Pytanie

W czerwcu 2024 roku firma Kenvue opublikowała raport z badania pt. Rola farmaceutów w walce z chorobami cywilizacyjnymi, którego celem była ocena motywacji pracowników aptek do realizacji ich zawodowej misji, a także sprawdzenie, jakie schorzenia i problemy zdrowotne mogą być obiektem działań ze strony farmaceutów oraz jakie czynniki mają pozytywny wpływ na dialog z pacjentem. To nie pierwszy raport na temat opieki farmaceutycznej – co istotnego dla farmaceutów wynika z tego opracowania i jakie wnioski dla praktyki można wyciągnąć z tego badania?

Krótka odpowiedź

Raport ten to wynik 2 internetowych ankiet prowadzonych z udziałem pacjentów i farmaceutów. Wynika z niego m.in., że:

• Pacjenci traktują farmaceutów ze znacznie mniejszym dystansem niż lekarza i śmielej zadają im pytania.
• Aż 59% pacjentów wskazało, że farmaceuta jest najlepszym źródłem wiedzy o lekach bez recepty.
• 69% pacjentów chciałaby, aby farmaceuta powiedział im, na co zwracać uwagę przyjmując lek.
• Połowa respondentów wyraziła chęć do korzystania z “dodatkowych usług w aptece w ramach opieki farmaceutycznej”.
• Ponadto, aż 60% pacjentów jest zdania, że farmaceuci powinni przepisywać leki pacjentom, 65%, że powinni wykonywać szybkie testy diagnostyczne z krwi, a 49%, że powinni mieć wgląd w historię przepisywanych leków.
• 57% pacjentów uważa, że farmaceuta powinien robić przegląd leków pod kątem interakcji.
• Choroby cywilizacyjne to wg pacjentów: nadwaga i otyłość, zaburzenia takie jak depresja i lęki, problemy ze snem i stres, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, nadużywanie alkoholu oraz uzależnienie od papierosów.
• Tematami tabu w aptece są: zaburzenia erekcji, psychiczne, nietrzymanie moczu, hemoroidy, antykoncepcja i zaparcie/biegunka.
• Aż 85% respondentów wskazało, że przypinka na fartuchu o możliwości konsultacji np. w ramach rzucania palenia byłaby pomocna.
• Według farmaceutów, 44% pacjentów prosi o radę i rekomendację i tylko 40% ma konkretny preparat w głowie.
• 1/4 respondentów jako kierunek zmian systemowych w zawodzie wskazała “rozwinięcie kompleksowej opieki farmaceutycznej/aktywne włączenie zawodu w system opieki medycznej”.
• Tylko 24% farmaceutów i techników zadeklarowało, że odczuwa “duży nacisk kierownictwa na sprzedaż konkretnych produktów”.

Wyjaśnienie

Raport powstał na podstawie internetowych ankiet prowadzonych z udziałem 1006 pacjentów i 313 farmaceutów i techników farmaceutycznych (nazywanych w raporcie zbiorczo i da uproszczenia “farmaceutami”), w których obie strony pytane były głównie o chęć do korzystania z różnych usług farmaceutycznych i do ich świadczenia. Najciekawsze (i najistotniejsze z punktu widzenia praktyków) wnioski są następujące:

• Pacjenci traktują farmaceutów ze znacznie mniejszym dystansem niż lekarza i śmielej zadają im pytania – ten jeden wniosek może nie jest zaskakujący, ale z pewnością bardzo istotny z punktu widzenia poprawy adherence i bezpieczeństwa leczenia. W aptece realizując receptę, często wychodzimy z założenia, że “lekarz zapewne już wyjaśnił”, co przejawia się w zwrotach takich jak “przypominam o płukaniu ust po inhalacji” (które zakładają, że zapewne pacjent już o tym zaleceniu wie, i nie obejmują żadnej rekomendacji farmaceuty) oraz ogólnej tendencji do nieinformowania pacjentów o przeznaczeniu wydawanych w aptece leków z recepty. Tymczasem pacjenci w gabinecie lekarskim mają ograniczoną możliwość zadawania pytań – zdecydowanie należy wyjść z założenia, że komplet informacji przepisanych lekach powinni otrzymać w aptece.
• Farmaceuci i pacjenci w wypowiedziach dostrzegali potrzebę wygospodarowania dodatkowego pomieszczenia w aptece – niestety, w badaniu zabrakło pytania o to, czy chorzy chcieliby korzystać z takiego pokoju. Jeśli takie badanie pokazałoby realną potrzebę jego wprowadzenia, podmioty prowadzące apteki mogłyby częściej rozważać wdrożenie takiego rozwiązania. Sam prowadziłem gabinet opieki farmaceutycznej, a w ramach pilotażu wdrożenia opieki farmaceutycznej (Patrz: Cele i założenia Pilotażu opieki wdrożenia opieki farmaceutycznej z praktykami grupy opieka.farm) takie miejsce gospodarowały apteki w całej Polsce – stąd wiadomo, że pacjenci mieli opory, aby korzystać z takich umawianych konsultacji w osobnym pomieszczeniu. Zdecydowanie warto zbadać ich gotowość do korzystania z osobnego pomieszczenia w aptece.

Tylko co 5. pacjent wskazuje na możliwy brak prywatności (ze względu na obecność innych pacjentów) przy konsultacji w aptece w ramach drobnej dolegliwości.

• Aż 59% pacjentów wskazało, że farmaceuta jest najlepszym źródłem wiedzy o lekach bez recepty – to doskonały wynik, szczególnie w dobie internetu i smartfonów, warto więc z tego zaufania korzystać i śmiało rekomendować preparaty według swojej wiedzy.
• 69% pacjentów chciałaby, aby farmaceuta powiedział im, na co zwracać uwagę przyjmując lek (jakie mogą wystąpić działania i efekty uboczne) – to jest ten aspekt, o którym zapominamy, zakładając, że jeśli pacjent prosi o konkretny preparat, zapewne “już go zna”.
• Połowa respondentów wyraziła chęć do korzystania z “dodatkowych usług w aptece w ramach opieki farmaceutycznej” – to też dobry wynik biorąc pod uwagę fakt, że nawet farmaceuci do końca nie wiedzą, jak takie usługi realnie miałyby wyglądać.
• Ponadto, aż 60% pacjentów jest zdania, że farmaceuci powinni przepisywać leki pacjentom, 65%, że powinni wykonywać szybkie testy diagnostyczne z krwi, a 49%, że powinni mieć wgląd w historię przepisywanych leków.
• 57% pacjentów uważa, że farmaceuta powinien robić przegląd leków pod kątem interakcji, 44% że powinien prowadzić profilaktykę, a aż 41% zadeklarowało, że testy diagnostyczne wolałoby robić w aptece, aniżeli w domu (!).
• Z badania nie wiadomo, czy pacjenci byliby skłonni płacić za usługi farmaceucie – pytani byli jedynie o to, czy powinna być finansowana z NFZ czy bezpłatna, ale pozyskane niewiele wnoszą, bo respondentów nie pytano o poszczególne usługi.
• Choroby cywilizacyjne to wg pacjentów: nadwaga i otyłość, zaburzenia takie jak depresja i lęki, problemy ze snem i stres, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, nadużywanie alkoholu oraz uzależnienie od papierosów. Oznacza to, że właśnie na tych schorzeniach powinniśmy się skupić w toku swojej edukacji – skoro są aż tak istotne dla pacjentów.
• Tematami tabu w aptece są: zaburzenia erekcji, psychiczne, nietrzymanie moczu, hemoroidy, antykoncepcja i zaparcie/biegunka. Zatem ważne, aby rozwijać umiejętności miękkie, które pozwalałyby wspierać lepiej pacjentów w tych dolegliwościach.
• Aż 85% respondentów wskazało, że przypinka na fartuchu o możliwości konsultacji np. w ramach rzucania palenia byłaby pomocna – to ciekawe rozwiązanie, które adresuje największy problem komunikacji z pacjentem, jakim jest trudność w zainicjowaniu konsultacji.
• Według farmaceutów, 44% pacjentów prosi o radę i rekomendację i tylko 40% ma konkretny preparat w głowie – oznacza to, że wiedza farmaceuty jest absolutnie kluczowa i należy zawsze wykorzystać szansę na jej wykorzystanie.

Nikt z nas nie lubi biernego bezmyślnego podawania preparatów z półki. Czasem wydaje nam się, że pacjenci w większości wiedzą czego chcą i nie liczą się z naszym zdaniem – wyniki badania pokazują co innego i zapewne jest to tylko nasze wrażenie, wynikające z wybiórczego zapamiętywania nieprzyjemnych sytuacji – kiedy np. po awanturze w aptece o zbyt wysoką cenę leku generalizujemy, zakładając, że “dla większości pacjentów liczy się tylko niska cena”.

• 1/4 respondentów jako kierunek zmian systemowych w zawodzie wskazała “rozwinięcie kompleksowej opieki farmaceutycznej/aktywne włączenie zawodu w system opieki medycznej” – jest to bardzo słaby wynik i może on wynikać z tego, że jednak większość respondentów była technikami, których zmiany dotyczące wprowadzenia opieki farmaceutycznej nie dotyczą. 14% osób wskazała, że istotna jest możliwość “ukończenia magistra po technikum” (czyli zdobycia tytułu magistra farmacji po szkole policealnej), 8% jego “usamodzielnienie”.
• Tylko 24% farmaceutów i techników zadeklarowało, że odczuwa “duży nacisk kierownictwa na sprzedaż konkretnych produktów” – co pokazuje pozytywny trend w kierunku edukacji na temat promowanych preparatów, aniżeli przymusu.

W raporcie znalazły się liczne wnioski i rekomendacje, dla wielu nie znalazłem potwierdzenia w wyniku badania, więc ich tu nie przytaczam, ale zachęcam do zapoznania się z nimi, jak i z pełną wersją raportu Kenvue.

Link do raportu

Poniżej znajduje się link do pełnej wersji raportu, zamieszczonego na stronie Academy Plus: