Karbocysteina – Poradnik farmaceuty

Karbocysteina to lek sekretolityczny z grupy mukolityków o działaniu mukoregulującym.

Jak działa karbocysteina?

Karbocysteina wykazuje wielokierunkowe działanie. Działa pośrednio poprzez zmianę składu i ilości wydzieliny.Stymuluje wytwarzanie śluzu o małej lepkości (zwiększa ilość wiążących wodę sialomucyn w wydzielinie), hamując jednocześnie syntezę śluzu o dużej lepkości. Ostatecznie zmniejsza ilość produkowanego śluzu i powoduje, że jest on mniej lepki i rzadszy, co ułatwia jego odkrztuszanie, poprawę oddychania i złagodzenie męczącego kaszlu. Ponadto, przeciwdziała infekcjom wirusowym i bakteryjnym poprzez zmniejszanie przylegania niektórych bakterii (np. Moraxella catarrhalis, Streptococcus (S.) pneumonia) i wirusów (RSV, H. Influenzae) do śluzówki dróg oddechowych. Działa antyoksydacyjnie, cytoprotekcyjnie oraz przeciwzapalnie. Poprawia reakcje na sterydy i działa synergistycznie z antybiotykami zwiększając ich stężenie w treści oskrzelowej^[1].

Karbocysteina nie zakłóca naturalnego odruchu kaszlowego, lecz ułatwia odksztuszanie
zalegającej wydzieliny.

Kiedy i jak wprowadzono do obrotu karbocysteinę?

Karbocysteina po raz pierwszy została zsyntetyzowana w latach trzydziestych XX wieku podczas badań nad ochronnym działaniem glutationu i cysteiny przeciwko toksycznemu działaniu jodooctanu^[2].

Jest tiolową pochodną aminokwasu L-cysteiny (S-karboksymetylo-L-cysteina, S-CMC), stąd jej nazwa. Struktura i mechanizm działania karbocysteiny różni się od innych leków mukolitycznych, takich jak N-acetylocysteina i erdosteina, które zawierają wolne grupy sulfhydrylowe (tiolowe), dzięki którym tną wiązania glikoproteinowe w śluzie^[1]. Karbocysteina natomiast nie posiada reaktywnej grupy tiolowej, przez co nie może reagować bezpośrednio z cząsteczkami wydzieliny z drzewa oskrzelowego. Działając pośrednio, zwiększa ilość sialomucyn i zapobiega tworzeniu się wydzieliny o dużej lepkości.

Karbocysteina została wprowadzona do obrotu w 1982 roku przez podmiot odpowiedzialny IROMEDICA AG. Pierwszym zarejestrowanym w Polsce w 2017 roku lekiem z karbocysteiną dostępnym bez recepty był Flegamax syrop i Flegamax Forte saszetki.

Komu można polecić karbocysteinę?

Leki z karbocysteiną możesz polecić:

• pacjentom, którzy cierpią na infekcje dróg oddechowych objawiające się wytwarzaniem gęstej, lepkiej wydzieliny,
• chorym na zapalenie błony śluzowej nosa i gardła, zapalenie zatok przynosowych lub zapalenie krtani,
• dla dziecka powyżej 6. roku życia na mokry kaszel,
• pacjentom uzależnionym od nikotyny skarżącym się na mokry kaszel,
• jako dodatkowy lek pacjentowi zgłaszającemu ból w przebiegu zapalenia ucha środkowego (dobrze przenika przez barierę błony śluzowej do ucha środkowego, gdzie jej wysokie stężenie utrzymuje się do 24 godzin).

Czy Karbocysteina można polecić ciężarnej lub karmiącej?

Karbocysteina nie jest przeciwwskazana w okresie ciąży, jednak ze względu na małą ilość dostępnych danych, nie rekomenduj jej w tej grupie pacjentek.

Karbocysteinę można polecić kobiecie karmiącej piersią. Za bezpieczeństwem stosowania leku podczas laktacji przemawia niska biodostępność po podaniu doustnym (zerowy lub minimalny poziom w osoczu niemowlęcia, z wyjątkiem wcześniaków) oraz duża objętość dystrybucji (​​jest mało prawdopodobne, aby przenikała do mleka kobiecego w znaczącym stężeniu). Według e-lactancia.org jest to lek, który przy stosowaniu w standardowej dawce jest kompatybilny z laktacją.

Od jakiego wieku można zarekomendować karbocysteinę?

Leki OTC z karbocysteiną możesz polecić:

• dorosłym i dzieciom powyżej 6. roku życia – Flegamax, Mucopect Kids, Mukolina,
• dorosłym i dzieciom powyżej 12. roku życia – Flegamax Forte,
• wyłącznie osobom dorosłym – Mucopect Control, Strepsils na kaszel.

Jak dobrać postać i moc?

Karbocysteina jest stosowana w postaci preparatów doustnych takich jak:

• roztwór doustny o stężeniu 50 mg/ml (Flegamax),
• syrop o stężeniu 50 mg/ml (Mucopect Kids, Mukolina),
• kapsułki twarde w dawce 375 mg (Strepsils na kaszel, Mucopect Control),
• granulat w saszetkach do sporządzania zawiesiny w dawce 2700 mg karbocysteiny z lizyną, co odpowiada 1500 mg karbocysteiny (Flegamax Forte).

Przy wyborze postaci leku miej na uwadze, że:

• syrop i postacie rozpuszczalne w wodzie są lepszym wyborem dla osób, które mają problemy z przełykaniem oraz dla dzieci,
• granulat możesz polecić pacjentowi oczekującemu silniejszego efektu i łatwego do zapamiętania dawkowania, aby nie musiał połykać większej ilości kapsułek kilka razy dziennie, 
• kapsułki są preferowane przez osoby stosujące lek poza warunkami domowymi,
• kapsułki możesz polecić wyłącznie osobom dorosłym.

Jak dawkować karbocysteinę?

Karbocysteinę zalecaj stosować:

• w przypadku syropu (Mucopect Kids, Mukolina) i roztworu doustnego (Flegamax):
  •  u dorosłych i młodzieży powyżej 12. r.ż: 750 mg (15 ml) 3 x na dobę, a po wystąpieniu działania mukolitycznego zmniejszyć dawkę do 500 mg (10 ml) 3 x na dobę,
  • u dzieci w wieku 6-12 lat: 250 mg (5 ml) 3 x na dobę,
• w przypadku kapsułek (Mucopect Control, Strepsils na kaszel):
  •  osoby dorosłe: początkowo 3 x dziennie 2 kapsułki, a następnie po osiągnięciu działania mukolitycznego 4 x dziennie 1 kapsułka,
• w przypadku granulatu do sporządzania roztworu doustnego (Flegamax Forte):
  • dorośli i młodzież powyżej 12. r.ż.: 1 saszetka 1 x na dobę,
• po posiłku,
• najpóźniej 4 godziny przed snem,
• nie dłużej niż 4-5 dni.

W trakcie leczenia zaleć pacjentowi picie wody w dużych ilościach
oraz oklepywanie klatki piersiowej ułatwiające ewakuację wydzieliny z dróg oddechowych.

Jak długo pacjent może stosować i jaką największą dawkę można polecić?

Zaleć stosowanie leku nie dłużej niż 4-5 dni, ponieważ dłuższe stosowanie może opóźnić wizytę pacjenta u lekarza i zwiększyć ryzyko, że nie rozpozna on poważniejszego schorzenia.

Największa dawka karbocysteiny jaką możesz polecić wynosi 1500 mg (Flegamax Forte).

Po jakim czasie pacjent odczuje, że karbocysteina działa?

Karbocysteina działa szybko i w zależności od postaci farmaceutycznej, po 1-2 godzinach od podania wykazuje maksymalne działanie^[1]. Podawana w postaci rozpuszczonej wchłania się ok. 50 minut szybciej niż postaci stałe, a karbocysteina z lizyną (Flegamax Forte) jest łatwiej rozpuszczalna w porównaniu z formą kwasową, dzięki temu umożliwia szybsze wchłanianie leku.

Komu stanowczo odradzić stosowanie preparatów zawierających karbocysteinę?

Odradź stosowanie karbocysteiny:

• pacjentowi z czynną choroba wrzodową żołądka i dwunastnicy,
• pacjentowi z nadreaktywnością oskrzeli lub stanem astmatycznym,
• pacjentowi ze zmniejszoną zdolnością do odkrztuszania, jeśli w trakcie leczenia nie będzie zapewniona fizykoterapia oddechowa,
• pacjentowi, który zażywa inne leki na mokry kaszel.

Jakie karbocysteina ma przewagi nad innymi lekami o tym samym wskazaniu?

Karbocysteina wykazuje przewagę nad^[3]:

• N-acetylocysteiną – karbocysteinę wyróżnia brak interakcji z antybiotykami i lekami z grupy NLPZ, po podaniu doustnym ma lepszą biodostępność i jest wolniej od niej metabolizowana,
• ambroksolem, bromheksydyną, erdosteiną– karbocysteinę wyróżnia mniejsze ryzyko działań niepożądanych.

Jakie działania niepożądane ma karbocysteina?

Zaleć przerwanie stosowania karbocysteiny w przypadku:

• krwawienia z przewodu pokarmowego u pacjentów z chorobą wrzodową lub przyjmujących leki mogące powodować krwawienie z przewodu pokarmowego (karbocysteina może podrażniać i uszkadzać błonę śluzową żołądka),
• wystąpienia skurczu oskrzeli u pacjentów z astmą oskrzelową (karbocysteina zwiększa ryzyko wystąpienia skurczu oskrzeli),
• pojawienia się obfitej ropnej wydzieliny i gorączki, a także w przypadku przewlekłej choroby oskrzeli lub płuc (możliwa konieczność zastosowania antybiotyków lub innych leków).

W jakie istotne interakcje z innymi lekami wchodzi karbocysteina?

Karbocysteina nie wchodzi w klinicznie istotne interakcje z żywnością i z alkoholem. Ponadto, nie stwierdzono występowania interakcji karbocysteiny z zarejestrowanymi antybiotykami ani z lekami z grupy NLPZ.

Przed rozpoczęciem kuracji karbocysteiną przekaż pacjentowi, że leków mukolitycznych nie należy łączyć z lekami przeciwkaszlowymi oraz lekami zmniejszającymi wydzielanie śluzu oskrzelowego, ponieważ może to powodować zaleganie rozrzedzonej wydzieliny.

Jakie produkty komplementarne można polecić pacjentom stosującym karbocysteine?

W celu usuwania zalegającej wydzieliny i łagodzenia mokrego kaszlu możesz dodatkowo zalecić:

• inhalacje parowe olejkami eterycznymi (eukaliptusowym, tymiankowym, sosnowym). Przegląd badań z 2015 roku wskazuje na ich działanie przeciwbakteryjne, odkażające i wspomagające upłynnienie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny^[4],
• maści i żele o działaniu rozgrzewającym (Vicks VapoRub, Rub-Arom, Depulol) zawierające mieszaninę olejków eterycznych (eukaliptusowy, sosnowy, terpentynowy) oraz ich składniki (kamforę, mentol). Badanie kliniczne z 2010 roku wykazało, że ich zastosowanie wieczorem przynosiło ulgę u dzieci cierpiących z powodu nocnego kaszlu^[5]. Zalecane stosowanie to 1-2 razy dziennie.
• nebulizacje z użyciem izotonicznego lub hipertonicznego roztworu NaCl (Nebutac, Nebu-Dose). Mimo, że brakuje wiarygodnych dowodów na ich skuteczność, są bezpieczną interwencją i mogą pomóc rozrzedzić zalegającą wydzielinę,
• sole alkaliczne w postaci tabletek musujących (Sal Ems Factitium) do stosowania 3 razy dziennie po rozpuszczeniu w wodzie lub wodzie z mlekiem w celu upłynnienia i odkrztuszenia wydzieliny.

Wybór leku OTC na kaszel w ciąży

Kaszel to uciążliwa dolegliwość, która może spotkać również kobiety w ciąży. Jaki lek należy polecić pacjentce? Kodeinę, butamirat, dekstrometorfan , a może erdosteinę? W tym artykule przeglądamy aktualne dowody na bezpieczeństwo różnych leków.

Piśmiennictwo

1. Pace, E., Cerveri, I., Lacedonia, D., Paone, G., Sanduzzi Zamparelli, A., Sorbo, R., Allegretti, M., Lanata, L., & Scaglione, F. (2022). Clinical Efficacy of Carbocysteine in COPD: Beyond the Mucolytic Action. Pharmaceutics, 14(6), 1261. https://doi.org/10.3390/pharmaceutics14061261⬏⬏⬏
2. Brown D. T. (1988). Carbocysteine. Drug intelligence & clinical pharmacy, 22(7-8), 603–608. https://doi.org/10.1177/106002808802200721⬏
3. Rogliani, P., Matera, M. G., Page, C., Puxeddu, E., Cazzola, M., & Calzetta, L. (2019). Efficacy and safety profile of mucolytic/antioxidant agents in chronic obstructive pulmonary disease: a comparative analysis across erdosteine, carbocysteine, and N-acetylcysteine. Respiratory research, 20(1), 104. https://doi.org/10.1186/s12931-019-1078-y⬏
4. Horváth, G., & Ács, K. (2015). Essential oils in the treatment of respiratory tract diseases highlighting their role in bacterial infections and their anti-inflammatory action: a review. Flavour and fragrance journal, 30(5), 331–341. https://doi.org/10.1002/ffj.3252⬏
5. Paul, I. M., Beiler, J. S., King, T. S., Clapp, E. R., Vallati, J., & Berlin, C. M., Jr (2010). Vapor rub, petrolatum, and no treatment for children with nocturnal cough and cold symptoms. Pediatrics, 126(6), 1092–1099. https://doi.org/10.1542/peds.2010-1601⬏