Cześć, tu Magdalena Burat. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. Dziś opowiem Wam o flozynach, czyli substancjach znajdujących zastosowanie m.in. w leczeniu cukrzycy typu 2. Co należy przekazać pacjentowi przy wydawaniu leków z tej grupy? Zapraszam.

Rola nerek w homeostazie glukozy została zaobserwowana przez naukowców już w latach 30-stych XX wieku. Odkryto też, że nerkową reabsorpcję glukozy można hamować przy pomocy floryzyny, czyli naturalnie występującego glikozydu fenolowego znajdującego się w korze jabłoni. Substancja ta charakteryzowała się jednak słabą biodostępnością po podaniu doustnym, krótkim okresem półtrwania oraz brakiem selektywności wobec kontransportera glukozowo-sodowego 2, w skrócie SGLT2, co zdyskwalifikowało ją jako lek przeciwcukrzycowy. Na przestrzeni lat udało się jednak przezwyciężyć ten problem, gdyż zostały opracowane pochodne floryzyny, które aktualnie znajdują zastosowanie w lecznictwie.

W odróżnieniu od innych leków hipoglikemizujących, flozyny wykazują mechanizm działania niezależny od insuliny. Są to inhibitory kontransportera glukozowo-sodowego 2, w skrócie SGLT2, który odpowiada za większość wchłaniania zwrotnego glukozy w kanaliku proksymalnym nerki. Zażywanie tych leków prowadzi więc do cukromoczu i w konsekwencji zmniejszenia stężenia glukozy we krwi. Flozyny wykazują również działanie kardioprotekcyjne, prawdopodobnie dlatego, że zwiększają glikozurię, natriurezę oraz diurezę osmotyczną. Dochodzi do zmniejszenia efektywnej objętości krwi krążącej i w konsekwencji zmniejszenia obciążenia wstępnego serca. Spadek ciśnienia krwi po zażyciu tych leków powoduje z kolei zmniejszenie obciążenia następczego serca.

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2023 roku, inhibitory SGLT2, obok analogów GLP-1 i metforminy są lekami pierwszego wyboru przy rozpoczynaniu leczenia farmakologicznego w cukrzycy typu 2. Są one preferowane u osób cierpiących na choroby sercowo-naczyniowe lub przewlekłą chorobę nerek. Empagliflozyna jest również wskazana w leczeniu objawowej przewlekłej niewydolności serca i przewlekłej choroby nerek u dorosłych.

Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki, o czym poinformować w razie dodatkowych pytań, a o czym lepiej nie wspominać?

Przy wydawaniu preparatu zawierającego w składzie inhibitor SGLT2 poinformuj pacjenta o konieczności szczególnego dbania o higienę miejsc intymnych. Cukromocz i obniżona odporność, w połączeniu z ciepłym wilgotnym środowiskiem sprzyja infekcjom dróg moczowych i zakażeniom grzybicznym dróg rodnych.

Wyjaśnij, że flozyny mają korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Zmniejszają one częstość zgonów z powodów sercowo-naczyniowych i hospitalizacji związanych z niewydolnością serca zarówno u osób cierpiących na cukrzycę jak i nie zmagających się z tą chorobą.

Warto też przekazać pacjentowi, że podczas terapii z użyciem flozyn, należy dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, ponieważ zwiększona objętość oddawanego moczu związana z zażywaniem leków z tej grupy sprzyja odwodnieniu.

Jeśli pacjent jednocześnie ma stosować flozyny i leki moczopędne poinformuj go o ryzyku nadmiernego spadku ciśnienia. Jeśli działania niepożądane związane z interakcją pomiędzy tymi dwoma grupami leków są nawracające i zagrażające zdrowiu pacjenta, skieruj go do lekarza celem modyfikacji dawek lub zmiany leczenia.

Jeśli starczy czasu, przekaż pacjentowi, że ryzyko wystąpienia hipoglikemii w przypadku monoterapii z użyciem flozyny jest raczej niskie , jednak wzrasta ono w przypadku leczenia skojarzonego z metforminą lub insuliną. Dlatego też poinformuj go, że jeśli zaobserwuje u siebie objawy takie jak: drżenie, niepokój, dezorientacja, potliwość i uczucie głodu, zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2023 roku, powinien zażyć 15 g glukozy lub innych cukrów prostych i po 15 minutach skontrolować glikemię. Jeśli nie zaobserwuje prawidłowej wartości, czynność należy powtórzyć.

Poinformuj też pacjenta, że terapii z użyciem leków przeciwcukrzycowych powinna towarzyszyć zmiana stylu życia, czyli stosowanie niskokalorycznej diety i wprowadzenie aktywności fizycznej do codziennej rutyny (minimum 30-45 minut dziennie).

W dobie internetu, pacjenci mają ułatwiony dostęp do informacji i często czytają o danym leku przed jego wykupieniem, a zwłaszcza o jego działaniach niepożądanych. Jeśli więc chory zapyta o ryzyko wystąpienia niedociśnienia lub zapalenia trzustki, warto wiedzieć, że występują one jedynie u mniej niż 1% przypadków pacjentów zażywających flozyny.

Warto też wspomnieć, że flozyny sprzyjają utracie wagi, co jest pożądane w przypadku cukrzycy typu 2. Związane jest to z mechanizmem ich działania. Dzięki temu, że hamują one wchłanianie zwrotne glukozy w kanalikach nerkowych i zwiększają jej wydalanie z moczem, dochodzi do utraty kalorii i utworzenia ujemnego bilansu energetycznego.

Na koniec ciekawostka. Flozyny okazują się być skuteczne nie tylko w leczeniu cukrzycy typu 2, ale ich stosowanie może być też korzystne w przypadku miażdżycy tętnic lub zaburzeń funkcji poznawczych. University of Kansas Medical Center prowadzi obecnie badanie kliniczne nad dapagliflozyną u pacjentów cierpiących na chorobę Alzheimera.

To już wszystko. Dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.

Czytaj też: Dlaczego flozyny nie powinny być rutynowo stosowane u osób ze stopą cukrzycową? – Wyjaśniamy!