Co to jest THC, CBD i CBG?
Medyczna marihuana pozyskiwana jest z dwóch podgatunków konopi: konopi siewnej (łac. Cannabis sativa L. subsp. Sativa) i konopi indyjskiej (łac. Cannabis sativa L. subsp. Indica), które różnią się między sobą zawartością substancji aktywnych.
Do najważniejszych związków odpowiedzialnych za właściwości lecznicze marihuany zaliczamy dwa fitokannabinoidy: Δ9-tetrahydrokannabinol (THC) i kannabidiol (CBD). W ostatnim czasie pojawiają się doniesienia o ważnej roli jeszcze jednego związku znajdującego się w małych stężeniach w większości szczepów konopi – kannabigerolu (CBG). THC, CBD i CBG występują naturalnie w żeńskich kwiatach konopi, w strukturach nazywanych włoskami.
Fitokannabinoidy działają bezpośrednio na układ endokannabinoidowy, który stanowi system receptorów i endogennych przekaźników. Najważniejszymi receptorami w tym układzie są CB1 i CB2.

Ryc. 1 Układ endokannabinoidowy – rozmieszczenie receptorów CB1 i CB2 (ryc. Marta Siarka)
Receptory CB1 występują w największej ilości w ośrodkowym układzie nerwowym, głównie w korze mózgowej, jądrach podstawnych, istocie szarej i hipokampie. Poza OUN receptory CB1 są obecne w komórkach wątroby, mięśniu sercowym, tkance tłuszczowej i skórze. Receptory CB1 odgrywają rolę w regulacji przekaźnictwa synaptycznego i biorą udział w regulacji nastroju.
Receptory CB2 znajdują się głównie w tkankach obwodowych. Ich głównym zadaniem jest regulacja mechanizmów odporności wrodzonej i nabytej. Wpływają na chemotaksję komórek uczestniczących w reakcji odpornościowej – głównie komórek żernych i neutrofili. Aktywacja receptora CB2 moduluje uwalnianie neuroprzekaźników i cytokin, efektem czego jest redukcja stanu zapalnego.
Pod względem struktury, THC i CBD różnią się nieznacznie – w CBD nie tworzy się układ laktonowy, zamiast tego są w nich dwa ugrupowania fenolowe. Ta niewielka różnica w budowie ma wpływ na mechanizm działania obu związków – CBD jest antagonistą receptorów kannabinoidowych, a THC – agonistą.
Czym jest THC?
THC (Δ9-tetrahydrokannabinol) jest agonistą receptorów kannabinoidowych CB1 i CB2. Występuję on naturalnie w konopiach medycznych, ale w celach leczniczych jest też pozyskiwany na drodze syntetycznej (dronabinol). THC występuje w marihuanie w postaci prekursora (kwasu tetrahydrokannabinolowego – THCA) i dopiero pod wpływem temperatury powyżej 180 stopni ulega przekształceniu do formy aktywnej – Δ9-tetrahydrokannabinolu. Podczas długiego przechowywania i pod wpływem powietrza atmosferycznego THCA może ulec przekształceniu do CBN (kannabinolu), tracąc działanie psychoaktywne. Z tego względu bardzo ważne jest odpowiednie zabezpieczenie suszu przed czynnikami zewnętrznymi.
THC działa głównie:[1]
- przeciwbólowo,
- przeciwskurczowo,
- przeciwzapalne,
- przeciwbakteryjnie
- przeciwwymiotnie,
- psychoaktywnie – wywołuje euforię i uczucie odurzenia.
THC działa przeciwzapalnie poprzez hamowanie cyklooksygenazy, co uniemożliwia syntezę prostaglandyn. Jego działanie przeciwbakteryjne zaobserwowano w przypadku bakterii gram-dodatnich.
Kannabinoidy mają właściwości lipofilne i kumulują się w tkance tłuszczowej pacjenta nawet do 4 tygodni. Dopiero po tym czasie są uwalniane do krwiobiegu, metabolizowane w wątrobie i następnie wydalane z kałem i moczem. Z tego względu THC może być wykrywane w moczu pacjentów wiele dni po zaprzestaniu terapii konopiami.[2]
Działania niepożądane pojawiające się przy stosowaniu leku z THC będą różnić się w zależności od tego czy zostanie on przyjęty jednorazowo, czy terapia będzie trwała przewlekle. Powtarzająca się ekspozycja na kannabinoidy powoduje zmiany adaptacyjne dotyczące wrażliwości ich receptorów. Prowadzi to do rozwoju tolerancji i zmniejszenia działania psychoaktywnego THC. Ze względu na właściwości lipofilne kannabinoidów, efekt terapii i stopień nasilenia działań niepożądanych medycznej marihuany będą również zależeć od ilości tkanki tłuszczowej u pacjenta.
Najczęstsze działania niepożądane na początku terapii preparatami z THC to:
- senność,
- zawroty głowy,
- dezorientacja,
- zaburzenia równowagi,
- zmienione poczucie czasu,
- zmiany nastroju,
- trudności w rozwiązywaniu problemów,
- upośledzona pamięć.
Przy długotrwałej terapii preparatami konopnymi z wysokimi stężeniem THC mogą się pojawić się u pacjentów urojenia, psychozy lub halucynacje.[3]
THC należy stosować z ostrożnością u osób starszych ze względu na ryzyko upadków, które mogą być przyczyną złamań i urazów. Ponadto chorzy w podeszłym wieku rozpoczynający leczenie konopiami nie powinni stosować dodatkowo żadnych leków sedatywnych i wspomagających zasypianie bez konsultacji z lekarzem.[4]
Czym jest CBD?
CBD (kannabidiol) jest antagonistą receptorów kannabinoidowych. Różne proporcje THC i CBD w suszu/ekstrakcie konopnym odpowiadają za określone działanie medycznej marihuany, ponieważ CBD zmniejsza efekty psychoaktywny THC.
Ponadto istnieją doniesienia o wpływie kannabidiolu na około 65 receptorów znajdujących się w organizmie ludzkim (w tym między innymi na receptory seretoninowe (5-HT1A) i receptory glicynowe).
Prawdopodobnie dzięki tak szerokiemu spektrum działania CBD wykazuje właściwości:[5]
- przeciwzapalnie,
- przeciwlękowe,
- antyoksydacyjne,
- przeciwwymiotnie,
- przeciwdrgawkowe,
- przeciwbólowe.
Istnieją badania potwierdzające korzyści ze stosowania preparatów z samym CBD u pacjentów:
- mających problemy ze snem,[6]
- ze stanami lękowymi.[7]
- z chorobami jelit, w tym chorobą Leśniowskiego-Crohna,[8]
- z bólami neuropatycznymi,
- chorujących na padaczkę, również lekooporną.[9]
Mechanizm przeciwdrgawkowy CBD opiera się na hamowaniu aktywności receptora GPR55, którego pobudzenie zwiększa wewnątrzkomórkowe stężenie wapnia, prowadząc do zwiększonej pobudliwości neuronalnej.
CBD jest substancją bezpieczną do stosowania przez pacjentów. Wykazano dużą tolerancję u chorych nawet przy podawaniu wysokich dawek, do 1500 mg CBD na dobę.[10] Nie zaleca się jednak stosowania go u kobiet ciężarnych i karmiących, ponieważ brakuje odpowiednich badań z udziałem ludzi, a badania na zwierzętach są niejednoznaczne. Ze względu na szerokie spektrum działania CBD na różne receptory, warto zwrócić szczególną uwagę na pacjentów stosujących jednocześnie leki przeciwdepresyjne, przeciwparkinsonowe i przeciwlękowe. W tych grupach pacjentów istnieje zwiększone ryzyko interakcji.
Czym jest CBG?
CBG podobnie jak CBD nie należy do związków psychoaktywnych. Największe jego stężenia (około 10%) można znaleźć w konopiach włóknistych, z których susz jest dostępny bez recepty. CBG jest prekursorem wielu fitokannabinoidów (w tym Δ9-THCA i CBDA) jednak w organizmie ludzkim nie ulega on konwersji do żadnych innych związków. Jego działanie opiera się na wpływie na receptory serotoninowe, adrenergiczne α2 i kannabinoidowe. Wpływa on również hamująco na mediatory reakcji zapalnej.
Zakres aktywności biologicznej kannabigerolu obejmuje działanie:
- przeciwdepresyjne,
- przeciwbakteryjne,
- neuromodulujące,
- przeciwgrzybicze,
- przeciwzapalne.
CBG prawdopodobnie zapobiega proliferacji komórek nowotworowych, dlatego coraz więcej badań dotyczy jego potencjalnego wykorzystania u pacjentów onkologicznych z nowotworami piersi, prostaty lub jelita grubego.[11]
W badaniach na zwierzętach wykazano potencjał neuroprotekcyjny CBG i zmniejszenie nasilenia objawów chorób neurologicznych w tym choroby Parkinsona i choroby Huntingtona. Badano również jego właściwości w przypadku zapalenia jelita grubego u myszy. Leczenie CBG zwiększyło tempo regeneracji komórek błony śluzowej okrężnicy i zmniejszało w niej stan zapalny.
CBG podobnie jak wiele innych fitokannabinoidów wykazuje działanie przeciwbakteryjne. Efekt jego działania testowano na szczepach Staphylococcus aureus opornych na metycylinę. W porównaniu z konwencjonalną antybiotykoterapią, CBG wykazywało skuteczność podobną do wankomycyny, a w przypadku niektórych szczepów był silniejszy niż erytromycyna i wankomycyna. Ilość badań przeprowadzonych z wykorzystaniem CBG jest jednak niewystarczająca, żeby jednoznacznie stwierdzić jego potencjał w leczeniu zakażeń gronkowca złocistego u ludzi.[12]
Różnice między marihuaną rekreacyjną a medyczną
Marihuana rekreacyjna w przeciwieństwie do marihuany medycznej to susz pozbawiony działania psychoaktywnego, zawierający jedynie różne stężenia CBD lub CBG.
W celach rekreacyjnych część osób kupuje również susz konopny z THC, który znajduje się w nielegalnym obrocie. Wytłumacz pacjentowi na czym polega różnica między medyczną marihuaną, a tą pochodzącą z nieznanego źródła.
Podkreśl, że w przeciwieństwie do marihuany dostępnej w nielegalnym obrocie, susz dostępny w aptece jest:
- dobrze przebadany,
- wysokiej jakości,
- z oznaczonym stężeniem substancji aktywnych,
- bez domieszek tytoniowych,
- pozbawiony mykotoksyn i pestycydów,
- wolny od metali ciężkich.
Działanie i zastosowanie medycznej marihuany
Konopie medyczne wykazują działanie m.in. przeciwbólowe, przeciwwymiotne, przeciwdrgawkowe
i przeciwskurczowe.
Ze względu na swoje właściwości, medyczna marihuana jest stosowana w takich chorobach jak:[13]
- bóle chroniczne,
- padaczka,
- dna moczanowa,
- nowotwory,
- wymioty,
- stwardnienie rozsiane,
- choroba Alzheimera,
- depresja,
- uzależnienia,
- Zespół Stresu Pourazowego,
- ADHD,
- endometrioza,
- łuszczyca,
- trądzik,
- AZS.
Medyczna marihuana jest przepisywana najczęściej pacjentom cierpiącym z powodu chronicznego bólu. Włączenie jej do terapii pozwala na ograniczenie stosowania leków przeciwbólowych, w tym opioidów.[14] W metaanalizie z 2017 roku również wykazano znaczną redukcję bólu po zastosowaniu kannabinoidów u pacjentów z bólami neuropatycznymi. Podobne wyniki badań uzyskano u pacjentek z bólem miednicy mniejszej chorujących na endometriozę. Dodatkowo zaobserwowano u nich poprawę nastroju i redukcję zaburzeń żołądkowo-jelitowych.[15]
Istnieją doniesienia o korzystnym działaniu CBD u pacjentów z padaczką. Stosowanie go jako terapii uzupełniającej do aktualnie stosowanych leków przeciwpadaczkowych może zmniejszać częstotliwość napadów do prawie 50%. W przypadku stosowania całych konopi indyjskich dane są sprzeczne, ponieważ zauważono, że mogą mieć one właściwości zarówno pro- jak i przeciwdrgawkowe.[16] Podobne wyniki otrzymano u pacjentów ze stanami lękowymi. Regularne przyjmowanie CBD zmniejsza napady lękowe. Stosowanie całych konopi u tej grupy chorych wymaga dalszych badań, ponieważ u części osób zaobserwowano odwrotny efekt – nasilenie objawów.[17]
Obiecujące wyniki stosowania konopi zaobserwowano u pacjentów dermatologicznych z atopowym zapaleniem skóry i łuszczycą. Kannabinoidy są związkami przeciwzapalnymi, przeciwbakteryjnymi i przeciwświądowymi. Prawdopodobnie modulują wytwarzanie cytokin i proliferację komórek, co czyni je jedną z opcji w leczeniu łuszczycy lub trądziku.[18]
W przypadku pacjentów onkologicznych wykorzystuje się potencjał medycznej marihuany przy braku apetytu u chorego, wymiotach i bólu. Mogą one stanowić dodatek do podawanej chemioterapii, który pozwoli zmniejszyć jej działania niepożądane. Dodatkowo w pojedynczych badaniach wykazano, że kannabinoidy mogą zmniejszać unaczynienie guza, ograniczać ryzyko przerzutu i wspomagać apoptozę komórek nowotworowych, np. w przypadku glejaka mózgu lub nowotworach jelita grubego.[17]
Warto pamiętać, że w przypadku wielu chorób brakuje badań jednoznacznie potwierdzających skuteczność stosowania medycznej marihuany i jest ona włączana do leczenia pacjentów eksperymentalnie.
Susz konopny
Susz konopny to wysuszone kwiaty konopi medycznych. Zarejestrowany jest on w Polsce jako surowiec farmaceutyczny do sporządzania leku recepturowego i zalegalizowany dzięki ustawie z dnia 07 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dziennik Ustaw z 2017 poz. 1458).
Zgodnie z opinią Ministerstwa Zdrowia z 28.12.2020 roku, farmaceuta przed wydaniem suszu pacjentowi powinien ocenić go wizualnie pod względem jakościowym. Susz jest silnie higroskopijny i wrażliwy na promieniowanie słoneczne, dlatego musi zostać odważony do specjalnego pojemnika z aluminiową membraną i bezpieczną nakrętką. Do każdego wydanego opakowania trzeba dołączyć sygnaturę apteczną.

Ryc. 2 Pojemnik z bezpieczną nakrętką i aluminiową membraną do przechowywania konopi
W praktyce wykorzystywany jest susz z całych kwiatów medycznej marihuany, ponieważ oprócz głównych związków czyli kannabinoidów obecne są w nich terpeny i flawonoidy. Terpeny są lotnymi, lipofilnymi, aromatycznymi związkami odpowiedzialnymi m.in. za zapach konopi, modulującymi nawet w małych dawkach w sposób synergistyczny działanie kannabinoidów. Efektem jest zredukowanie działań niepożądanych i wzmocniony efekt terapeutyczny suszu. Głównymi terpenami obecnymi w konopiach jest limonen, pinen i mircen.
Mircen występuje w największych ilościach w konopiach indyjskich. Jego mechanizm działania nie jest do końca poznany, ale prawdopodobnie zwiększa on przepuszczalność błon komórkowych, dzięki czemu kannabinoidy mają ułatwiony dostęp do komórek w organizmie. Wykazuje on działanie uspokajające i rozluźniające. Ma aromat goździków, kardamonu i piżma. Występuje naturalnie w mango, limonce i chmielu.
Limonen nadaje roślinie charakterystyczny aromat cytrusowy. Zwiększa on poziom serotoniny i dopaminy w organizmie, dlatego poprawia nastrój i odpręża.
Pinen nadaje roślinie zapach sosny i zmniejsza negatywne skutki działania THC, dodatkowo wspomagając koncentrację i działając przeciwbakteryjnie.[19]

Ryc. 3 Susz konopny – Cannabis flos Aurora 22 Deutschland GmbH – Ghost Train Haze (Fot. Marta Siarka).
Warto pamiętać, że każda odmiana konopi różni się profilem terpenowym nawet przy podobnym stężeniu THC i CBD. Z tego względu należy wydać pacjentowi dokładnie taki susz jak ma na recepcie i nie można go wymieniać na surowiec innego producenta.
Rodzaje suszu
Poszczególne rodzaje suszu różnią się między sobą pod względem genetycznym, a co za tym idzie – mają różną zawartość CBD i THC.
W Polsce są dostępne trzy rodzaje suszu:
- z przewagą genów Indica i wyższą zawartością CBD niż THC – o właściwościach relaksujących, przeciwbólowych, pobudzających apetyt i rozkurczających,
- z przewagą genów Sativa i wyższą zawartością THC niż CBD – o właściwościach pobudzających,
- hybrydowe o unikalnej proporcji CBD i THC – stworzone przez krzyżowanie różnych odmian Indica i Sativa.
Dawkowanie suszu
Pacjenci dozują medyczną marihuanę zgodnie z zasadą: „start low, go slow, and stay low”. Oznacza to, że leczenie rozpoczyna się od małych dawek, które przy braku efektu terapeutycznego są stopniowo zwiększane. Dzięki temu, że pacjent sam kontroluje ilość suszu potrzebnego do waporyzacji, zmniejsza się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych wynikających ze zbyt szybkiego zwiększania dawki.[20]
W praktyce wygląda to w ten sposób, że pacjent wkłada porcję suszu do waporyzatora, czeka, aż się on podgrzeje do 210°C, przyjmuje jeden wdech i odczekuje około 15 minut, żeby ocenić czy pojawiła się pożądana kontrola objawów. Jeśli nie, może przyjmować kolejny wdech co 15-30 minut aż do osiągnięcia oczekiwanego efektu.
Działania niepożądane suszu konopnego
Pacjenci rozpoczynający terapię medyczną marihuaną mogą się skarżyć w pierwszych tygodnia leczenia na różne działania niepożądane.
Zwykle dotyczą one:
- OUN – bóle i zawroty głowy, zmęczenie, pobudzenie, zaburzenia koordynacji ruchowej,
- układu krążenia – tachykardia,
- układu pokarmowego – nudności, zaburzenia jelitowe, suchość w ustach, podrażnienie gardła.
Wytłumacz pacjentowi, że objawy niepożądane powinny ustąpić w ciągu kilku tygodni. Podkreśl jednak, że medyczna marihuana zaburza sprawność psychomotoryczną przez cały okres terapii ze względu na zawartość THC.
Jeżeli pacjentowi dokucza podrażnienie gardła to dopytaj, czy korzysta on z certyfikowanych waporyzatorów i jaką temperaturę podgrzewania suszu ustawia. Obecnie wiele waporyzatorów ma hybrydowy system grzewczy zaopatrzony w moduł schładzający parę, co pozwala wyeliminować działanie drażniące wdychanej mgiełki.
Susz dostępny w Polsce
W Polsce mamy dostępnych wiele odmian suszu o różnych zawartościach THC i CBD. Są to gatunki zarówno z przewagą genów Indica, Sativa jak i odmiany hybrydowe.
- Aurora
- Canopy Growth
- CanPoland
- Four 20 Pharma
- Medezin
- ODI Pharma
- Pharmacann
- Polfarmex
- S-LAB
- Spectrum Cannabis
- Tilray
Wskazówki praktyczne dla pacjenta kupującego susz konopny
Przekaż pacjentowi, że nie powinien prowadzić pojazdów, jeśli jest leczony medyczną marihuaną. Polskie prawo nie definiuje dopuszczalnego dla kierowców stężenia THC we krwi. Może być ono wykrywalne w organizmie pacjenta nawet do 4 tygodni po zakończeniu terapii.
Poinformuj pacjenta, że graficzny wydruk realizacji recepty z dopiętym paragonem może być mu potrzebny np. podczas kontroli policji. Pacjent podróżujący w strefie Schengen powinien zawsze mieć przy sobie zaświadczenie wystawione od lekarza wraz z dokumentem wydanym przez WIF, uprawniającym do podróżowania umożliwiającego przywóz lub wywóz środków odurzających.
Wskazówki praktyczne dla farmaceuty wydającego susz konopny
Susz, który wydajemy pacjentowi powinien zostać odważony do pojemnika za pomocą pęsety, żeby zminimalizować ryzyko uszkodzenia surowca. Wytłumacz pacjentowi, że w pojemniku który od nas otrzyma są całe wysuszone kwiaty konopi, które przed włożeniem do waporyzatora trzeba zmielić za pomocą młynka (grindera).
Do każdego wydawanego opakowania suszu, dołącz pacjentowi:
- odpowiednią sygnaturę (można ją wydrukować bezpośrednio z systemu aptecznego Kamsoft),
- etykietę „chronić od światła”,
- etykietę „UWAGA: lek może zaburzać sprawność psychofizyczną”,
- graficzny wydruk realizacji recepty (będą na nim wyszczególnione poszczególne składowe leku recepturowego) z dopiętym paragonem.

Ryc. 4 Etykieta dołączona do leku recepturowego

Ryc. 5 Etykieta dołączania do leku recepturowego
Ekstrakty konopne
Ekstrakty konopne są to produkty olejowe, pozyskiwane w procesie ekstrakcji z żeńskich kwiatów konopi. Doustne podanie ekstraktu jest dużo bardziej precyzyjne w dawkowaniu w porównaniu z suszem i charakteryzuje się większą biodostępnością i dłuższym efektem działania w organizmie. Efekt działania pojawia się w ciągu 30 minut i utrzymuje do 8 godzin. Są one wygodnym sposobem terapii dla pacjentów, którzy nie poradzą sobie z waporyzacją.[20]
Ekstrakty konopne mogą być wykonywane w warunkach aptecznych z suszu, ale wysoki koszt ich pozyskiwania i brak odpowiednich technologii sprawia, że są one wytwarzane tylko w kilku aptekach w Polsce. W praktyce aptecznej najczęściej wykorzystywane są gotowe ekstrakty konopne, które można zamówić w hurtowni.
Rodzaje ekstraktów konopnych
Wszystkie gotowe ekstrakty konopne dostępne w Polsce, mają przeważającą komponentę genów Indica, dzięki czemu cechują się właściwościami przeciwbólowymi, przeciwwymiotnymi, przeciwdrgawkowymi
i przeciwskurczowymi. W obrocie są dostępne trzy ekstrakty do sporządzenia leku recepturowego, o różnych stężeniach THC – 2%, 5% lub 10%.
Sposoby wykorzystania ekstraktów konopnych w terapii
Ekstrakty konopne są stosowane doustnie u pacjentów z
- przewlekłym bólem,
- padaczką,
- stwardnieniem rozsianym,
- depresją,
- problemami ze snem.
Dodatkowo mogą być one wykorzystywane w recepturze jako substancja czynna maści, globulek lub czopków.
Maści i żele z ekstraktem konopnym mogą być stosowane powierzchniowo przez pacjentów z łuszczycą, bliznowcami lub zapaleniem żył podudzia. Zewnętrzne stosowanie leków na bazie kannabinoidów jest bezpieczną, skuteczną
i nieinwazyjną terapią mogącą poprawić jakości życia pacjentów. Zastosowanie tłustego podłoża zwiększa rozpuszczalność kannabinoidów i wspomaga ich wchłanianie. Leki w formie żelu mogą być również stosowane na błony śluzowe u pacjentów stomatologicznych.
U pacjentów, którzy nie mogą stosować doustnie medycznej marihuany, alternatywą mogą być czopki. Wysoka biodostępność tej formy gwarantuje szybkie wchłanianie do krwi z pominięciem metabolizmu w układzie pokarmowym. Miejscowe działanie przeciwzapalne czopków może być wykorzystywane w terapii u osób z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego.
Globulki mogą być stosowane u pacjentek z silnymi bólami miesiączkowymi, w tym u pacjentek z endometriozą.
Ekstrakty konopne dostępne w Polsce
W Polsce dostępnych jest kilka gotowych ekstraktów konopnych, które różnią się między sobą stężeniem THC. Możesz zamówić ekstrakt o zawartość THC 2%, 5% lub 10%.
Wśród dostępnych surowców można wymienić:
- Cannabis extractum normatum (Vetos Farma),
- Cannabis extractum normatum (CanPoland),
- Cannabis floris extractum normatum (PharmaCann).

Ryc. 6 Gotowy ekstrakt konopny firmy Pharmacann (fot. Marta Siarka)
Wskazówki praktyczne dla pacjenta kupującego ekstrakt konopny
Wydając ekstrakt konopny przekaż pacjentowi, że powinien go trzymać w miejscu chłodnym i zacienionym. Przed każdym użyciem trzeba nim wstrząsnąć.
Dodatkowo wydrukuj pacjentowi receptę, dopnij do niej specyfikację graficzną, na której wyszczególnione są składniki leku recepturowego i dołącz do niej paragon. Takie dokumenty osoba chora powinna zawsze mieć przy sobie na wypadek kontroli policji.
Leki recepturowe z ekstraktów konopnych
Pacjenci stosują ekstrakty olejowe głównie w formie doustnej i najczęściej wydasz je pacjentowi w formie niezmienionej, czyli przelane jedynie do butelki aptecznej, bez zmieniania składu ekstraktu. Warto jednak pamiętać, że w ramach receptury aptecznej możemy wykonać różne rozcieńczenia ekstraktu w zależności od potrzeb chorego. Jest to szczególnie istotne w przypadku pacjentów pediatrycznych dla których standardowa dawka THC w przeliczeniu na jedną kroplę byłaby za duża.
Wszystkie gotowe ekstrakty, które są dostępne w obrocie nie mają dodatku barwników, konserwantów i dodatków smakowych.
Leki recepturowe z ekstraktów konopnych – rodzaje
Rozcieńczenia ekstraktu olejowego można wykonać z użyciem oleju rzepakowego. Musisz odważyć odpowiednią ilość obu składników i przelać do butelki z ciemnego szkła. Każda butelka powinna zostać wydana z kroplomierzem, sygnaturą i trzema etykietami: „lek chronić od światła”, „lek może zaburzać sprawność psychomotoryczną”, „wstrząsnąć przed użyciem”. Przykłady recept jakie mogą zostać wypisane przez lekarza na różne rozcieńczenia ekstraktu znajdziesz w Tab.1
Tabela 1. Przykłady recept na różne rozcieńczenia ekstraktu konopnego.
Ekstrakt olejowy 10% THC, <1% CBD Rpw. Cannabis extractum normatum THC 10% CBD<1% 1,5 M.f. sol. oleosae D.S. 2 x 2,4 mg THC (1 kropla ekstraktu) Jeden i pół grama ekstraktu z konopi Sto pięćdziesiąt miligramów THC | Ekstrakt olejowy 5% THC, <1% CBD Rpw. Cannabis extractum normatum THC 10% CBD<1% 1,25 Rapae oleum 1,25 M.f. sol. oleosae D.S. 3 x 1,4 mg THC (1 kropla ekstraktu) Tysiąc dwieście pięćdziesiąt miligramów ekstraktu z konopi Sto dwadzieścia pięć miligramów THC | Ekstrakt olejowy 2,5% THC,<1% CBD Rpw. Cannabis extractum normatum THC 10% CBD<1% 0,7 Rapae oleum 2,1 M.f. sol. oleosae D.S. 3 x 0,7 mg THC (1 kropla ekstraktu) Siedemset miligramów ekstraktu z konopi Siedemdziesiąt miligramów THC |
Dodatkowo możesz się spotkać z receptą, w której z ekstraktu konopnego wykonasz:
- maści,
- żele,
- czopki,
- globulki.
Do wykonania maści wykorzystuje się podłoże cholesterolowe, do wykonania żelu – celugel. Przykłady recept na maść lub żel znajdziesz w tab. 2
Tabela 2. Przykłady recept na maści lub żele z ekstraktem konopnym.
Rpw. Cannabis extractum normatum THC 10% CBD<1% 5,0 Ung. cholesteroli ad 20,0 M.f. unguentum 2,5% THC D.S. 2 x 1 g maści Pięć gramów ekstraktu z konopi Pięćset miligramów THC | Rpw. Cannabis extractum normatum THC 10% CBD<1% 5,0 Celugeli ad 20,0 M.f. gelatum 2,5% THC D.S. Podjęzykowo, 2 x 1 g maści Pięć gramów ekstraktu z konopi Pięćset miligramów THC |
Przykłady recept na czopki i globulki znajdziesz w tabeli 3. Do ich wykonania potrzebujesz masła kakaowego lub witepsolu.
Żeby przygotować czopki z ekstraktem konopnym trzeba:
1) odważyć do pojemnika odpowiednią ilość podłoża i je stopić
2) dodać do stopionego podłoża przepisaną ilość ekstraktu konopnego i dokładnie go rozprowadzić
3) przelać całość do formy na czopki
4) ocenić czy w czopkach nie powstały pęcherze lub plamki
5) włożyć czopki do lodówki
Tabela 3. Przykłady recept na czopki lub globulki z ekstraktem konopnym.
Rpw. Cannabis extractum normatum THC 10% CBD<1% 0,5 Witepsoli q.s. M.f. supp. anal. a 50 mg THC D.t.d. No 10 D.S. 1 x 1 czopek Pięć gramów ekstraktu z konopi Pięćset miligramów THC | Rpw. Cannabis extractum normatum THC 10% CBD<1% 0,5 Oleum Cacao q.s. M.f. glob. vag. a 50 mg THC D.t.d . No 10 D.S. 1 x 1 globulka Pięć gramów ekstraktu z konopi Pięćset miligramów THC |
Zasady refundacji leków recepturowych z ekstraktami konopnymi
W chwili obecnej żadne leki zawierające medyczną marihuanę nie podlegają refundacji. W przypadku pacjentów objętych leczeniem paliatywnym w hospicjum, istnieje specjalny program wsparcia utworzony przez firmę CanPoland. Dzięki niemu chorzy mogą prawie bez ponoszenia kosztów mieć włączony do terapii ekstrakt Cannabis extractum normatum THC 2%, CBD <1% do leczenia chronicznego bólu.
Wycena leków recepturowych z ekstraktami konopnymi
Leki z ekstraktami konopnymi są wyceniane jako pełnopłatny lek recepturowy, ponieważ nie są one surowcem farmaceutycznym objętym refundacją. Cena leku może różnić się między aptekami, ponieważ każda z nich może ustawić indywidualną marżę apteczną, która nie może być jednak wyższa niż 25% kosztu jego sporządzenia. Wynika to z ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.
Do wyceny wybieramy kod „7” postaci leku recepturowego (dla kropli do użytku wewnętrznego i zewnętrznego – do 40 gramów).

Ryc. 7 Wycena recepty na ekstrakt konopny
Jeżeli wydajemy pacjentowi ekstrakt bez rozcieńczania go, to jedynie wybieramy odpowiedni rodzaj surowca i wpisujemy ilość gramów jaką odważyliśmy.

Ryc. 8 Wycena recepty na ekstrakt konopny (ryc. Marta Siarka)
Dodatkowo doliczamy jeszcze butelkę z kroplomierzem.
Ryc. 9 Wycena recepty na ekstrakt konopny (ryc. Marta Siarka)
Recepta na medyczna marihuanę
Recepta na medyczną marihuanę może być wystawiona tylko w postaci elektronicznej. Wynika to z przepisów prawnych dotyczących recept na środki odurzające i psychotropowe, które weszły w życie 1 listopada 2023 roku (art. 95b ust. 1a ustawy z dnia 6 września 2001 r – Prawo farmaceutyczne).
Kto może wypisać receptę na medyczną marihuanę?
Recepta na medyczną marihuanę może zostać wystawiona przez każdego lekarza (bez względu na specjalizację), poza lekarzem weterynarii.
Jakie są wymagania formalne dotyczące recepty na medyczną marihuanę?
Jako surowiec zaliczany do grupy środków odurzających 1-N, medyczna marihuana jest zapisywana na receptach Rpw ważnych przez okres 30 dni od daty wystawienia. Wynika to z rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23.12.2020 roku w sprawie recept. Dz.U.2020.2424
Każda recepta na medyczną marihuanę musi zawierać:
- łacińską nazwę surowca (Cannabis flos) oraz deklarowaną zawartość w nim THC i CBD,
- określoną liczbowo łączną masę przepisywanego surowca (w przypadku suszu dokładna ilości substancji czynnej jest trudna do określenia i może się wahać +/- 10% od deklarowanej przez producenta zawartości),
- w przypadku ekstraktu – dokładna zawartość THC wyrażona w miligramach/gramach
- dawkowanie (lekarz może przepisać konopie na maksymalnie 90 dni stosowania).
Susz i ekstrakty konopne są surowcem recepturowym, więc muszą być wypisane na recepcie jako lek recepturowy.
Jak długo ważna jest recepta na medyczną marihuanę?
Recepta na medyczną marihuanę ważna jest 30 dni od daty jej wystawienia.
Na co zwrócić uwagę przy doborze suszu?
W przypadku niektórych producentów mamy dostępnych wiele odmian suszu w obrębie jednego stężenia, zarejestrowanych z tym samym numerem EAN produktu. W praktyce oznacza to, że poszczególne opakowania różnią się jedynie numerem seryjnym i tylko po nim możemy rozpoznać jaką konkretną odmianę mamy na stanie.
Każda odmiana suszu różni się zawartością terpenów a co za tym idzie smakiem, zapachem i działaniem. Terpeny mogą również modulować działanie kannabinoidów np. poprzez potęgowanie lub osłabianie działania THC lub CBD. Z tego względu poszczególne odmiany suszu różnią się działaniem mimo podobnej zawartości CBD i THC (Sommano i in.,2020). Pamiętaj, że na recepcie nie znajdziesz informacji jaką odmianę suszu i z jakiem numerem seryjnym masz wydać. Znajdziesz na niej tylko zapis na temat producenta, oraz stężenia THC i CBD. Z tego względu ważny jest odpowiedni wywiad z pacjentem na temat oczekiwanego efektu działania suszu. Pozwala to na indywidualne dopasowanie odmiany w zależności od potrzeb chorego.
Waporyzacja i waporyzatory
Waporyzacja jest to proces podgrzewanie suszu za pomocą waporyzatora. Pozwala ona na bezdymną inhalację mgiełką z substancjami aktywnymi znajdującymi się w marihuanie.
Waporyzatory to urządzenia służące do podgrzewania suszu konopnego. Podgrzanie pozwala aktywować substancje czynne w surowcu. Apteki mają możliwość sprzedaży waporyzatorów, które są zarejestrowane jako wyroby medyczne. Każdy tego typu waporyzator musi posiadać odpowiednie atesty i certyfikaty jakości (certyfikat CE oznaczający zgodność z dyrektywą 93/42/EWG). Certyfikat jakości jest potwierdzeniem, że sprzęt jest bezpieczny i skuteczny. Powinna być załączona do niego informacja, że jest to urządzenie zgodne z wymaganiami PN-EN ISO 13485:2016 lub PN-EN ISO 13485:2012+AC:2012.
Palenie vs waporyzowanie
Fitokannabinoidy występują w suszu w postaci nieaktywnej. Jedną z opcji aktywacji suszu jest jego podgrzewanie za pomocą waporyzatora. Wytłumacz pacjentowi, że medycznej marihuany nie powinno się palić, ponieważ susz traci swoje właściwości przy wysokich temperaturach. W trakcie palenia powstają substancje smoliste i zachodzi zjawisko pirolizy, które wiążę się z utratą ok 30-50% THC co obniża skuteczność terapii.[21] Urządzenia dobrej jakości jedynie podgrzewają susz i nie powodują jego spalania co pozwala wyeliminować substancje smoliste.[22] Jest to możliwe jedynie przy zakresie temperatury do 210oC.
Zalety waporyzacji
Podstawową zaletą waporyzacji jest szybkość z jaką pacjent odczuje działanie medycznej marihuany. Zwykle następuje to już po kilku minutach od wzięcia „wdechu”. Efekt terapeutyczny utrzymuje się do 4h. Nowoczesne waporyzatory są bardzo dyskretne w użyciu i pacjent może mieć takie urządzenie zawsze przy sobie.
Rodzaje waporyzatorów
Waporyzatory mogą mieć małą przenośną formę (mieszczącą się w dłoni), lub mogą być też dużymi urządzeniami do użytku stacjonarnego.

Ryc. 10 Podręczny waporyzator przenośny Mighty z systemem chłodzącym parę. (https://www.storz-bickel.com/en/)

Ryc. 11 Waporyzator stacjonarny Volcano (zdjęcie: https://www.storz-bickel.com/en/)
Istnieją dwa rodzaje inhalacji za pomocą waporyzatora:
- sesyjne – susz podgrzewany jest w sposób ciągły i zawartość całej komory powinna być wykorzystana podczas jednego użycia. Czas trwania inhalacji jest długi. Późniejsze waporyzacje tego samego suszu wiążą się jednak ze zmniejszą ilością substancji aktywnych.
- on-demand – susz podgrzewany jest jedynie podczas wdechów. Przez pozostały czas nie jest on podgrzewany co pozwala zachować jakość produktu na późniejsze inhalacje.
Jeżeli pacjent potrzebuje urządzenia do okazjonalnego waporyzowania to może wybrać waporyzator sesyjny, ze względu na niższą cenę. Podkreśl jednak, że porcja suszu, która będzie do niego włożona musi zostać zużyta podczas jednej inhalacji. W przypadku kilku inhalacji w ciągu dnia lepiej sprawdzi się waporyzator z systemem podgrzewania „on-demand”, gdzie surowiec nie będzie tracił właściwości po jednorazowym użyciu.
Sposoby podgrzewania stosowane w waporyzatorach
Istnieją trzy różne sposoby podgrzewania suszu w waporyzatorze: kondukcyjne, konwekcyjne i hybrydowe.
Pierwszy rodzaj – podgrzewanie kondukcyjne, polega na podgrzaniu ziół poprzez kontakt z rozgrzanymi ścianami komory grzewczej. Para produkowana jest od razu przy małym poborze energii co pozwala na zmniejszenie częstotliwości ładowania urządzenia.
Waporyzatory konwekcyjne podgrzewają susz za pomocą gorącego strumienia powietrza jedynie podczas wdechu co poprawia wydajność inhalacji i jej smak. Urządzenia tego typu wymagają częstszego ładowania i są droższe od waporyzatorów kondukcyjnych.
Waporyzatory z podgrzewaniem hybrydowym łączą w sobie cechy waporyzatora konwekcyjnego (lepsza jakość pary) i kondukcyjnego (mniejszy pobór energii).
Waporyzatory dopuszczone do obrotu aptecznego
Do obrotu aptecznego dopuszczone są waporyzatory zarejestrowane jako wyroby medyczne, posiadające certyfikat CE (oznaczający zgodność z dyrektywą 93/42/EWG). Certyfikat jakości jest potwierdzeniem, że sprzęt jest bezpieczny i skuteczny, zgodnie z wymaganiami PN-EN ISO 13485:2016 lub PN-EN ISO 13485:2012+AC:2012.
Parametry waporyzatorów, na które warto zwrócić uwagę podczas wyboru – wskazówki praktyczne dla pacjenta
Jest kilka parametrów, na które pacjent powinien zwrócić uwagę przy wyborze waporyzatora.
Podkreśl, że przy szukaniu odpowiedniego sprzętu ważne są:
- możliwość ustawienia temperatury podgrzewania,
- odpowiednia jakość wykonania (czy urządzenie jest wykonane z materiałów posiadających atesty bezpieczeństwa i certyfikaty),
- rodzaj systemu grzewczego,
- źródła zasilania,
- obecność młynka (grindera).
Dlaczego waporyzator powinien mieć certyfikat jakości i atesty?
Pamiętaj, że kupując sprzęt z odpowiednim certyfikatem jakości i atestem będziesz wiedział, że jest on bezpieczny dla Twojego zdrowia. Oznacza to, że materiał z jakiego został wykonany waporyzator nie będzie uwalniał szkodliwych związków, które mogą przenikać do Twojego organizmu razem z wdychaną mgiełką.
Ulotki dla pacjentów
O czym powinieneś wiedzieć jeśli rozpoczynasz terapię medyczną marihuaną?
Przy stosowaniu medycznej marihuany:
- nie prowadź pojazdów i urządzeń mechanicznych,
- pamiętaj, że w początkowej fazie leczenia mogą się pojawić działania niepożądane,
- nie pij alkoholu,
- nie stosuj środków uspokajających bez konsultacji z lekarzem,
- nie podnoś zbyt szybko dawki (pamiętaj o zasadzie „start low, go slow, and stay low”),
- pamiętaj o odpowiednim jej przechowywaniu.
Co powinieneś mieć przy sobie w razie kontroli policji?
Pamiętaj, że medyczna marihuana jest zaliczana do leków odurzających. Z tego względu powinieneś mieć przy sobie kilka dokumentów na wypadek kontroli policji (otrzymasz je podczas realizacji recepty).
Farmaceuta wyda Ci:
- wydruk recepty,
- paragon,
- graficzny wydruk realizacji recepty,
- sygnaturę z informacją co znajduje się w wydawanym opakowaniu razem z Twoim nazwiskiem i danymi lekarza.
Dlaczego nie możesz prowadzić pojazdów jak leczysz się konopiami?
Pamiętaj, że mimo zaświadczenie o stosowaniu przez Ciebie medycznej marihuany w celach medycznych, polskie prawo nie definiuje dopuszczalnego stężenia THC (substancji czynnej znajdującej się w konopiach) we krwi u kierowców. Może być on wykrywalny nawet do 4 tygodni po zakończeniu terapii. Jeśli weźmiesz udział w wypadku będzie Ci grozić odpowiedzialność karna, podobna do tej jakbyś był pod wpływem alkoholu.
Czy mogę jechać za granicę z konopiami, które kupię w aptece?
Możesz podróżować za granicę z medyczną marihuaną, którą kupisz legalnie w aptece.
Pamiętaj, że podróżując musisz mieć przy sobie:
- wydruk realizacji recepty,
- paragon,
- zaświadczenie wydawane przez Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny, zezwalające na wywóz tego typu leków w strefie Schengen.
Jak przygotować pierwszą porcję suszu do waporyzacji?
Jeśli kupiłeś swój pierwszy susz to pamiętaj, że nie powinien być on palony tylko waporyzowany za pomocą specjalnego urządzenia – waporyzatora. Tylko wtedy będziesz kontrolować temperaturę podgrzewania i nie powstaną szkodliwe substancje lotne niebezpieczne dla Twojego zdrowia.
W pierwszej kolejności:
- odważ odpowiednią porcję suszu,
- rozdrobnij odważony susz za pomocą młynka – grindera (Ryc. 12),
- włóż porcję suszu do waporyzatora i poczekaj aż się on podgrzeje do ustawionej przez Ciebie temperatury,
- przyjmij jeden wdech,
- poczekaj 15 minut i oceń czy pojawiła się pożądana kontrola objawów,
- jeśli nie czujesz, że efekt waporyzacji jest zadawalający to możesz przyjmować co 15-30 minut kolejny wdech aż do osiągnięcia oczekiwanego efektu.

Ryc. 12 ręczny młynek (grinder) – fot. Marta Siarka
Piśmiennictwo
- Legare, C. A., Raup-Konsavage, W. M., & Vrana, K. E. (2022). Therapeutic Potential of Cannabis, Cannabidiol, and Cannabinoid-Based Pharmaceuticals. Pharmacology, 107(3-4), 131–149. https://doi.org/10.1159/000521683.⬏
- Odell, M. S., Frei, M. Y., Gerostamoulos, D., Chu, M., & Lubman, D. I. (2015). Residual cannabis levels in blood, urine and oral fluid following heavy cannabis use. Forensic science international, 249, 173–180. https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2015.01.026⬏
- NIDA. 2019, 24 grudnia. Cannabis (Marijuana) DrugFacts. Pobrano z https://nida.nih.gov/publications/drugfacts/cannabis-marijuana w dniu 2024, 4 lipca.⬏
- Brown, J. D., & Winterstein, A. G. (2019). Potential Adverse Drug Events and Drug-Drug Interactions with Medical and Consumer Cannabidiol (CBD) Use. Journal of clinical medicine, 8(7), 989. https://doi.org/10.3390/jcm8070989⬏
- Bruni, N., Della Pepa, C., Oliaro-Bosso, S., Pessione, E., Gastaldi, D., & Dosio, F. (2018). Cannabinoid Delivery Systems for Pain and Inflammation Treatment. Molecules (Basel, Switzerland), 23(10), 2478. https://doi.org/10.3390/molecules23102478⬏
- Babson, K. A., Sottile, J., & Morabito, D. (2017). Cannabis, Cannabinoids, and Sleep: a Review of the Literature. Current psychiatry reports, 19(4), 23. https://doi.org/10.1007/s11920-017-0775-9⬏
- Shannon, S., Lewis, N., Lee, H., & Hughes, S. (2019). Cannabidiol in Anxiety and Sleep: A Large Case Series. The Permanente journal, 23, 18–041. https://doi.org/10.7812/TPP/18-041⬏
- Carvalho, A. C. A., Souza, G. A., Marqui, S. V., Guiguer, É. L., Araújo, A. C., Rubira, C. J., Goulart, R. A., Flato, U. A. P., Bueno, P. C. D. S., Buchaim, R. L., & Barbalho, S. M. (2020). Cannabis and Canabidinoids on the Inflammatory Bowel Diseases: Going Beyond Misuse. International journal of molecular sciences, 21(8), 2940. https://doi.org/10.3390/ijms21082940⬏
- Mitelpunkt, A., Kramer, U., Hausman Kedem, M., Zilbershot Fink, E., Orbach, R., Chernuha, V., Fattal-Valevski, A., Deutsch, L., Heffetz, D., & Sacks, H. (2019). The safety, tolerability, and effectiveness of PTL-101, an oral cannabidiol formulation, in pediatric intractable epilepsy: A phase II, open-label, single-center study. Epilepsy & behavior: E&B, 98(Pt A), 233–237. https://doi.org/10.1016/j.yebeh.2019.07.007⬏
- Bergamaschi, M. M., Queiroz, R. H., Zuardi, A. W., & Crippa, J. A. (2011). Safety and side effects of cannabidiol, a Cannabis sativa constituent. Current drug safety, 6(4), 237–249. https://doi.org/10.2174/157488611798280924⬏
- Jastrząb, A., Jarocka-Karpowicz, I., & Skrzydlewska, E. (2022). The Origin and Biomedical Relevance of Cannabigerol. International journal of molecular sciences, 23(14), 7929. https://doi.org/10.3390/ijms23147929⬏
- Graczyk, M., Pawlak, Ł., & Lewandowska, A. A. (2023). Is there a place for cannabigerol in symptomatic treatment?. Medycyna Paliatywna/Palliative Medicine, 15(2), 50-58. https://doi.org/10.5114/pm.2023.131449⬏
- Legare, C. A., Raup-Konsavage, W. M., & Vrana, K. E. (2022). Therapeutic Potential of Cannabis, Cannabidiol, and Cannabinoid-Based Pharmaceuticals. Pharmacology, 107(3-4), 131–149. https://doi.org/10.1159/000521683⬏
- Boehnke, K. F., Scott, J. R., Litinas, E., Sisley, S., Williams, D. A., & Clauw, D. J. (2019). Pills to Pot: Observational Analyses of Cannabis Substitution Among Medical Cannabis Users With Chronic Pain. The journal of pain, 20(7), 830–841. https://doi.org/10.1016/j.jpain.2019.01.010⬏
- Sinclair, J., Collett, L., Abbott, J., Pate, D. W., Sarris, J., & Armour, M. (2021). Effects of cannabis ingestion on endometriosis-associated pelvic pain and related symptoms. PloS one, 16(10), e0258940. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0258940⬏
- Rosenberg, E. C., Tsien, R. W., Whalley, B. J., & Devinsky, O. (2015). Cannabinoids and Epilepsy. Neurotherapeutics : the journal of the American Society for Experimental NeuroTherapeutics, 12(4), 747–768. https://doi.org/10.1007/s13311-015-0375-5⬏
- Legare, C. A., Raup-Konsavage, W. M., & Vrana, K. E. (2022). Therapeutic Potential of Cannabis, Cannabidiol, and Cannabinoid-Based Pharmaceuticals. Pharmacology, 107(3-4), 131–149. https://doi.org/10.1159/000521683⬏⬏
- Martins, A. M., Gomes, A. L., Vilas Boas, I., Marto, J., & Ribeiro, H. M. (2022). Cannabis-Based Products for the Treatment of Skin Inflammatory Diseases: A Timely Review. Pharmaceuticals (Basel, Switzerland), 15(2), 210. https://doi.org/10.3390/ph15020210⬏
- Sommano, S. R., Chittasupho, C., Ruksiriwanich, W., & Jantrawut, P. (2020). The Cannabis Terpenes. Molecules (Basel, Switzerland), 25(24), 5792. https://doi.org/10.3390/molecules25245792⬏
- Kitdumrongthum, S., & Trachootham, D. (2023). An Individuality of Response to Cannabinoids: Challenges in Safety and Efficacy of Cannabis Products. Molecules (Basel, Switzerland), 28(6), 2791. https://doi.org/10.3390/molecules28062791⬏⬏
- McGilveray I. J. (2005). Pharmacokinetics of cannabinoids. Pain research & management, 10 Suppl A, 15A–22A. https://doi.org/10.1155/2005/242516⬏
- Aston, E. R., Farris, S. G., Metrik, J., & Rosen, R. K. (2019). Vaporization of Marijuana Among Recreational Users: A Qualitative Study. Journal of studies on alcohol and drugs, 80(1), 56–62. https://doi.org/10.15288/jsad.2019.80.56⬏