Brak skutecznego leczenia zakażeń spowodowanych nowym koronawirusem doprowadził do podawania pacjentom leków skutecznych w innych wskazaniach, tj. chlorochina i hydroksychlorochina. (Patrz: “Leczenie COVID-19: wytyczne i badania”.) Środki te są stosowane powszechnie w leczeniu chorób autoimmunologicznych, tj. toczeń rumieniowaty układowy i RZS.[1][2] W warunkach laboratoryjnych wykazano ich właściwości przeciwwirusowe, a także immunomodulujące. Jednak stosowanie w COVID-19 jest oparte na niewielkiej liczbie przypadków badanych.[3][4]
Zalecano także łączenie hydroksychlorochiny z makrolidem II generacji, tj. azytromycyna czy klarytromycyna, pomimo ograniczonych dowodów na skuteczność.[5] Poprzednie badania wykazały, że leczenie chlorochiną lub hydroksychlorochiną w połączeniu z makrolidem może mieć niekorzystny wpływ na układ krążenia, wydłużając odstęp QT, co może prowadzić do zaburzeń rytmu serca.[6][7]
Ryzyko zgonu i arytmii częstsze w grupie badanej
Niektóre kraje zgromadziły zapas hydroksychlorochiny i chlorochiny, co powoduje niedobory dla pacjentów potrzebujących leków w zatwierdzonych wskazaniach. Z tego powodu zaistniała pilna potrzeba potwierdzenia skuteczności preparatów. 22 maja 2020 r. opublikowano badanie w The Lancet. Oceniało ono zastosowanie chlorochiny lub hydroksychlorochiny osobno, a także w połączeniu z makrolidem, w leczeniu COVID-19.
W badaniu wzięło udział 96 032 pacjentów hospitalizowanych, u których wykryto COVID-19. Podawano im chlorochinę, chlorochinę z makrolidem, hydroksychlorochinę lub hydroksychlorochinę z makrolidem. Podczas przeprowadzania badania 11,1% pacjentów zmarło w szpitalu. Porównano zmienne demograficzne i choroby współistniejące między osobami, które przeżyły i osobami, które zmarły.
Wykazano, że osobami zmarłymi były częściej osoby otyłe, płci męskiej, rasy czarnej bądź o pochodzeniu latynoskim, z cukrzycą, chorobą wieńcową, hiperlipidemią, zastoinową niewydolnością serca i zaburzeniami serca w wywiadzie. Osoby te także częściej chorowały na POChP i paliły tytoń.
W grupie leczonych częściej odnotowywano komorowe zaburzenia rytmu serca. Śmiertelność w grupach terapeutycznych była większa w porównaniu z grupą kontrolną. Z mniejszym ryzykiem zgonu wiązały się płeć żeńska, pochodzenie azjatyckie, stosowanie inhibitorów ACE oraz statyn.
W porównaniu z grupą kontrolną (9,3%), sama hydroksychlorochina (18%), hydroksychlorochina z makrolidem (23,8%), sama chlorochina (16,4%) i chlorochina z makrolidem (22,2%) były niezależnie związane ze zwiększonym ryzykiem zgonów w szpitalu.
W porównaniu z grupą kontrolną (0,3%), sama hydroksychlorochina (6,1%), hydroksychlorochina z makrolidem (8,1%), sama chlorochina (4,3%) i chlorochina z makrolidem (6,5%), były niezależnie związane ze zwiększonym ryzykiem arytmii podczas hospitalizacji.
Badacze nie byli w stanie potwierdzić korzyści ze stosowania hydroksychlorochiny lub chlorochiny, zarówno w monoterapii, jak i z makrolidami, w odniesieniu do wyników przypadków COVID-19. Każdy z tych schematów leczenia wiązał się ze zmniejszeniem przeżywalności i zwiększoną częstością arytmii podczas leczenia COVID-19.[8]
Stanowisko WHO
WHO aktualnie ocenia stosowanie hydroksychlorochiny i chlorochiny u pacjentów z COVID-19. Wstrzymano zalecenie podawania preparatów u osób leczonych na COVID-19. Pacjenci poprzednio przydzieleni do grupy leczonej chlorochiną i hydroksychlorochiną powinni kontynuować przyjmowanie preparatów do czasu zakończenia leczenia. Chlorochina i hydroksychlorochina są lekami wskazanymi do leczenia innych chorób, jednak okazały się nieskuteczne w przypadku COVID-19. Ostateczna decyzja w sprawie szkody, korzyści lub braku korzyści leków zostanie podjęta po sprawdzeniu wszelkich dowodów, co ma nastąpić do połowy czerwca. WHO przestrzega lekarzy przed zalecaniem lub podawaniem niesprawdzonych metod leczenia pacjentom z COVID-19, a także przestrzega przed samoleczeniem. WHO podkreśla, że stosowanie chlorochiny i hydroksychlorochiny jest bezpieczne u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi lub malarią.[9]
Piśmiennictwo
- Principi N., Esposito S. Chloroquine or hydroxychloroquine for prophylaxis of COVID-19. Lancet Infect Dis, 2020. pełny tekst⬏
- Perricone C., Triggianese P., Bartolini E., et al. The anti-viral facet of anti-rheumatic drugs: lessons from COVID-19. J Autoimmun 2020. pełny tekst⬏
- Liu J., Cao R., Xu M., et al. Hydroxychloroquine, a less toxic derivative of chloroquine, is effective in inhibiting SARS-CoV-2 infection in vitro. Cell Discov, 2020. pełny tekst⬏
- Devaux C.A., Rolain J.M., Colson P., Raoult D. New insights on the antiviral effects of chloroquine against coronavirus: what to expect for COVID-19? Int J Antimicrob Agents, 2020. abstrakt⬏
- Gautret P., Lagier J.C., Parola P., et al. Hydroxychloroquine and azithromycin as a treatment of COVID-19: results of an open-label non-randomized clinical trial. Int J Antimicrob Agents, 2020. pełny tekst⬏
- Ray W.A., Murray K.T., Hall K., Arbogast P.G., Stein C.M. Azithromycin and the risk of cardiovascular death. N Engl J Med, 2012. pełny tekst⬏
- Giudicessi J.R., Noseworthy P.A., Friedman P.A., Ackerman M.J. Urgent guidance for navigating and circumventing the QTc-prolonging and torsadogenic potential of possible pharmacotherapies for coronavirus disease 19 (COVID-19). Mayo Clin Proc, 2020. pełny tekst⬏
- Mehra M.R., Sesai S.S., Ruschitzka F., Patel A. Hydroxychloroquine or chloroquine with or without a macrolide of COVID-19: a multinational registry analysis. The Lancet, 2020. pełny tekst⬏
- WHO: Q&A: Hydroxychloroquine and COVID-19, 2020. [dostęp: 26.05.2020] pełny tekst⬏
Prawdę mówiąc już jakiś czas temu zaniepokoiło mnie to połączenie makrolidu z chlorochiną lub hydroksychlorochiną i innymi lekami proarytmicznymi u pacjentów wielolekowych. Zastanawiałam się tylko nad tym czy te interakcje przy zalecanych dawkach leków są istotne klinicznie. A już kompletnie nie rozumiem łykania chlorochiny profilaktycznie. 🙁