Diklofenak to NLPZ stosowany doustnie oraz miejscowo w postaci żelu, plastrów lub aerozolu do leczenia bólu i stanów zapalnych wywołanych urazami lub chorobą zwyrodnieniową stawów, a w postaci roztworu do płukania w stanach zapalnych śluzówki jamy ustnej i gardła.
Diklofenak – Komu można polecać?
Żele oraz aerozol z diklofenakiem możesz polecić:[1][2]
- dorosłym pacjentom, którzy doznali urazów narządu ruchu skręcenia, zwichnięcia, nadwyrężenia. Skuteczność diklofenaku w ostrych stanach bólowych, wywołanych urazami potwierdził przegląd Cochrane z 2015 roku. Cochrane: (Patrz: “Czy miejscowe NLPZ są skuteczne?”.)
- starszemu pacjentowi z chorobą zwyrodnieniową stawów jako leczenie podstawowe lub wspomagające terapię doustną lekiem przeciwbólowym. Skuteczność diklofenaku u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów potwierdził przegląd Cochrane z 2016 roku.[3]
- kobiecie karmiącej piersią uskarżającej się na bóle kostno-stawowe z uwagi na duże bezpieczeństwo stosowania.[4]
Plastry z diklofenakiem możesz zarekomendować u wspomnianych pacjentów powyżej 16 r.ż. W ostrych stanach bólowych u osób z urazami i nadwyrężeniami najskuteczniejsze wydają się być jednak preparaty w żelu.[5]
Diklofenak do stosowania miejscowego dostępny jest również w postaci roztworu do płukania jamy ustnej i gardła (Glimbax). Możesz go polecić pacjentom powyżej 14 r.ż., którzy cierpią na zapalenie gardła z towarzyszącym bólem.[6]
Diklofenak – Jak stosować?
Żele z diklofenakiem (Dicloziaja, Veral, Diclac Lipogel) należy stosować trzy-cztery razy dziennie, wcierając w bolące miejsce. Pamiętaj, że wyjątkiem jest preparat Voltaren Max, który producent zaleca stosować dwa razy na dobę. Powodem jest dwukrotnie wyższe stężenie substancji czynnej (23,2 mg diklofenaku dietyloamoniowego, co odpowiada 20 mg diklofenaku sodowego w 1 g żelu) w stosunku do innych preparatów w żelu dostępnych na rynku.
Plastry lecznicze zawierające diklofenak (Olfen Patch, Itami) nakleja się na bolące miejsca rano i wieczorem. Poinformuj pacjenta, aby nie stosował więcej niż dwóch plastrów na dobę, niezależnie od ilości obszarów ciała wymagających leczenia.[7][8]
Aerozol z diklofenakiem (Diky 4%) zaleć rozpylać na skórę w miejscu występowania dolegliwości, a następnie delikatnie wmasować. Aplikacji dokonuje się w regularnych odstępach 3 razy dziennie, wykonując każdorazowo od 4 do 5 naciśnięć pompki. Możesz poinformować pacjenta, że aerozol po rozpyleniu na skórze przybierze postać żelu.[9]
Roztwór do płukania jamy ustnej i gardła z diklofenakiem (Glimbax) zaleć stosować 2-3 razy na dobę używając każdorazowo 15 ml, co odpowiada jednej miarce dołączonej do opakowania. Płukanie powinno trwać od 30 do 60 sekund, następnie roztwór należy wypluć.[10]
Najczęstszym błędem, jaki popełniają pacjenci w przypadku miejscowych NLPZ jest ich zbyt rzadkie stosowanie, zazwyczaj raz dziennie. Ważne jest zatem, abyś przypomniał pacjentowi, że do pełnego działania preparatów z diklofenakiem konieczna jest ich odpowiednio częsta aplikacja.
Diklofenak – Jak działa?
Miejscowo stosowany diklofenak przenika przez skórę, gdzie hamuje proces zapalny i związany z nim ból poprzez blokowanie syntezy enzymów z grupy cyklooksygenaz odpowiedzialnych za powstawanie mediatorów stanu zapalnego takich jak prostaglandyny i prostacyklina. Podobnie jak inne leki z grupy NLPZ, diklofenak nie wpływa na postęp choroby, a więc nie ogranicza uszkodzenia stawu wywołanego urazem, ani nie hamuje degeneracji stawu w chorobie zwyrodnieniowej stawów.
Diklofenak – Na co uważać?
Ryzyko działań niepożądanych związanych ze stosowaniem diklofenaku miejscowo jest niskie.[11] Preparaty diklofenaku w żelu są dobrze tolerowane nawet przy długotrwałym stosowaniu u osób starszych cierpiących na choroby sercowo-naczyniowe.[12] W przypadku miejscowego stosowania diklofenaku mogą pojawić się reakcje skórne takie jak wysypka, rumień, świąd czy zapalenie skóry, dotykają one jednak nie więcej niż 10 % pacjentów.[13]
Stosowanie diklofenaku miejscowo, mimo niskiej ekspozycji ogólnoustrojowej, należy odradzić kobietom w trzecim trymestrze ciąży. Stosowanie wszystkich leków z grupy NLPZ niesie za sobą ryzyko zwężenia przewodu Botalla u płodu, a badanie z 2006 roku potwierdza, że występuje ono także w przypadku miejscowego podania diklofenaku.[14]
Diklofenak – Na jakie interakcje zwracać uwagę?
Ryzyko wystąpienia istotnych klinicznie interakcji z innymi lekami po zastosowaniu miejscowym diklofenaku jest niewielkie, ze względu na małe jego stężenie we krwi po podaniu na skórę.
Diklofenak – Dodatkowe informacje
Na rynku dostępne są preparaty w żelu zawierające diklofenak w postaci soli sodowej (np. Olfen Hydrożel, Diclac Lipogel) oraz w postaci diklofenaku dietyloamoniowego (np. Voltaren Max, Dicloziaja).
Rekomendując żele z diklofenakiem pamiętaj, że nie można traktować ich jako generyki, ponieważ występują w różnych postaciach i nie są biorównoważne. Przykładowo wykazano, że preparaty z diklofenakiem w postaci hydrożelu wchłaniały się szybciej i w większym stopniu niż preparaty w postaci emulżelu.[15]
W poniższej tabeli zestawiono dostępne w Polsce preparaty OTC z diklofenakiem do stosowania:
| Preparat | Postać | Dawka (w przeliczeniu na diklofenak sodowy) | Opakowania |
|---|---|---|---|
| Diclac Lipogel | żel | 10 mg/g | 50 i 100 g |
| Diclofenacum Fastum | żel | 10 mg/g | 50 i 100 g |
| Diclotica | żel | 10 mg/g | 100 g |
| Dicloziaja | żel | 10 mg/g | 100 g |
| Diklofenak Omega Pharma | żel | 10 mg/g | 100 g |
| Diky 4% | aerozol na skórę, roztwór | 40 mg/g | 30 ml |
| Felogel Neo | żel | 10 mg/g | 60 g |
| Glimbax | roztwór do płukania jamy ustnej i gardła | 0,74 mg/ml | 200 ml |
| Itami | plaster leczniczy | 140 mg | 2, 5 lub 10 plastrów |
| Naklofen TOP | żel | 10 mg/g | 60 i 120 g |
| Olfen Hydrożel | żel | 10 mg/g | 50 i 100 g |
| Olfen Patch | plaster leczniczy | 140 mg | 2 i 5 plastrów |
| Veral (DicNa) | żel | 10 mg/g | 55 i 100 g |
| Voltaren Emlugel 1% | żel | 10 mg/g | 50, 100 lub 150 g |
| Voltaren Max | żel | 20 mg/g | 50, 100 lub 180 g |
Zobacz też: Przegląd preparatów rozgrzewających na bóle mięśniowo-stawowe
Piśmiennictwo
- ChPL Voltaren Max⬏
- ChPL Diclac LipoGel⬏
- Derry S, Conaghan P, Da Silva J. A, Wiffen P. J, Moore R. A: Topical NSAIDs for chronic musculoskeletal pain in adults. The Cochrane database of systematic reviews. 2016 Apr;4(4):CD007400 pełny tekst⬏
- E-lactancia. (2019). Diclofenac Diethylamine. Aktualizacja: 05.2019. pełny tekst ⬏
- Derry S, Wiffen P. J, Kalso E. A, Bell R. F, Aldington D, Phillips T, Gaskell H, Moore R. A: Topical analgesics for acute and chronic pain in adults – an overview of Cochrane Reviews. The Cochrane database of systematic reviews. 2017 May;5(5):CD008609 pełny tekst⬏
- Steinbeck ., Hrobon M: Double blind comparison between diclofenac mouthwash and placebo in pharyngotonsillitis. Otorinolaringologia. 2001 Jun;51(2):69-75. abstrakt⬏
- ChPL Olfen Patch⬏
- ChPL Itami⬏
- ChPL Diky 4%⬏
- ChPL Glimbax⬏
- Honvo G, Leclercq V, Geerinck A, Thomas T, Veronese N, Charles A, Rabenda V, Beaudart C, Cooper C, Reginster J. Y., Bruyère O: Safety of Topical Non-steroidal Anti-Inflammatory Drugs in Osteoarthritis: Outcomes of a Systematic Review and Meta-Analysis. Drugs & aging. 2019 May;36(1):45–64. pełny tekst⬏
- Peniston J. H, Gold M. S, Wieman M. S, Alwine L. K: Long-term tolerability of topical diclofenac sodium 1% gel for osteoarthritis in seniors and patients with comorbidities. Clin Interv Aging. 2012 Jun;7:517–523. abstrakt⬏
- Kuehl K, Carr W, Yanchick J, Magelli M, Rovati S: Analgesic efficacy and safety of the diclofenac epolamine topical patch 1.3% (DETP) in minor soft tissue injury. Int J Sports Med . 2011 Aug;32(8):635–643 abstrakt⬏
- Torloni M. R, Cordioli E, Zamith M. M, Hisaba W. J, Nardozza L. M, Santana R. M, Moron A. F: Reversible constriction of the fetal ductus arteriosus after maternal use of topical diclofenac and methyl salicylate. Ultrasound Obstet Gynecol. 2006 Feb; 27(2):227–229 pełny tekst⬏
- Haltner‐Ukomadu E, Sacha M, Richter A, Hussein K: Hydrogel increases diclofenac skin permeation and absorption. Biopharm Drug Dispos. 2019 Jul; 40(7):217–224. pełny tekst⬏
