Transkrypcja:

Cześć, tu Bartosz Futera. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W tym odcinku porozmawiamy o cynku. Jakie informacje przekazać pacjentowi i na co należy zwrócić szczególną uwagę? Zapraszam.

Cynk jako czysty metal został wyizolowany w tysiąc siedemset czterdziestym szóstym roku w Niemczech przez chemika Andreasa Marggrafa. Wpływ tego pierwiastka na organizm zbadano jednak dopiero sto lat później we Francji. W dwudziestym wieku oszacowano jego zawartość w ludzkim organizmie oraz wykazano istotną rolę dla przebiegu procesów fizjologicznych. Odkryto także karboksypeptydazę, czyli enzym trawienny, zawierający cynk w swoim miejscu aktywnym. Lepsze poznanie właściwości cynku pozwoliło także na zrozumienie jego wpływu na występowanie wielu chorób.

Cynk okazał się prawdopodobnie skuteczny w leczeniu zakażeń górnych dróg oddechowych, biegunki u dzieci, w spowolnieniu postępu zwyrodnienia plamki żółtej u osób starszych oraz chorobie Wilsona związanej z zaburzeniem transportu miedzi w hepatocytach. Wykazuje on działanie jako kofaktor enzymów zaangażowanych w wiele funkcji komórkowych między innymi regenerację nabłonka jelitowego oraz jako aktywator tymuliny wydzielanej przez grasicę. Cynk posiada także właściwości antyoksydacyjne.

Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki, o czym poinformować w razie dodatkowych pytań, a o czym lepiej nie wspominać?

Niedobory cynku najczęściej objawiają się przez stany zapalne skóry, obniżoną odporność, zaburzenia takich zmysłów jak węch czy smak lub utrudniony przebieg gojenia się ran. Pogorszenie nastroju również może świadczyć o zbyt niskim poziomie cynku, gdyż jego deficyt obserwuje się u pacjentów z depresją. Znaczne, utrzymujące się niedobory mogą w konsekwencji doprowadzić też do zaburzeń neurologicznych, zaburzeń płodności, zahamowania rozwoju, wzrostu, hipogonadyzmu oraz wypadania włosów. Wynikają one w większości przypadków z nieprawidłowej i ubogiej w źródła tego pierwiastka diety. Do powstawania niedoborów mogą przyczynić się też stany pooperacyjne, czy przebyte infekcje. Rekomendowane przez Instytut Żywności i Żywienia dzienne spożycie cynku waha się w zależności od wieku i wynosi: dla niemowląt około pięć miligramów, dla chłopców od ośmiu do jedenastu miligramów, dla dziewcząt od ośmiu do dziewięciu miligramów, dla dorosłych kobiet osiem miligramów, a dla mężczyzn jedenaście miligramów. W przypadku wystąpienia niedoborów cynku zaleca się przyjmowanie od dwukrotności do pięciokrotności dawki rekomendowanej.

Randomizowane badania kontrolne jako jedną z najkorzystniejszych pod względem przyswajalności form cynku podają jego chelat aminokwasowy na przykład diglicynianu cynku. Za wysoką przyswajalność odpowiada jego mała masa cząsteczkowa oraz wysoka stabilność w szerokim zakresie pH. W preparatach głównie zewnętrznych, ale też niektórych wewnętrznych możemy odnaleźć cynk w formie jego tlenku. Ten jednak z przewodu pokarmowego wchłania się w minimalnym stopniu.

W obrocie dostępny jest cynk zarówno w postaci leków wydawanych bez recepty, ale także suplementów diety. Zawartość cynku w lekach OTC jest zróżnicowana. Lek Zincas zawiera pięć i pół miligrama jonów cynkowych w tabletce, ale już Zincort dwadzieścia pięć miligramów, a Zincas Forte dwadzieścia siedem miligramów. Dwa ostatnie należy zażywać raz na dobę, ale dawkowanie jest uzależnione od wieku i stanu zdrowia pacjenta.

Co na temat suplementacji cynku mówią badania? Opublikowany z dwa tysiące dwudziestym roku przegląd systematyczny nie potwierdza wpływu suplementacji cynkiem na wzrost odporności i zapobieganie infekcjom.  Wskazuje jednak na możliwe skrócenie czasu trwania przeziębienia. W analizowanych badaniach brały udział osoby dorosłe. Inny przegląd systematyczny, oceniający natomiast rolę suplementacji cynkiem na przebieg infekcji dróg oddechowych u dzieci mówi o jego skuteczności w trakcie trwania terapii. Wyniki badań nie są jednoznaczne pod kątem tego czy cynk wzmacnia odporność i zapobiega infekcjom. Sugerują one jednak, że może być pomocny w szybszym powrocie do zdrowia. Należy też pamiętać, że stosowanie cynku w trakcie infekcji jest uzasadnione wyłącznie jeżeli mamy do czynienia z przeziębieniem, ponieważ cynk zakłóca namnażanie się wirusów za nie odpowiedzialnych. Cynk można więc zalecić osobom z pierwszymi objawami infekcji lub profilaktycznie na przykład dzieciom, które mają wysoką skłonność do przeziębień.

Wchłanianie cynku z diety wynosi od dwudziestu do czterdziestu procent i może wzrastać w przypadku wystąpienia jego niedoborów, ale także spadać do poziomu dziesięciu do piętnastu procent, gdy dieta obfituje w ziarna zbóż i błonnik pokarmowy. Przyswajalność cynku jest także ograniczana przez obecność niektórych składników mineralnych takich jak żelazo, kwas foliowy, miedź, wapń czy fityniany. Z tego powodu istotne jest, aby pamiętać o przekazaniu pacjentowi informacji o zachowaniu odstępu między przyjęciem preparatów zawierających te składniki, a preparatami cynku. Niewskazane jest także przyjmowanie cynku razem z ibuprofenem czy kwasem salicylowym. Natomiast zażywanie razem z antybiotykami takimi jak cyprofloksacyna czy tetracykliny może prowadzić do zmniejszenia ich efektywności, dlatego należy przestrzegać około dwugodzinnej przerwy między antybiotykami a cynkiem. Dodatkowo długotrwałe przyjmowanie diuretyków może zwiększyć wydalanie cynku z moczem.

Cynk jest również wykorzystywany w leczeniu schorzeń dermatologicznych. Ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i ściągające jest stosowany w dermokosmetykach przeznaczonych głównie do skóry młodej z niedoskonałościami. W preparatach zewnętrznych znajdziemy przede wszystkim cynk w postaci jego tlenku. Powszechnie znana maść cynkowa jest stosowana nie tylko jako środek wspomagający w leczeniu trądziku, ale także w celu zredukowania produkcji łoju i przyspieszania regeneracji otarć naskórka. Ze względu na swoje właściwości tlenek cynku znajdziemy również w preparatach przeciwko hemoroidom, ale także w tych przeznaczonych do pielęgnacji skóry zranionej lub po odparzeniach pieluszkowych.

Suplementacja cynkiem może mieć również znaczenie przy zastosowaniu toksyny botulinowej. Jest ona podawana pacjentom w leczeniu niektórych chorób neurologicznych, charakteryzujących się wzmożonym napięciem mięśniowym, ale także znalazła szerokie zastosowanie w medycynie estetycznej. Wykazano, że cynk jest niezbędnym elementem dla funkcjonowania toksyny botulinowej. Jego suplementacja może więc wpłynąć na lepszy oraz dłużej utrzymujący się efekt zabiegu.

To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.

Zobacz też: Jak długo suplementować cynku i B12? – Pytanie do redakcji