Pacjent z bólem kręgosłupa to codzienność. Często będziesz pytany o to, jaki lek będzie najlepszy, czy potrzebny jest miorelaksant (bo pacjent kiedyś dostał, jak był w podobnym stanie, albo sąsiadka mu zaleciła), czy powinien leżeć i kiedy zgłosić się do lekarza. Czasem też usłyszysz, że lekarz go nie lubi/jest złośliwy, bo nie chce zlecić rezonansu, a pacjenta od tygodnia boli… Wytłumacz wtedy, dlaczego – badanie obrazowe zwykle nie zmienia postępowania i zalecane jest raczej przed zabiegiem lub jeśli wystąpiły objawy alarmowe (poniżej). Ponadto wyniki MRI są źródłem zbędnego stresu, bo zwyrodnienia czy dyskopatie w wyniku wcale nie muszą być przyczyną boli. Wiele osób ma pewne zmiany w kręgosłupie i nie dają one dolegliwości bólowych, podobnie jak częsty jest ból pleców przy braku jakichkolwiek zmian na MRI.
Wpisz w szare pola leki, jakie zalecił lekarz, aby pacjent wiedział, które są rozkurczające, a które przeciwbólowe.
Objawy alarmowe
W większości przypadków u pacjentów zgłaszających się do apteki z bólem krzyża niepotrzebna jest diagnostyka obrazowa, chyba że w wywiadzie pacjent zgłosi choć jeden objaw alarmowy (tzw. red flag),[1]) który może wskazywać (choć nie musi, ale należy zarekomendować wizytę u lekarza!) na poważny stan pacjenta, a dla lekarza jest to zwykle wskazówka do zlecenia np. rezonansu.
Jeśli:
- wystąpiło zatrzymanie/nietrzymanie moczu lub stolca, osłabienie czucia w okolicy krocza,
- ból wystąpił po upadku lub urazie i nie ustępuje.
Pacjenta natychmiast wyślij na SOR. Choć prawdopodobnie w takim stanie nie zjawi się w aptece, ale bywa różnie…
Zaleć wizytę u lekarza jeśli wystąpi choć jedno z poniższych:
- osłabienie, ból lub drętwienie jednej nogi albo obu nóg
- nasilenie bólu w trakcie kaszlu lub kichania
- nasilenie bólu i sztywności szczególnie w godzinach nocnych
- gorączka i chudnięcie bez ewidentnej przyczyny
- były niedawno stosowanie glikokortykosteroidy
- podawane były leki dożylne
- u pacjenta zdiagnozowano osteoporozę
- przebyto w ostatnim czasie zabieg operacyjny, zwłaszcza urologiczny lub ginekologiczny
- pacjent choruje lub chorował na chorobę nowotworową lub inną ciężką chorobę współistniejącą
- ból jest bardzo silny i nie ustępuje w pozycji leżącej.
Objawy tego typu mogą wskazywać na złamanie lub pęknięcie kręgu, chorobę nowotworową, zespół ogona końskiego (przy uszkodzeniu dolnego odcinka rdzenia zanika czucie w pośladkach), czy infekcję.
Poniżej ulotka edukacyjna. Wydrukuj egzemplarz dla pacjenta, przybij pieczęć i nanieś swoje ewentualne uwagi.
Ból pleców – ulotka dla pacjenta
Czy potrzebuję RTG, tomografii lub rezonansu moich pleców?
Większość pacjentów nie potrzebuje obrazowej diagnostyki pleców w przypadku ostrych bóli lędźwi. Mogą one prowadzić do niepotrzebnych lub nawet szkodliwych zabiegów oraz bywają kosztowne. Zdjęcie rentengenowskie (RTG) oraz tomografia (CT) narażają też na pewne dawki promieniowania. Lekarz przeprowadzi wywiad i sam określi, czy potrzebujesz badania obrazowego.
Co mogę zrobić, by zmniejszyć ból?
Bądź aktywny. Wykonuj swoje codziennie czynności, na ile tylko pozwoli ból. Jeśli masz siedzącą pracę, wstawaj by się poruszać przez parę minut co pół godziny.
Zastosuj rozgrzewający termofor lub prześcieradło albo zimne okłady przez 15-20 minut. Sprawdź, która metoda jest dla Ciebie najlepsza. Można nawet stosować na przemian ciepłe i zimne okłady. Nigdy nie aplikuj ciepła ani zimna bezpośrednio na skórę. Bądź bardzo ostrożny, jeśli masz osłabione czucie w skórze i nie jesteś w stanie stwierdzić czy coś jest zbyt gorące lub zimne.
Czy potrzebuję leków przeciwbólowych?
Leki przeciwbólowe mogą pomóc zmniejszyć ból i pozwolić na utrzymanie normalnej aktywności fizycznej w trakcie dnia. Nie udowodniono, żeby narkotyczne leki przeciwbólowe były bardziej skuteczne na ból odcinka lędźwiowego pleców niż paracetamol, ibuprofen, naproksen lub meloksykam. Mogą za to sprawić, że jest się sennym oraz pogorszyć aktywność psychofizyczną i spowolnić powrót do zdrowia. Możliwe, że nie będziesz musiał stosować żadnych doustnych leków przeciwbólowych.
Twój farmaceuta lub lekarz może wpisać nazwę leku, dawkę i zalecenia poniżej:
Czy potrzebny mi lek zwiotczający mięśnie?
Nie ma dowodów naukowych na to, żeby leki zwiotczające mięśnie (tolperizon, tyzanidyna, baklofen) przynosiły dodatkowe korzyści w łagodzeniu bólów dolnego odcinka kręgosłupa. Mogą jednak sprawić, że będziesz senny, mogą zmniejszyć sprawność psychofizyczną i spowolnić powrót do zdrowia. Jednak każdy przypadek się różni i krótkotrwała terapia może zostać zalecona przez lekarza, jeśli samo leczenie przeciwbólowe nie przynosi oczekiwanych rezultatów.
Twój farmaceuta lub lekarz może wpisać nazwę leku, dawkę i zalecenia poniżej:
Czy potrzebuję rehabilitacji?
Twój lekarz może zalecić rehabilitację, masaże, jogę kręgosłupa, fizjoterapię lub inny rodzaj ćwiczeń, szczególnie jeśli Twój ból nie ustąpi po paru tygodniach leczenia.
Jak długo może trwać ból pleców?
U większości pacjentów mija po 2-3 tygodniach.
Kiedy powinienem skontaktować się z lekarzem?
Szukaj pomocy zawsze kiedy symptomy ulegną pogorszeniu, pojawią się nowe lub nie ma poprawy.
Co mogę zrobić, by w przyszłości uniknąć bólu odcinka lędźwiowego pleców?
- Zapytaj swojego lekarza, jakie są najlepsze ćwiczenia dla Ciebie,
- Możesz też poprosić fizjoterapeutę o zestaw ćwiczeń i szczegółowe instrukcje,
- Utrzymuj odpowiednią masę ciała,
- Utrzymuj prawidłową postawę kiedy siedzisz i stoisz,
- Podnoś ciężkie przedmioty z użyciem nóg, a nie pleców!
Wydał(a):
Piśmiennictwo
- ROBERT L. BRATTON, M.D. Assessment and Management of Acute Low Back Pain. Am Fam Physician. 1999 Nov 15;60(8):2299-2306. pełny tekst⬏
