Do leków stosowanych w jaskrze należą:

• analogi prostaglandyn:
  • bimatoprost (Bimican, Bimatoprost Genoptim, w: Ganfort z tymololem, Lumigan), 
  • latanoprost (Monoprost, Xaloptic), 
  • tafluprost (Taflotan),
  • trawoprost (Travatan); 
• β-blokery: 
  • karteolol (Carteol),
  • metypranolol (Betamann), 
  • tymolol (Oftensin, w: Cosopt, Rozacom z dorzolamidem, Latacom z latanoprostem, Combigan z brymonidyną, DuoTrav z trawoprostem),
  • betaksolol (Betoptic); 
• agonisty receptora α₂ (sympatykomimetyki):
  • brymonidyna (Alphagan);
• inhibitory anhydrazy węglanowej:
  • acetazolamid (Diuramid w tabletkach),
  • brynzolamid (Azopt).

Jako leki II rzutu lub w leczeniu skojarzonym stosuje się leki cholinergiczne np. pilokarpina (Pilocarpinum WZF).

Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?

Dawkowanie poszczególnych leków stosowanych w jaskrze przedstawia się następująco:

• Analogi prostaglandyny stosuje się raz dziennie, ponieważ działają dłużej niż np. β-blokery; poinformuj pacjenta, że powinny być podawane zawsze o tej samej porze, najlepiej wieczorem;^[1]
• β-blokery są podawane 2 razy dziennie;  wieczorna dawka — co najmniej 2 godziny przed snem;
• Agonisty receptora α₂ (sympatykomimetyki) – 1 kropla 2 razy dziennie;^[2]
• Inhibitory anhydrazy węglanowej — doustnie: dawkowanie ustalane jest indywidualnie, zazwyczaj stosuje się 250 mg (1 tabletka) od 1 do 4 razy na dobę; dawki większe niż 1000 mg (4 tabletki) nie zwiększają skuteczności leczenia;^[3] krople do oczu: 1 kropla dwa razy dziennie, u niektórych pacjentów stosuje się dawkowanie 3 razy dziennie.^[4]

Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?

Zapytaj, czy pacjent wie jak stosować przepisane mu leki, szczególnie gdy stosuje terapię skojarzoną. Jeśli przyjmuje więcej niż jedne krople do oczu, przypomnij mu, że leki w tej postaci powinien stosować w odstępach minimum 5-15 minut.

Upewnij się też czy pacjent wie, jak prawidłowo stosować krople do oczu. Wyjaśnij, że natychmiast po zakropleniu oczu zaleca się uciśnięcie przez około jedną minutę worka łzowego w kącie przyśrodkowym oka, aby ograniczyć ogólnoustrojowe wchłanianie leku. Najczęstszy błąd w zakraplaniu oczu to podawanie leku do wewnętrznego kącika oka i mruganie powieką, aby lek “rozprowadzić” – wyjaśnij, że takie działanie zwiększa ryzyko ogólnoustrojowych działań niepożądanych. Zwróć szczególną uwagę na osoby starsze. Dobrym pomysłem może być wypisanie hormonogramu stosowanych leków i połączenie pory dawkowania z określoną stałą czynnością, wykonywaną regularnie każdego dnia.

Czytaj też:

Inhibitory MAO-B

Dzień Syndromu Chronicznego Zmęczenia i Zaburzeń Immunologicznych

Mój pierwszy Przegląd Lekowy [Dziennik stażysty #4]

Czy leczenie przynosi efekty?

Konsultując pacjenta warto pamiętać, że celem leczenia jaskry jest spowolnienie lub zahamowanie rozwoju choroby, tak aby utrzymać odpowiednią ostrość wzroku do końca życia. Leczenie zazwyczaj kontynuowane jest do końca życia. Rozpoczyna się je od jednego leku, a jeśli jest konieczne dodaje się drugi lek; leczenie skojarzone zazwyczaj przynosi lepsze efekty.

Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?

W rozmowie z pacjentem warto przypomnieć, że leki podawane w postaci kropli do oczu, mogą też wykazywać działanie ogólnoustrojowe, choć ryzyko systemowych efektów ubocznych jest znacznie mniejsze.

Dużą zaletą leków z grupy analogów prostaglandyn jest małe ryzyko istotnych działań niepożądanych. Na początku leczenia możliwe jest  zaczerwienie oczu, które ustępuje z czasem.

Brymonidyna może powodować powodować suchość w ustach, przekrwienie spojówek oraz uczucie pieczenia, swędzenia i kłucia (22-25% pacjentów).^[5] Do bardzo częstych działań (≥1/10 ) należą także zamglone widzenie, ból głowy i senność, alergiczne zapalenie powiek i spojówek. Do częstych efektów ubocznych (≥1/100 do <1/10) zaliczyć możemy zawroty głowy i zaburzenia smaku.

Pilokarpina może powodować zmniejszenie ostrości widzenia i upośledzenie widzenia nocą. Natomiast brynzolamid często powoduje niewyraźne widzenie, podrażnienie i ból oka, uczucie obecności ciała obcego w oku, przekrwienie oka, a także zaburzenia smaku.

Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?

Konsultując pacjenta, zapytaj go nie zaobserwował niepokojących działań niepożądanych albo nagłego nasilenia objawów.

Nieselektywne β-blokery są przeciwwskazane w astmie, POChP i w niewydolności serca (mogą wywołać skurcz oskrzeli lub zaburzenia rytmu serca). Bezpieczniejszy dla tej grupy pacjentów będzie selektywny betaksolol.^[6][7]

Jaskra przez wiele lat może rozwijać się bezobjawowo, dlatego przypomnij o konieczności wykonywania regularnych badań profilaktycznych.^[8] Przypomnij, że leczenie jaskry trzeba stale kontrolować, szczególnie gdy pacjent jest w grupie ryzyka albo gdy w krótkim czasie nastąpiło nasilenie objawów.

Jeśli zauważysz, że pacjent nie stosuje leków regularnie wytłumacz mu, że jest to bardzo ważne, aby opóźnić rozwój choroby, a nieprawidłowe leczenie może skutkować znacznym osłabieniem ostrości widzenia, a nawet ślepotą.^[9]

Piśmiennictwo:

1. ChPL Travatan⬏
2. ChPL Alphagan⬏
3. ChPL Diuramid⬏
4. ChPL Azopt⬏
5. Alphagan⬏
6. Polskie Towarzystwo Okulistyczne. Postępowanie w jaskrze; 2014 pdf  [dostęp 28.02.2018]⬏
7. Van Buskirk EM, Weinreb RN, Berry DP, Lustgarten JS, Podos SM, Drake MM. Betaxolol in patients with glaucoma and asthma. Am J Ophthalmol. 1986 May 15;101(5):531-4. abstract  [dostęp 28.02.2018]⬏
8. Gupta D, Chen PP. Glaucoma. Am Fam Physician. 2016 Apr 15;93(8):668-74. abstract⬏
9. Jonas JB, Aung T, Bourne RR, Bron AM, Ritch R, Panda-Jonas S. Glaucoma. Lancet. 2017 Nov 11;390(10108):2183-2193. abstrakt⬏