Czy dekstrometorfan może być stosowany w leczeniu choroby Alzheimera?
Krótka odpowiedź
AXS-05 to preparat dwuskładnikowy, składający się z bupropionu i dekstrometorfanu – leków powszechnie stosowanych, o znanym profilu bezpieczeństwa. Okazuje się, że lek AXS-05 może być skuteczny w terapii agitacji u pacjentów zmagających się z chorobą Alzheimera.
Wyjaśnienie
Agitacją możemy określić niepokój psychoruchowy. Objawia się wzmożoną aktywnością ruchową, wewnętrznym niepokojem lub lękiem prowadzącym do niemożności pozostania w jednej pozycji, trudnościami w koncentracji, gonitwą myśli i wykonywaniem kompulsywnych czynności. Może prowadzić do bezsenności i wzmożonej agresji.[1]
Choroba Alzheimera jest kojarzona najczęściej z takimi objawami jak utrata pamięci czy pogorszenie funkcji poznawczych. Jednak u wielu pacjentów występują również objawy neuropsychiatryczne. Do 50% chorych zmaga się z agitacją, która obejmuje emocjonalny niepokój i drażliwość. Objaw ten jest nieprzyjemny dla pacjentów i może powodować również stres dla opiekunów chorych osób.
W ciężkich przypadkach objawy agitacji leczy się zwykle lekami przeciwdepresyjnymi lub przeciwpsychotycznymi. Obecnie nie ma leków zatwierdzonych przez FDA do leczenia agitacji występującej w chorobie Alzheimera.
Czym jest AXS-05?
AXS-05, czyli związek, nad którym prowadzone są badania kliniczne, to połączenie bupropionu i dekstrometorfanu.
Bupropion to selektywny inhibitor neuronalnego wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy, ma też minimalny wpływ na wychwyt zwrotny serotoniny. Wykazano także, że bupropion jest antagonistą receptorów nikotynowych.[2] W Polsce dostępny jest w postaci tabletek o zmodyfikownym uwalnianiu. Wellbutrin XR to preparat dostępny w dawkach 150 mg lub 200 mg, wskazany w leczeniu dużych epizodów depresji. Zyban jest preparatem stosowanym w leczeniu uzależnienia od nikotyny, dostępnym w dawce 150 mg. Dodatkowo bupropion jest dostępny także w połączeniu z naltreksonem w preparacie pod nazwą Mysimba. Wskazaniem tego preparatu jest wspomaganie leczenia nadwagi i otyłości u osób dorosłych.
Dekstrometorfan to powszechnie stosowany lek OTC w leczeniu kaszlu suchego. Wykazuje działanie ośrodkowe, hamując odruch kaszlowy w wyniku depresyjnego działania na ośrodek kaszlu.
Zobacz też:
Na czym polega działanie AXS-05?
Działanie dwuskładnikowego doustnego preparatu w leczeniu agitacji u pacjentów z chorobą Alzheimera mogłoby się opierać na dwóch mechanizmach.
Dekstrometorfan wykazuje silny wpływ na neuroprzekaźniki w mózgu zaangażowane w pobudzenie psychoruchowe, tj. glutaminian, serotonina i noradrenalina. Jednak dekstrometorfan jest lekiem dość szybko metabolizowanym przez organizm, co może ograniczać jego skuteczność.
Drugi związek – bupropion, miałby za zadanie utrzymywać odpowiednie stężenie dekstrometorfanu w organizmie, aby zwiększać jego skuteczność. Ponadto, bupropion zwiększa stężenie neuroprzekaźników – dopaminy i noradrenaliny, a także działa na acetylocholinę, która także może być zaangażowana w objawy pobudliwości psychoruchowej u pacjentów.[3]
Prowadzone badania kliniczne
Prowadzenie badań klinicznych dotyczących wpływu działania leków na zaburzenia nastroju bądź choroby neuropsychiatryczne jest szczególnym wyzwaniem. Opierają się one zwykle na subiektywnych punktach końcowych i skalach stworzonych na podstawie odpowiedzi pacjentów bądź interpretacjach lekarzy, co może nie dawać do końca obiektywnych wyników. Okazuje się jednak, że AXS-05 zyskuje pozytywne rezultaty w późnych fazach dwóch badań klinicznych.
GEMINI to RCT, obecnie w fazie 3, którego celem jest zbadanie skuteczności stosowania AXS-05 w leczeniu dużych zaburzeń depresyjnych (ang. MDD, major depressive disorder).[4]
Drugie RCT, ADVANCE-1, to badanie prowadzone na 435 pacjentach z chorobą Alzheimera, doświadczających objawów agitacji. Według badaczy, wyniki przedstawiają średnio o 48% zmniejszenie pobudzenia psychoruchowego u pacjentów leczonych AXS-05 i 38% zmniejszenie u pacjentów otrzymujących placebo. Dodają, że 73% pacjentów otrzymujących AXS-05 uważa, że osiągnęło “odpowiedź kliniczną” w skali ocen, w porównaniu do 57% otrzymujących placebo.[5]
Autorzy badania twierdzą, że dwuskładnikowy preparat AXS-05 wykazał lepsze wyniki niż kiedy stosowano sam bupropion. Może sugerować to, że dekstrometorfan odgrywa znaczącą rolę w poprawie stanu zdrowia pacjentów. Dodatkowo, lek jest dobrze tolerowany – od 1% do 2% pacjentów doświadcza poważniejszych skutków ubocznych w obu ramionach badania i żadne z objawów nie uważa się za powiązane z AXS-05.[6]
Piśmiennictwo
- NIH: Coping with Agitation and Aggression in Alzheimer’s Disease pełny tekst⬏
- Arias H. R. Is the inhibition of nicotinic acetylcholine receptors by bupropion involved in its clinical actions? The International Journal of Biochemistry & Cell Biology. 2009. pełny tekst⬏
- Alzheimer’s News Today: AXS-05 pełny tekst⬏
- ClinicalTrials.gov: A Trial of AXS-05 in Patients with Major Depressive Disorder (GEMINI) pełny tekst⬏
- ClinicalTrials.gov: Addressing Dementia Via Agitation-Centered Evaluation (ADVANCE) pełny tekst⬏
- BiopharmaDive: Axsome, beating the odds, finds success treating Alzheimer’s agitation. 2020. pełny tekst⬏