1 |
| Naturell Witamina B Complex Kids | suplement diety | kapsułki | 0,9 μg | witamina B1witamina B2witamina B6folian | żelatyna | dzieci 3.-6. r.ż 1×1 dzieci i młodzież 7.-18. r.ż. 1×2 dorośli 1×2 |
| Naturell Witamina B12 | suplement diety | tabletka | 10 µg | brak | brak | 1×1 |
| Naturell Witamina B12 Forte | suplement diety | tabletki | 100 µg | brak | brak | 1×1 |
| Neurobion Advance | lek OTC | tabletki | 1 mg | witamina B1witamina B6 | żelatyna | 1×1 |
| Neurovit | lek Rp | tabletki powlekane | 0,2 mg | witamina B1witamina B6 | brak | 1×1 |
| Neurovit Fast | lek Rp | iniekcja | 1 mg | witamina B1witamina B6 | brak | 1×1 następnie 2-3x na tydzień |
| NeutoB12 Galena | suplement diety | kapsułki | 100 µg | witamina B1foliany | żelatyna | 1×1 |
| Olimp B12 Forte Bio-Complex | suplement diety | kapsułki | 500 µg | witamina B6kwas foliowywitamina Ewapńżelazo | żelatyna | 1×1 |
| Olimp B12 Max | suplement diety | tabletki | 700 μg | brak | brak | 1×1 |
| Solamid | suplement diety | kapsułki | 10 µg | witamina B1witamina B6 | brak | 1×1 |
| Vitaminum B12 SF | lek Rp | iniekcja | 1000 µg | brak | brak | 1×1 |
| Vitaminum B12 WZF | lek Rp | iniekcje | 500 µg | brak | brak | wg zaleceń lekarza |
| Vitaminum B12-SF | lek OTC | tabletki | 1000 µg | brak | brak | 1×1 |
| Witamina B12 Forte Polfa-Łódź | suplement diety | tabletki | 10 µg | brak | brak | 1×1 |
| Witamina B12 Vitum Oleofarm | suplement diety | kapsułki | 100 µg | brak | brak | 1×1 |
Piśmiennictwo
- Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.⬏
- Wierzejska, R. (2021). Witamina B12 a dieta wegetariańska i ciąża. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Pobrane z: https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/plodnosc-i-ciaza/witamina-b12-a-dieta-wegetarianska-i-ciaza/⬏
- Food and Nutrition Board, Institute of Medicine. Dietary Reference Intakes for Thiamin, Riboflavin, Niacin, Vitamin B6, Folate, Vitamin B12, Pantothenic Acid, Biotin, and Choline (2000). Washington, DC: National Academy Press, 2000. Available at: http://books.nap.edu/books/0309065542/html/. ⬏