Pytanie
Dlaczego stosowanie fluorochinolonów zwiększa ryzyko zerwania ścięgna Achillesa?
Krótka odpowiedź
Podejrzewa się, że za mechanizmy wiążące wpływ fluorochinolonów na zwiększone ryzyko zerwania ścięgna Achillesa, odpowiada nasilony stres oksydacyjny we włóknach ścięgien powodujący:[1]
- Deregulacje macierzy pozakomórkowej komórek budujących ścięgna (tenocytów).
- Zmiany szlaków syntezy kolagenu, szczególnie typu I.
- Zmiany w funkcjonowaniu tenocytów.
- Zmiany w funkcjonowaniu makrofagów rezydujących w tenocytach.
Ponadto zerwanie dotyczy przede wszystkim ścięgna Achillesa, prawdopodobnie ze względu na duże obciążenie mechaniczne ścięgna i kumulację uszkodzeń w czasie, oraz wysokie powinowactwo fluorochinolonów do gromadzenia się w tkankach łącznych.[2]
Podział dostępnych na rynku polskim doustnych fluorochinolonów:
| generacje fluorochinolonów | fluorochinolony | preparaty handlowe |
|---|---|---|
| II generacja | cyprofloksacyna | Ciphin Ciprinol Cipronex Cipropol Proxacin |
| norfloksacyna | Nolicin | |
| ofloksacyna | Tarivid | |
| III generacja | lewofloksacyna | Levalox Levofloxacin Aurovitas Levofloxacin Genoptim Levoxa Xyvelam |
| IV generacja | moksyfloksacyna | Moloxin Moxifloxacin Aurovitas |
Wyjaśnienie
Metaanaliza i przegląd systematyczny z 2019 roku potwierdziły, że stosowanie fluorochinolonów zwiększa ryzyko uszkodzeń ścięgien, w tym zerwanie ścięgna Achillesa.[3] W związku z licznymi doniesieniami o rzadkich, ale poważnych i nieodwracalnych działaniach niepożądanych tej grupy chemioterapeutyków URLP wydał komunikat o ograniczeniach w ich stosowaniu. Szczególnymi grupami ryzyka dla m.in. zerwania ścięgna Achillesa podczas stosowania fluorochinolonów będą pacjenci:[4]
- > 60. roku życia
- po przeszczepach
- z zaburzeniami czynności nerek
- stosujący jedocześnie kortykosteroidy ogólnoustrojowe
Mechanizmy tendinopatii
Ścięgno jest wytworem tkanki łącznej łączącej mięsień do kości. Zbudowane jest głównie z tenoblastów (niedojrzałe, bardziej aktywne komórki ścięgna) i tenocytów(komórki ścięgna), wytwarzających kolagen i elastynę oraz dużej ilości macierzy pozakomórkowej, w której znajdują się naczynia krwionośne, włókna nerwowe i komórki immunologiczne.
Wpływ fluorochinolonów, skutkujący zerwaniem ścięgna Achillesa, prawdopodobnie wynika ze zmian spowodowanych zwiększonym stresem oksydacyjnym, w komórkach ścięgna, opisanych poniżej.
Deregulacje macierzy pozakomórkowej tenocytów
Prawdopodobnie fluorochinolony odpowiadają za zwiększoną aktywność metaloproteinaz macierzy pozakomórkowej 1 i 2 (MMP1 i MMP2), co prowadzi do zmniejszonej ilości kolagenu i pogorszenia wytrzymałości ścięgna. Pogarszają też komunikację między macierzą pozakomórkową (ECM) i tenocytami przez zmniejszenie ekspresji receptorów integryn.
Zmiany szlaków syntezy kolagenu, szczególnie typu I
Fluorochinolony mogą chelatować jony magnezu, które są potrzebne do syntezy kolagenu typu I. Mniejsza ilość tego typu kolagenu w włóknie powoduje jego mniejszą wytrzymałość i większe prawdopodobieństwo zerwania ścięgna.
Zmiany w funkcjonowaniu tenocytów
Reaktywne formy tlenu (ROS) powodują mniejszą proliferację komórek, wpływają na cykle komórkowe, indukują wzrost ekspresji genów związanych z degradacją kolagenu i uszkadzają błony mitochondriów tenocytów powodując ich zmniejszoną aktywność i apoptozę.
Zmiany w funkcjonowaniu makrofagów rezydujących w tenocytach
Fluorochinolony mogą zaburzać funkcje metaboliczne makrofagów hamując ich fagocytozę, która jest istotna dla reakcji obronnej organizmu.[1]
Czytaj też: Przegląd leków i suplementów na regenerację stawów
Piśmiennictwo
- Duman, E., Müller-Deubert, S., Pattappa, G., Stratos, I., Sieber, S. A., Clausen-Schaumann, H., Sarafian, V., Shukunami, C., Rudert, M., & Docheva, D. (2025). Fluoroquinolone-Mediated Tendinopathy and Tendon Rupture. Pharmaceuticals (Basel, Switzerland), 18(2), 184. https://doi.org/10.3390/ph18020184 ⬏⬏
- Kim G. K. (2010). The Risk of Fluoroquinolone-induced Tendinopathy and Tendon Rupture: What Does The Clinician Need To Know?. The Journal of clinical and aesthetic dermatology, 3(4), 49–54. Pobrano z: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2921747/ ⬏
- Alves, C., Mendes, D., & Marques, F. B. (2019). Fluoroquinolones and the risk of tendon injury: a systematic review and meta-analysis. European journal of clinical pharmacology, 75(10), 1431–1443. https://doi.org/10.1007/s00228-019-02713-1 ⬏
- Informacja Prezesa Urzędu z dnia 26 maja 2023 r. w sprawie publikacji Europejskiej Agencji Leków dot. antybiotyków fluorochinolonowych i środków stosowanych w celu zmniejszenia ryzyka długotrwałych i potencjalnie nieodwracalnych działań niepożądanych. (2024) Pobrano z: https://archiwum.urpl.gov.pl/pl/informacja-prezesa-urz%C4%99du-z-dnia-26-maja-2023-r-w-sprawie-publikacji-europejskiej-agencji-lek%C3%B3w-dot ⬏
