Pytanie

Rodzice szukający naturalnych sposobów na problemy ze snem u dzieci często proszą o preparat z melatoniną, a farmaceuci są pierwszym źródłem informacji na temat jej działania i dawkowania. Pojawiają się pytania o wpływ melatoniny na rozwijający się układ hormonalny, bezpieczeństwo długotrwałego stosowania oraz potencjalne skutki uboczne. Warto przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu i odpowiedzieć na pytanie: dlaczego melatoniny nie można stosować u dzieci?

Krótka odpowiedź

Melatoniny nie można rutynowo stosować u dzieci z powodu braku wystarczających danych dotyczących jej długoterminowego bezpieczeństwa w tej grupie wiekowej. Choć jest to hormon naturalnie występujący w organizmie, jego podawanie z zewnątrz może wpływać na dojrzewający układ hormonalny, zwłaszcza oś podwzgórze–przysadka–gonady, która reguluje m.in. rozwój płciowy. Z tego względu jej użycie u dzieci powinno być ograniczone do wybranych wskazań, takich jak zaburzenia snu w przebiegu autyzmu czy ADHD i zawsze pod ścisłą kontrolą lekarza.

Rodzicom proszącym w aptece o preparat z melatoniną dla dziecka zaleć w pierwszej kolejności zadbanie o higienę snu. Zwróć uwagę na stałe godziny wstawania i zasypiania, przewietrzenie sypialni i ograniczenie światła niebieskiego z ekranów co najmniej godzinę przed snem. Jeśli mimo tych zmian trudności z zasypianiem utrzymują się, zaleć konsultację z pediatrą, który zbada dziecko i zleci dodatkowe badania.

Wyjaśnienie

Brakuje jednoznacznych danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności stosowania melatoniny w populacji pediatrycznej. Dostępne badania są ograniczone, a ich wyniki niejednoznaczne. Eksperci European Journal of Pediatrics zwracają uwagę, że u typowo rozwijających się dzieci, zwłaszcza poniżej 2. roku życia nie należy stosować melatoniny z powodu braku danych klinicznych dla tej grupy wiekowej. ^[1]

Przegląd dokumentacji produktowej leków dostępnych w Polsce również potwierdza brak wskazań pediatrycznych. Z charakterystyki leku SenaxaPR wynika, że nie określono dotychczas bezpieczeństwa stosowania ani skuteczności leku u dzieci w wieku od 0‑18 lat i że lek niejestzalecany dla tej populacji. ^[2]

Inne leki (Melatonina LEK‑AM, Melabiorytm) mają wskazania tylko dla osób dorosłych w kontekście zmiany stref czasowych, pracy zmianowej czy regulacji rytmów dobowych u osób niewidomych. Nie posiadają natomiast zatwierdzonych wskazań dla dzieci z bezsennością pierwotną, zwłaszcza bez wcześniejszego zastosowania niefarmakologicznych metod leczenia. ^[3][4]

Przegląd systematyczny z 2024 roku zwraca uwagę, że jeśli mimo zastosowania prawidłowej higieny snu i metod behawioralnych rozważa się wprowadzenie melatoniny u zdrowych dzieci, należy rozpocząć od możliwie najniższejdawki z opcją jej stopniowego zwiększania. ^[1] W praktyce aptecznej jednak większość preparatów dostępnych bez recepty (Melabiorytm, Melatonina Biofarm, Melatonina LEK-AM, suplementy: Senocalm, Destresan z melatoniną żelki) zawiera dawki wyraźniewyższe niż rekomendowane dla dzieci. To zwiększa ryzyko działań niepożądanych oraz nadmiernego wpływu na układ hormonalny.

Chociaż w badaniach obserwacyjnych z 2024 roku u dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi nie odnotowano negatywnego wpływu melatoniny na rozwój płciowy lub tempo wzrastania w ciągu 2 lat stosowania, eksperci podkreślają, że dane danedotyczącedziecizdrowychsąnadalniewystarczające, aby wykluczyć ryzyko wpływu na oś podwzgórze–przysadka–gonady. ^[1]

Postępowanie w leczeniu bezsenności u dzieci powinno być stopniowe: najpierw ocena higieny snu, rutyn wieczornych, ekspozycji na światło, potem techniki behawioralne, a dopiero jeśli to zawiedzie – rozważenie melatoniny. Stosowanie jej „na życzenie” lub bez wcześniejszego wdrożenia metod higieny snu może prowadzić do maskowania przyczyn problemów ze snem i potencjalnie utrwalania złych nawyków.

Melatonina – Co przekazać pacjentowi?

Mgr farm. Patrycja Cieślik wyjaśnia, jakich informacji dotyczących melatoniny warto udzielić pacjentowi.

Piśmiennictwo

1. Bruni, O., Breda, M., Nobili, L., Fietze, I., Capdevila, O. R. S., & Gronfier, C. (2024). European expert guidance on management of sleep onset insomnia and melatonin use in typically developing children. European journal of pediatrics, 183(7), 2955–2964. https://doi.org/10.1007/s00431-024-05556-w ⬏⬏⬏
2. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne LEK-AM sp. z o. o. (2025). Charakterystyka Produktu Leczniczego Senaxa PR⬏
3. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne LEK-AM sp. z o. o. (2023). Charakterystyka Produktu Leczniczego Melatonina LEK-AM⬏
4. Aflofarm Farmacja Polska sp. z o.o. (2021). Charakterystyka Produktu Leczniczego Melabiorytm⬏