Synonimy: pancreatic enzyme products, terapia enzymatyczna, pankreatyna
Trzustka wytwarza pankreatynę, która stanowi mieszaninę enzymów – amylazy, lipazy i proteazy. Preparaty z enzymami trzustkowymi są dostępne jako suplementy diety, leki OTC oraz leki na receptę. Mają one postać kapsułek dojelitowych lub peletek, które są odporne na działanie soku żołądkowego i pozwalają na uwolnienie enzymów w jelicie cienkim.
Działanie i zastosowanie enzymów trzustkowych
Część zewnątrzwydzielnicza trzustki wytwarza enzymy, które stanowią składnik soku trzustkowego biorącego udział w trawieniu węglowodanów, tłuszczów i białek do mniejszych cząsteczek, które będą mogły zostać wchłonięte w przewodzie pokarmowym. Podawanie enzymów trzustkowych było skuteczne u pacjentów z niewydolnością trzustki lub niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby. Niewielkie badania kliniczne wykazały pewną skuteczność enzymów u dzieci z atopowym zapaleniem skóry, dzieci zakażonych wirusem HIV oraz pacjentów z rakiem trzustki.
Skuteczność enzymów trzustkowych potwierdzona badaniami klinicznymi
Terapia enzymami trzustkowymi wykazała skuteczność kliniczną w takich schorzeniach jak:
- Niewydolność trzustki – wiele badań klinicznych, w których stosowano preparaty enzymów trzustkowych dostępnych na receptę, wykazało poprawę we wchłanianiu węglowodanów, białek i tłuszczów u pacjentów z zewnątrzwydzielniczą niewydolnością trzustki. Poprawa we wchłanianiu składników następowała zwykle po tygodniu stosowania preparatu. Ponadto pacjenci zgłaszali redukcję wzdęć i uczucia dyskomfortu. Enzymy trzustkowe mogą jednak nie być skuteczne u wszystkich pacjentów – sprzeczne wyniki uzyskano u chorych z niewydolnością trzustki związaną z rakiem żołądka, a preparaty były nieskuteczne u pacjentów z ostrym zapaleniem trzustki. Warto zaznaczyć, że w badaniach klinicznych testowano preparaty z enzymami jedynie dostępne na receptę.[1][2][3][4]
- Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (ang. Non-Alcoholic Fatty Liver Disease, NAFLD) – preparat na receptę zawierający enzym trzustkowy był skuteczny u pacjentów z NAFLD, które rozwinęło się po operacji trzustki. Obserwowano poprawę czynności wątroby oraz redukcję objawów, m.in. biegunki. W jednym z badań podobne wyniki uzyskano, stosując preparat bez recepty.[5][6]
Niewystarczające dowody na skuteczność enzymów trzustkowych
Niewielkie badanie kliniczne wykazało, że stosowanie przez 6 tygodni preparatu na receptę z enzymami trzustkowymi zmniejsza nasilenie atopowego zapalenia skóry u dzieci, lecz badanie nie uwzględniało grupy kontrolnej.[7] Badanie z udziałem 24 dzieci zakażonych wirusem HIV wykazało, że przyjmowanie produktu z enzymami trzustkowymi zmniejsza wydalanie tłuszczów wraz z kałem, lecz konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań uwzględniających zaślepienie i kontrolę placebo.[8] Istnieją również sprzeczne dowody na skuteczność enzymów trzustkowych u pacjentów z rakiem trzustki.
Bezpieczeństwo stosowania enzymów trzustkowych
Przyjmowanie preparatów na receptę z enzymami trzustkowymi w dawkach 500–2500 jednostek lipazy na kg m.c. na posiłek lub 4000 jednostek na g tłuszczu dziennie jest uważane za bezpieczne.[9] Preparaty były dobrze tolerowane w niższych dawkach, a wyższe powodowały u niektórych pacjentów zaburzenia żołądkowo-jelitowe, tłuszczowe stolce i podrażnienie skóry wokół ust i odbytu.
Interakcje enzymów trzustkowych
U pacjentów stosujących akarbozę i enzymy trzustkowe może dochodzić do zmniejszenia skuteczności akarbozy. Istnieje prawdopodobieństwo, że przyjmowanie enzymów trzustkowych wpływa na stężenie glukozy we krwi u pacjentów z cukrzycą, dlatego powinni oni częściej monitorować poziom glukozy. Duże dawki enzymów trzustkowych mogą zwiększać stężenie kwasu moczowego.
Preparaty dostępne na rynku zawierające enzymy trzustkowe
Enzymy trzustkowe dostępne są zarówno jako preparaty o statusie suplementu diety, jak i leki OTC. Zostały one przedstawione w tabeli poniżej. Ponadto w obrocie występują również preparaty na receptę (Kreon 25 000, Lipancrea 16 000). Zawartość enzymów podawana jest w jednostkach aktywności enzymatycznej – w lekach określenie j.Ph.Eur. oznacza jednostkę aktywności enzymatycznej wg Farmakopei Europejskiej.
Wybrane suplementy diety zawierające enzymy trzustkowe.
| Nazwa preparatu | Zawartość enzymów trzustkowych w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| YANGO Enzymy trawienne | w 1 kapsułce: α-amylaza 3600 U,proteaza 900 U,lipaza 30 U, 1 kapsułka dzienniePozostałe składniki:Celulaza, laktaza |
Suplement diety zawierający składniki wspomagające procesy trawienne, a tym samym ułatwiające wchłanianie składników odżywczych przez organizm. |
| Now Foods Super Enzymes | w 1 kapsułce: amylaza 37.000 USP, proteaza 37.000 USP, lipaza 2960 USP, 1 kapsułka dzienniePozostałe składniki:Ekstrakt z żółci wołu, betaina, sproszkowany owoc papai, pankreatyna, bromelaina, papaina, celulaza, pepsyna |
Suplement diety zawierający mieszankę enzymów, działających w szerokim zakresie pH i ułatwiających procesy trawienne. |
Wybrane produkty lecznicze zawierające enzymy trzustkowe:
| Nazwa preparatu | Zawartość enzymów trzustkowych w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Pangrol 25 000 j. | w 1 kapsułce: lipaza 25 000 j.Ph.Eur.,amylaza 22 500 j.Ph.Eur.,proteaza 1 250 j.Ph.Eur., 2–4 kapsułek na każdy posiłek |
Produkt leczniczy stosowany w przypadku niedoboru lub niewłaściwego działania własnych enzymów trawiennych. |
| Neo-Pancreatinum forte | w 1 kapsułce: lipaza 10000 j.Ph.Eur., amylaza 8000 j.Ph.Eur., proteaza 500 j.Ph.Eur., 2–4 kapsułek na każdy posiłek |
Produkt leczniczy należący do grupy leków zwanych „terapią zastępczą enzymami trzustkowymi”. Pomaga przetworzyć i strawić jedzenie. |
| Kreon Travix 10 000 | w 1 kapsułce: lipaza 10000 j.Ph.Eur., amylaza 8000 j.Ph.Eur., proteaza 600 j.Ph.Eur., 2–8 kapsułek na każdy główny posiłek, 1–4 kapsułek na każdą przekąskę |
Produkt leczniczy stosowany zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych w zaburzeniach trawienia przy zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki. |
Piśmiennictwo
- Whitcomb, D. C., Lehman, G. A., Vasileva, G., Malecka-Panas, E., Gubergrits, N., Shen, Y., Sander-Struckmeier, S., Caras, S. (2010). Pancrelipase delayed-release capsules (CREON) for exocrine pancreatic insufficiency due to chronic pancreatitis or pancreatic surgery: A double-blind randomized trial. The American journal of gastroenterology, 105(10), 2276–2286. https://doi.org/10.1038/ajg.2010.201⬏
- Van Hoozen, C. M., Peeke, P. G., Taubeneck, M., Frey, C. F., Halsted, C. H. (1997). Efficacy of enzyme supplementation after surgery for chronic pancreatitis. Pancreas, 14(2), 174–180. https://doi.org/10.1097/00006676-199703000-00010⬏
- Brägelmann, R., Armbrecht, U., Rosemeyer, D., Schneider, B., Zilly, W., Stockbrügger, R. W. (1999). The effect of pancreatic enzyme supplementation in patients with steatorrhoea after total gastrectomy. European journal of gastroenterology & hepatology, 11(3), 231–237. https://doi.org/10.1097/00042737-199903000-00004⬏
- Kahl, S., Schütte, K., Glasbrenner, B., Mayerle, J., Simon, P., Henniges, F., Sander-Struckmeier, S., Lerch, M. M., Malfertheiner, P. (2014). The effect of oral pancreatic enzyme supplementation on the course and outcome of acute pancreatitis: a randomized, double-blind parallel-group study. JOP : Journal of the pancreas, 15(2), 165–174. https://doi.org/10.6092/1590-8577/797⬏
- Nagai, M., Sho, M., Satoi, S., Toyokawa, H., Akahori, T., Yanagimoto, H., Yamamoto, T., Hirooka, S., Yamaki, S., Kinoshita, S., Nishiwada, S., Ikeda, N., Kwon, A. H., Nakajima, Y. (2014). Effects of pancrelipase on nonalcoholic fatty liver disease after pancreaticoduodenectomy. Journal of hepato-biliary-pancreatic sciences, 21(3), 186–192. https://doi.org/10.1002/jhbp.14⬏
- Satoi, S., Sho, M., Yanagimoto, H., Yamamoto, T., Akahori, T., Kinoshita, S., Nagai, M., Hirooka, S., Yamaki, S., Nishiwada, S., Ryota, H., Ikeda, N., Nakajima, Y., Kon, M. (2016). Do pancrelipase delayed-release capsules have a protective role against nonalcoholic fatty liver disease after pancreatoduodenectomy in patients with pancreatic cancer? A randomized controlled trial. Journal of hepato-biliary-pancreatic sciences, 23(3), 167–173. https://doi.org/10.1002/jhbp.318⬏
- Singer, S., Koenekoop, J., Meddings, J., Powell, J., Desroches, A., Seidman, E. G. (2019). Pancreatic Enzyme Supplementation in Patients with Atopic Dermatitis and Food Allergies: An Open-Label Pilot Study. Paediatric drugs, 21(1), 41–45. https://doi.org/10.1007/s40272-018-0321-1⬏
- Carroccio, A., Guarino, A., Zuin, G., Verghi, F., Berni Canani, R., Fontana, M., Bruzzese, E., Montalto, G., Notarbartolo, A. (2001). Efficacy of oral pancreatic enzyme therapy for the treatment of fat malabsorption in HIV-infected patients. Alimentary pharmacology & therapeutics, 15(10), 1619–1625. https://doi.org/10.1046/j.1365-2036.2001.01070.x⬏
- Natural Medicines. (2020). Pancreatic enzyme products. Aktualizacja: 28.04.2020.⬏
