W obrocie aptecznym dostępne są leki na receptę oraz suplementy diety zawierające kwas alfa-liponowy (inaczej kwas tioktynowy). Co o jego skuteczności mówią wytyczne oraz badania kliniczne? Czy warto go polecać?
Krótka odpowiedź
Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) kwas alfa-liponowy, ze względu na jego właściwości antyoksydacyjne oraz potencjalne działanie neuroprotekcyjne może być dołączony do leczenia jako farmakoterapia wspomagająca ukierunkowana na patomechanizm neuropatii cukrzycowej. Choć jego wpływ na parametry metaboliczne i redukcję masy ciała nie jest jednoznacznie potwierdzony, w niektórych przypadkach może przyczyniać się do poprawy profilu lipidowego. Warto jednak pamiętać, że skuteczność ALA może zależeć od dawki, czasu stosowania oraz indywidualnych predyspozycji pacjenta.
Wytyczne PTD wskazują, że kwas alfa-liponowy powinien być stosowany jako terapia wspomagająca w neuropatii cukrzycowej, ze względu na jej patomechanizm. Leczenie bólu neuropatycznego jest niezbędne, ponieważ znacząco obniża on jakość życia pacjentów.[1]
Metaanalizy dostarczają istotnych dowodów na potencjalne korzyści wynikające ze stosowania kwasu alfa-liponowego (ALA) w różnych schorzeniach. Wyniki badań klinicznych wskazują na jego możliwy korzystny efekt w schorzeniach takich jak:
- neuropatia cukrzycowa — kwas alfa-liponowy wykazuje działanie neuroprotekcyjne, poprawiając przewodnictwo nerwowe i łagodząc objawy neuropatii cukrzycowej. Jego skuteczność potwierdzono w badaniach klinicznych przy stosowaniu dawek 300–600 mg dziennie dożylnie przez 2–4 tygodnie. Mechanizm działania opiera się na właściwościach antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych i poprawie biodostępności tlenku azotu.[2]
- hiperlipidemie — kwas alfa-liponowy może korzystnie wpływać na profil lipidowy, prowadząc do umiarkowanego obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego i LDL, szczególnie u pacjentów z cukrzycą. Nie stwierdzono jednak istotnego wpływu na poziom cholesterolu HDL i triglicerydów.[3]
- otyłość — kwas alfa-liponowy może wspierać redukcję masy ciała i obniżenie BMI, jednak efekty są umiarkowane i zależne od dawki oraz czasu stosowania.[4][5][6][7]
- ból o podłożu neuropatycznym np. rwa kulszowa – kwas alfa-liponowy, jako silny antyoksydant, wspomaga ochronę organizmu przed stresem oksydacyjnym oraz regenerację białek i kwasów nukleinowych, a także wykazuje właściwości przeciwzapalne i zdolność do wiązania metali ciężkich. Przypuszcza się, że te mechanizmy mogą przyczyniać się do jego potencjalnego działania przeciwbólowego.[8]
W warunkach aptecznych możemy polecić pacjentowi kwas alfa-liponowy w dawce 600 mg jako suplement diety (np. Revitanerw Max).
Wyjaśnienie
Kwas alfa-liponowy pełni funkcję koenzymu uczestniczącego w przemianach węglowodanów. Badania in vitro sugerują, że wykazuje on właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Wyniki badań klinicznych potwierdziły jego skuteczność w leczeniu neuropatii cukrzycowej, hiperlipidemii oraz otyłości, natomiast dowody dotyczące jego wpływu na kontrolę glikemii pozostają niejednoznaczne.
Kwas alfa-liponowy w świetle wytycznych
W świetle wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) kwas alfa-liponowy (ALA) od lat znajduje swoje miejsce jako jedna z substancji, które mogą być stosowane w leczeniu neuropatii cukrzycowej.
Zalecenia wskazują, że ALA, obok benfotiaminy i inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE), może stanowić element terapii przyczynowej tej dolegliwości, ponieważ jego działanie jest ukierunkowane na patomechanizm neuropatii.[1]
Kwas alfa-liponowy w świetle badań klinicznych
Kwas alfa-liponowy (ALA) to naturalny związek o właściwościach antyoksydacyjnych. Badania kliniczne analizują jego wpływ na regulację stężenia glukozy we krwi, gospodarkę lipidową oraz ochronę przed stresem oksydacyjnym.
Wpływ na neuropatie cukrzycowe
Kwas alfa-liponowy (ALA) został szeroko przebadany pod kątem jego skuteczności w leczeniu neuropatii cukrzycowej. Metaanaliza obejmująca 15 randomizowanych badań klinicznych z udziałem 651 pacjentów wykazała, że stosowanie ALA w dawkach 300–600 mg dziennie dożylnie przez 2–4 tygodnie znacząco poprawiało przewodnictwo nerwowe oraz łagodziło objawy neuropatii. Wyniki badań wykazały, że ALA zwiększał średnią prędkość przewodzenia nerwów czuciowych i ruchowych, co sugeruje jego potencjalne działanie neuroprotekcyjne.[2]
Mechanizm działania ALA opiera się na jego właściwościach antyoksydacyjnych, które pomagają redukować stres oksydacyjny i poprawiać przepływ krwi w nerwach. Wykazano również, że ALA może działać przeciwzapalnie i przeciwdziałać uszkodzeniom śródbłonka poprzez zwiększenie biodostępności tlenku azotu.[2]
Stosowanie ALA w dawkach 300–600 mg dziennie dożylnie przez 2–4 tygodnie u 651 pacjentów znacząco poprawiło prędkość przewodzenia nerwów ruchowych i czuciowych oraz złagodziło objawy neuropatyczne co wskazuje na jego działanie neuroprotekcyjne.[2]
Wpływ na hiperlipidemie
Metaanaliza z 2019 roku obejmująca 12 randomizowanych badań, w których wzięło udział łącznie 770 pacjentów, wykazała, że suplementacja kwasu alfa-liponowego w dawkach od 300 do 1200 mg dziennie przez okres do 16 tygodni prowadzi do statystycznie istotnego obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego o 10 mg/dl oraz cholesterolu LDL o 9 mg/dl. Natomiast nie zaobserwowano istotnego wpływu na stężenie cholesterolu HDL ani triglicerydów w porównaniu do grupy placebo.[3]
ALA wykazuje umiarkowany, korzystny wpływ na profil lipidowy przez obniżenie TC i LDL-C, szczególnie u pacjentów z cukrzycą, ale nie wpływa znacząco na HDL-C ani TG w ogólnej populacji. Choć wyniki są obiecujące, brak badań specyficznie skierowanych na hiperlipidemię oraz duża heterogeniczność danych ograniczają możliwość jednoznacznego zalecenia ALA jako terapii w tej chorobie.
Wpływ na otyłość
Choć wyniki pojedynczych badań klinicznych są sprzeczne, metaanalizy sugerują, że suplementacja kwasu alfa-liponowego w dawkach od 300 do 1800 mg dziennie przez okres od 2 do 48 tygodni może prowadzić do zmniejszenia masy ciała o 0,7–2,3 kg oraz obniżenia wskaźnika BMI o 0,5 u osób z nadwagą lub otyłością w porównaniu z placebo.[4][5] Dowody na skuteczność ALA u dzieci są mieszane. Jedno badanie wykazało, że dzieci w wieku 10–17 lat, które przez trzy miesiące przyjmowały 600 mg ALA dziennie w dwóch dawkach podzielonych, straciły średnio 3,2 kg w porównaniu z placebo. Z kolei inne badanie, w którym dzieci otrzymywały 800 mg kwasu alfa-liponowego dziennie przez 12 tygodni, nie wykazało zmniejszenia masy ciała.[6][7]
Suplementacja kwasu alfa-liponowego (ALA) może wspierać redukcję masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością, choć efekty są umiarkowane i zależne od dawki oraz czasu stosowania. Metaanalizy wskazują na potencjalną utratę masy ciała w zakresie 0,7–2,3 kg oraz obniżenie BMI o 0,5 przy dawkach 300–1800 mg dziennie przez 2–48 tygodni u dorosłych, co sugeruje pewną skuteczność w porównaniu z placebo.[4][5]
Wpływ na ból o podłożu neuropatycznym np. rwę kulszową
Randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo badanie kliniczne przeprowadzone z udziałem 210 normoglikemicznych pacjentów wykazało, że doustna suplementacja ALA w dawkach 400 mg lub 800 mg dziennie przez 2 miesiące znacząco redukowała ból neuropatyczny, stawowy i mięśniowy o nieznanej etiologii.[8]
Kwas alfa-liponowy może być skutecznie stosowany jako terapia wspomagająca w leczeniu bólu neuropatycznego o nieznanej etiologii.[8]
Czytaj też: Komu rekomendować kwas alfa-liponowy w dawce 600 mg? – Wyjaśniamy!
Piśmiennictwo
- PTD. (2024) Zalecenia kliniczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. Current Topics in Diabetes. Official Journal of the Diabetes Poland.⬏⬏
- Han, T., Bai, J., Liu, W., & Hu, Y. (2012). A systematic review and meta-analysis of α-lipoic acid in the treatment of diabetic peripheral neuropathy. European journal of endocrinology, 167(4), 465–471. https://doi.org/10.1530/EJE-12-0555 ⬏⬏⬏⬏
- Haghighatdoost, F., & Hariri, M. (2019). Does alpha-lipoic acid affect lipid profile? A meta-analysis and systematic review on randomized controlled trials. European journal of pharmacology, 847, 1–10. https://doi.org/10.1016/j.ejphar.2019.01.001⬏⬏
- Namazi, N., Larijani, B., & Azadbakht, L. (2018). Alpha-lipoic acid supplement in obesity treatment: A systematic review and meta-analysis of clinical trials. Clinical nutrition (Edinburgh, Scotland), 37(2), 419–428. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2017.06.002⬏⬏⬏
- Vajdi, M., & Abbasalizad Farhangi, M. (2020). Alpha-lipoic acid supplementation significantly reduces the risk of obesity in an updated systematic review and dose response meta-analysis of randomised placebo-controlled clinical trials. International journal of clinical practice, 74(6), e13493. https://doi.org/10.1111/ijcp.13493⬏⬏⬏
- El Amrousy, D., & El-Afify, D. (2020). Effects of alpha lipoic acid as a supplement in obese children and adolescents. Cytokine, 130, 155084. Advance online publication. https://doi.org/10.1016/j.cyto.2020.155084⬏⬏
- Tromba, L., Perla, F. M., Carbotta, G., Chiesa, C., & Pacifico, L. (2019). Effect of Alpha-Lipoic Acid Supplementation on Endothelial Function and Cardiovascular Risk Factors in Overweight/Obese Youths: A Double-Blind, Placebo-Controlled Randomized Trial. Nutrients, 11(2), 375. https://doi.org/10.3390/nu11020375⬏⬏
- Esposito, C., Ugo Garzarella, E., Santarcangelo, C., Di Minno, A., Dacrema, M., Sacchi, R., Piccinocchi, G., Piccinocchi, R., & Daglia, M. (2021). Safety and efficacy of alpha-lipoic acid oral supplementation in the reduction of pain with unknown etiology: A monocentric, randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Biomedicine & pharmacotherapy = Biomedecine & pharmacotherapie, 144, 112308. https://doi.org/10.1016/j.biopha.2021.112308⬏⬏⬏
