Pytanie

Co oznaczają pojęcia compliance, adherence i concordance? Czym się różnią? Czy mogą być zamiennie stosowane? Dlaczego termin compliance jest coraz rzadziej używany?

Krótka odpowiedź

Pojęcia compliance, adherence i concordance określają różne postawy pacjenta wobec stawianych mu zaleceń terapeutycznych z uwzględnieniem rosnącej roli pacjenta w postępowaniu leczniczym. Compliance (łac. complere czyli spełniać) to innymi słowy stosowanie się pacjenta do zaleceń terapeutycznych, adherence (łac. adhaerere czyli przylegać) oznacza przestrzeganie zasad terapii, a concordance (łac. concordia czyli zgoda ) to inaczej akceptacja terapii, czyli porozumienie między pacjentem i przedstawicielami zawodów medycznych w kwestiach związanych z podjętym leczeniem.^[1][2] Obecnie odchodzi się od używania sformułowania compliance, gdyż zakłada ono wyłącznie uległość i posłuszeństwo pacjenta w procesie leczenia, co niesie ze sobą większe ryzyko niepowodzenia terapii.

Wyjaśnienie

Jednym z istotnych czynników wpływających na leczenie farmakologiczne, a tym samym także na uzyskane wyniki zdrowotne, są własne przekonania pacjenta, jego wartości kulturowe oraz osobiste nawyki. Odpowiednia współpraca pomiędzy pacjentem i pracownikiem medycznym oraz modyfikacje zachowań pacjenta mogą znacząco wpływać na poprawę stosowanej farmakoterapii.  

Czytaj też: Compliance

Przyjmowane od lat założenie, że pacjent zawsze w pełni realizuje zalecenia przekazane przez fachowy personel medyczny nie może być traktowane jako pewne, a tym samym nie może stanowić wyznacznika skuteczności farmakoterapii. Z tego powodu w medycynie pojawiło się pojęcie compliance określające zakres, w jakim zachowanie pacjenta jest zgodne z tym, co nakazuje pracownik medyczny i wskazujące posłuszeństwo pacjenta wobec przedstawianych mu zaleceń.^[1] W literaturze często compliance odnosi się również bezpośrednio do systematycznego przyjmowania leków, a więc przestrzegania przyjęcia odpowiedniej dawki leku w ściśle określonym czasie.^[3] Tę „wytrwałość” w przyjmowaniu leków bardziej trafnie określa jednak sformułowanie persistence (łac. perseverare czyli wytrwać), które również bywa używane przez klinicystów.  Aby zmniejszyć doktrynalny charakter compliance wprowadzono pojęcie adherence, które podobnie odnosi się do przestrzegania zaleceń terapeutycznych przez pacjenta, jednak z uwzględnieniem wspólnie ustalonych zasad i pewnego zaangażowania pacjenta w podejmowanie decyzji terapeutycznych.^[4] Adherence określa więc współpracę pacjenta i pracownika medycznego w odniesieniu do całości terapii, czyli nie tylko stosowania leków, ale także przestrzegania diety lub modyfikacji stylu życia. Najnowsze pojęcie concordance definiuje się jako współpracę pacjenta i lekarza zarówno w wyborze terapii jak i ich wspólne porozumienie podczas każdej podejmowanej decyzji terapeutycznej.^[5] Perspektywa concordance uwzględnia więc w największym stopniu poglądy pacjenta i kładzie nacisk na wspieranie pacjenta w jego postępowaniu i dążeniu do zmiany jego zachowań (Tabela 10). 

Tabela 10 Podstawowe różnice w znaczeniu terminów compliance, adherence i concordance.^[6]

Obecnie odchodzi się od używania terminu compliance, gdzie chory z założenia ma być uległy i powinien wyłącznie dostosować się do poleceń klinicysty, co długoterminowo okazuje się nieskuteczne i przyczynia się do niepowodzenia terapii. Dopiero zrozumienie przez pacjenta zasadności działań diagnostycznych i terapeutycznych, jego aktywny udział w terapii, w tym akceptacja i partnerska współpraca z pracownikiem medycznym na każdym szczeblu wdrożonej terapii pozwala na świadome postępowanie pacjenta w procesie leczenia i kontrolowania swojego stanu zdrowia, co w efekcie przyczynia się do zwiększenia skuteczności terapii. 

Piśmiennictwo

1. Fawcett J. (2020). Thoughts About Meanings of Compliance, Adherence, and Concordance. Nursing science quarterly, 33(4), 358–360. https://doi.org/10.1177/0894318420943136⬏⬏
2. Amir, M., Feroz, Z., & Beg, A. E. (2018). A new health care professional-based model for medication adherence. Patient preference and adherence, 12, 2085–2091. https://doi.org/10.2147/PPA.S171989⬏
3. Cho, K. (2005). Patient compliance: A concept analysis. Journal of St. Luke’sSociety for NursingResearch, 9(1), 19-27. [Japanese; English abstract]⬏
4. Gardner C. L. (2015). Adherence: a concept analysis. International journal of nursingknowledge, 26(2), 96–101. https://doi.org/10.1111/2047-3095.12046 ⬏
5. Chakrabarti S. (2014). What’s in a name? Compliance, adherence and concordance in chronic psychiatric disorders. World journal of psychiatry, 4(2), 30–36. https://doi.org/10.5498/wjp.v4.i2.30 ⬏
6. Khunti, N., Khunti, N., and Khunti, K. (2019). Adherence to type 2 diabetes management. Br J Diabetes; 19:99-104⬏