Cześć, tu Magdalena Burat. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W tym odcinku porozmawiamy o benzodiazepinach. Jakich informacji udzielić pacjentowi i na co uważać? Zapraszam.
Benzodiazepiny wprowadzono do lecznictwa na początku lat 60. XX wieku i szybko zastąpiły one barbiturany, których stosowanie wiązało się z licznymi działaniami niepożądanymi niebezpiecznymi dla życia. Pojawienie się najpierw chlordiazepoksydu, potem diazepamu, a następnie kilkudziesięciu kolejnych leków z grupy benzodiazepin doprowadziło do niemal całkowitego wyparcia barbituranów z lecznictwa. Obecnie benzodiazepiny należą do leków powszechnie stosowanych, cztery z nich — alprazolam, klonazepam, diazepam i lorazepam — znajdują się na liście 100 najczęściej przepisywanych leków w Stanach Zjednoczonych. Podczas kilku dekad stosowania benzodiazepin okazało się, że również one, choć w mniejszym stopniu niż barbiturany, mogą prowadzić do rozwinięcia się uzależnienia.
Efekty behawioralne działania benzodiazepin objawiają się uspokojeniem, ułatwieniem zasypiania i redukcją lęku. Inne efekty to działanie rozluźniające na mięśnie poprzecznie prążkowane oraz przeciwdrgawkowe. Zastosowanie benzodiazepin obejmuje kilkadziesiąt wskazań z dziedziny psychiatrii, neurologii i anestezjologii, przykładowo w: zaburzeniach lękowych, bezsenności, zaburzeniach drgawkowych, wywołanie niepamięci przed zabiegami, mimowolnych zaburzeniach ruchu, w odtruwaniu od alkoholu i innych substancji a także w spastycznych zaburzeniach napięcia mięśni.
Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki, o czym poinformować w razie dodatkowych pytań, a o czym lepiej nie wspominać?
W przypadku długotrwałego stosowania benzodiazepiny mogą prowadzić do nadmiernej senności w ciągu dnia, odwracalnego osłabienia pamięci, czy też zaburzeń psychomotorycznych. U osób starszych powyżej 65 roku życia stosowanie benzodiazepin może się wiązać także z podwyższeniem ryzyka upadków i złamań szyjki kości udowej, a także zwiększeniem ryzyka wystąpienia otępienia przy przewlekłym ich stosowaniu.
W przypadku odstawienia leków zawierających benzodiazepiny lub zmniejszenia ich dawki może nastąpić tzw. efekt z odbicia. Jest to nasilenie objawów po odstawieniu leku, które nie występowały podczas jego przyjmowania lub podczas terapii większą dawką. Zwykle objawy pojawiające się z odbicia są bardziej nasilone niż przed przyjmowaniem leków. W przypadku benzodiazepin typowym efektem z odbicia może być bezsenność po odstawieniu leku, która może być bardziej uciążliwa dla pacjenta niż bezsenność przed rozpoczęciem terapii. Innym przykładem efektu z odbicia mogą być objawy występujące w ciągu dnia jak np. lęk, metaliczny po smak w ustach czy zaburzenia percepcji. Efektem z odbicia przy stosowaniu benzodiazepin może być też senność pojawiająca się w godzinach przedpołudniowych. Ryzyko wystąpienia tego efektu jest większe przy nagłym odstawieniu leku, dlatego zalecane jest stopniowe zmniejszenie dawki.
Benzodiazepiny należy zażywać ok. 30 min przed snem, popijając niewielką ilością wody. W przypadku benzodiazepin o pośrednim czasie działania czyli estazolamu i benzodiazepin długodziałających takich jak diazepam czy nitrazepam należy upewnić się, że po przyjęciu leku można pozwolić sobie na 7-8 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Jest to ważne ze względu na możliwość wystąpienia niepamięci następczej, czyli pacjent nie będzie pamiętał sytuacji, które miały miejsce po zażyciu leku.
Ze względu na działania niepożądane, a także zwiększoną wrażliwość i zmniejszony metabolizm benzodiazepin u osób starszych, benzodiazepiny zostały wpisane na listę Beersa. Kryteria Beersa zostały stworzone przez Amerykańskie Towarzystwo Geriatryczne, w celu promowanie bezpiecznego i skutecznego stosowania leków u osób w podeszłym wieku poprzez identyfikację potencjalnie niewłaściwych leków stosowanych w geriatrii w oparciu o wysokiej jakości dowody oraz silne rekomendacje.
Podsumowując, benzodiazepiny są lekami skutecznymi, mało toksycznymi i u dużej części pacjentów nie prowadzą do wystąpienia objawów uzależnienia, jeżeli przepisuje się je we właściwy sposób, w krótkoterminowej terapii ostrych stanów lękowych i bezsenności, zanim zadziała leczenie przyczynowe. Ze względu na potencjał uzależniający, powinny być one stosowane do 14, maksymalnie 21 dni, a następnie stopniowo odstawiane w ciągu 7 dni.
To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.
