Pytanie
Kwas acetylosalicylowy (ASA) w dawkach kardioprotekcyjnych dostępny jest w bez recepty i zdarza się, że pacjenci chcą stosować go na własną rękę. Jak ocenić, czy pacjent powinien przyjmować ASA, jeżeli nie konsultował tego wcześniej z lekarzem?
Krótka odpowiedź
Aby ocenić, czy pacjent może bez konsultacji z lekarzem zażywać ASA, należy ustalić, czy występują u niego wskazania do stosowania, takie jak m.in. choroba niedokrwienna serca, przebyty zawał lub udar i stan po wszczepieniu pomostów aortalno-wieńcowych. Należy jednak mieć na uwadze, że ASA nie powinien być rutynowo stosowany w profilaktyce pierwotnej u dorosłych w wieku powyżej 70 lat, ani w profilaktyce pierwotnej u pacjentów w każdym wieku, u których występuje zwiększone ryzyko krwawienia.
Decyzję o tym, czy pacjent powinien stale stosować ASA należy podjąć po rozważeniu stosunku korzyści do ryzyka. Korzyścią jest zmniejszenie ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych, a ryzykiem – krwawienie z przewodu pokarmowego.
Nie zalecamy rekomendowania ASA pacjentom bez konsultacji lekarskiej, mimo że jest to lek OTC.
Wyjaśnienie
Wskazanie do stosowania ASA jest choroba niedokrwienna serca oraz wszystkie sytuacje kliniczne, gdy celowe jest hamowanie agregacji płytek krwi, takie jak:[1]
- zapobieganie zawałowi serca u osób dużego ryzyka;
- świeży zawał serca lub podejrzenie świeżego zawału serca;
- niestabilna choroba wieńcowa;
- prewencja wtórna u osób po przebytym zawale serca;
- stan po wszczepieniu pomostów aortalno-wieńcowych, angioplastyce wieńcowej;
- zapobieganie napadom przejściowego niedokrwienia mózgu (TIA) i niedokrwiennego udaru mózgu u pacjentów z TIA;
- przebyty udar niedokrwienny mózgu u pacjentów z TIA;
- zarostowa miażdżyca tętnic obwodowych;
- zapobieganie zakrzepicy naczyń wieńcowych u pacjentów z mnogimi czynnikami ryzyka;
- zapobieganie zakrzepicy żylnej i zatorowi płuc u pacjentów długotrwale unieruchomionych, np. po dużych zabiegach chirurgicznych jako uzupełnienie innych sposobów profilaktyki.
Wskazania te uzasadniają dotychczas przeprowadzone metaanalizy, które wykazały korzyść ze stosowania ASA u pacjentów po przebytym ostrym zawale serca, udarze niedokrwiennym mózgu, ze stabilną lub niestabilną chorobą wieńcową czy chorobą tętnic obwodowych. Redukcja ryzyka poważnych incydentów sercowo-naczyniowych w tej grupie chorych sięgała nawet 25%.[2]
Natomiast ze względu na niekorzystny bilans korzyści i ryzyka, nie powinno się rekomendować ASA w ramach prewencji pierwotnej, jeżeli jedynym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego jest nadciśnienie tętnicze lub cukrzyca.[3][4]Ostatnie badania kliniczne wykazały, że ryzyko krwawienia związane ze stosowanie ASA jest większe niż korzyście związane z zapobieganiem zdarzeniom sercowo-naczyniowym u pacjentów bez chorób układu krążenia. U pacjentów z cukrzycą wykazano, że ASA zmniejsza liczbę incydentów sercowo-naczyniowych, ale także zwiększa ryzyko krwawienia.[5]
Pacjenci, u których występuje zwiększone ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego nie powinni stosować ASA bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem i oceny korzyści do ryzyka związanego z przyjmowaniem leku. Stanowczo należy odradzić zażywanie ASA na własną rękę pacjentom z chorobą wrzodową i stosującym jednocześnie inne leki zwiększające ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego, tj. NLPZ, glikokortykosteroidy doustne, bisfosfoniany i SSRI
Piśmiennictwo
- WZF Polfa S.A. (2017). ChPL Acard. ⬏
- Antithrombotic Trialists’ Collaboration (2002). Collaborative meta-analysis of randomised trials of antiplatelet therapy for prevention of death, myocardial infarction, and stroke in high risk patients. BMJ (Clinical research ed.), 324(7329), 71–86. https://doi.org/10.1136/bmj.324.7329.71 ⬏
- Mancia, G., Fagard, R., Narkiewicz, K., Redón, J., Zanchetti, A., Böhm, M., Christiaens, T., Cifkova, R., De Backer, G., Dominiczak, A., Galderisi, M., Grobbee, D. E., Jaarsma, T., Kirchhof, P., Kjeldsen, S. E., Laurent, S., Manolis, A. J., Nilsson, P. M., Ruilope, L. M., Schmieder, R. E., … Task Force Members (2013). 2013 ESH/ESC Guidelines for the management of arterial hypertension: the Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC). Journal of hypertension, 31(7), 1281–1357. https://doi.org/10.1097/01.hjh.0000431740.32696.cc ⬏
- Perk, J., De Backer, G., Gohlke, H., Graham, I., Reiner, Z., Verschuren, M., Albus, C., Benlian, P., Boysen, G., Cifkova, R., Deaton, C., Ebrahim, S., Fisher, M., Germano, G., Hobbs, R., Hoes, A., Karadeniz, S., Mezzani, A., Prescott, E., Ryden, L., … ESC Committee for Practice Guidelines (CPG) (2012). European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (version 2012). The Fifth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (constituted by representatives of nine societies and by invited experts). European heart journal, 33(13), 1635–1701. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehs092 ⬏
- Barry, A. R., Semchuk, W. M., Thompson, A., LeBras, M. H., & Koshman, S. L. (2020). Use of low-dose acetylsalicylic acid for cardiovascular disease prevention: A practical, stepwise approach for pharmacists. Canadian pharmacists journal : CPJ = Revue des pharmaciens du Canada : RPC, 153(3), 153–160. https://doi.org/10.1177/1715163520909137 ⬏
