Do apteki przychodzi 60-letni pacjent i prosi o polecenie czegoś na „problemy z oddawaniem moczu”. Poproszony o opisanie objawów odpowiada, że od kilku tygodni budzi się w nocy z nieznośnym parciem na pęcherz, ale podczas wizyty w toalecie ma trudności z oddawaniem moczu. Zauważył, że również w ciągu dnia częściej musi korzystać z toalety.

Pacjent pyta o „jakiś suplement”. Wspomina też, że często zapomina o regularnym stosowaniu leków, więc dobrze, żeby preparat można było przyjmować raz dziennie. Zapytany o to, czy kiedykolwiek miał badaną prostatę albo wykonywał badanie stężenia PSA, zaprzeczył.

Wywiad i obserwacje

Z wywiadu przeprowadzonego z pacjentem wynika, że:

• ma objawy charakterystyczne dla łagodnego rozrostu prostaty, takie jak: problemy z oddawaniem moczu, nokturia i częstomocz,
• objawy pojawiły się kilka tygodni wcześniej,
• preferuje preparaty, które dawkuje się rzadziej, w mniejszej ilości,
• nie wykonywał badań przesiewowych w kierunku nowotworu prostaty.

Patrz też: IPSS (kwestionariusz objawów mikcyjnych)

Interwencja

Wyjaśniono pacjentowi, że objawy, jakie opisuje, mogą wskazywać na to, że cierpi na łagodny rozrost prostaty. Powiększająca się prostata powoduje zwężenie cewki moczowej, co prowadzi do zaburzeń przepływu moczu podczas wydalania z pęcherza i występowania objawów takich jak:^[1]

• słaby strumień moczu (co wydłuża czas opróżniania pęcherza),
• opóźnienie w wypływie moczu (strumień moczu nie pojawia się od razu),
• uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza,
• częstsze niż zwykle oddawanie moczu, zarówno w dzień, jak i w nocy (nokturia), co spowodowane jest przez podrażnienie pęcherza przez powiększoną prostatę.

Ze względu na to, że pacjent do tej pory nie wykonywał badań przesiewowych w kierunku nowotworu prostaty, na wszelki wypadek zalecono mu konsultację z lekarzem. Uspokojono jednak pacjenta, że rozrost prostaty jest bardzo często występującą dolegliwością. Po 40.–45. roku życia prostata stopniowo powiększa się – rozrost prostaty stwierdza się u ok. 60% mężczyzn w wieku 60 lat i 80% w wieku 80 lat.^[2] Wytłumaczono, że niezależnie od wizyty u lekarza, jak i w czasie oczekiwania na nią, może przyjmować leki, które zmniejszą uciążliwe dolegliwości.

Zaproponowano pacjentowi lek, który zawiera w składzie wyciąg gęsty z kory śliwy afrykańskiej (Poldanen). Kora śliwy afrykańskiej stosowana jest wspomagająco u mężczyzn z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego.^[3] Wyjaśniono pacjentowi, jaka jest różnica między suplementem oraz lekiem i zwrócono uwagę, że Poldanen nie jest suplementem ani też tradycyjnym lekiem roślinnym, ale lekiem OTC zarejestrowanym na podstawie dostępnych wyników badań oraz że aktualnie na rynku nie ma innego leku z takim składem.

Poinformowano pacjenta, że skuteczność kory śliwy afrykańskiej w łagodzeniu objawów rozrostu prostaty jest potwierdzona w badaniach klinicznych.

Wnioski z przeglądu Cochrane aktualizowanego w 2011 roku mówią, że preparaty ze śliwą afrykańską mogą być rozważane jako użyteczna opcja leczenia dla mężczyzn z objawami łagodnego rozrostu prostaty,^[4] co potwierdza również monografia Europejskiej Agencji Leków.^[5] Natomiast ocena skuteczności palmy sabalowej (innego składnika leków stosowanych w tym wskazaniu) przeprowadzona w przeglądzie Cochrane z 2012 roku nie wykazała, aby wpływała ona na redukcję częstości oddawania moczu w nocy i usprawnienie przepływu moczu względem placebo.^[6]

Za działanie kory śliwy afrykańskiej odpowiedzialny jest kompleks lipidowo-sterolowy, którego głównymi składnikami aktywnymi są β-sitosterol oraz β-sitostenon.^[7]

Poinformowano pacjenta, że obecnie schemat dawkowania leku jest wygodniejszy dla pacjenta – może stosować 1 lub 2 tabletki 2 razy na dobę, co odpowiada 92 lub 184 mg wyciągu z kory śliwy afrykańskiej dziennie.^[9] Na obiekcje pacjenta, że preparat nie jest do stosowania raz dziennie, odparto, że być może trzeba go stosować co najmniej dwa razy dziennie, ale jest to lek zawierający składnik o klinicznie potwierdzonej skuteczności i że warto go wybrać szczególnie w miejsce suplementów, które rzekomo wystarczy stosować raz dziennie. Wytłumaczono również pacjentowi, że na efekty działania leku powinien zaobserwować już po 4 tygodniach stosowania.

Piśmiennictwo

1. Shabbir, M., & Mumtaz, F. H. (2004). Benign prostatic hyperplasia. The journal of the Royal Society for the Promotion of Health, 124(5), 222–227. https://doi.org/10.1177/146642400412400519 ⬏
2. Lerner, L. B., McVary, K. T., Barry, M. J., Bixler, B. R., Dahm, P., Das, A. K., Gandhi, M. C., Kaplan, S. A., Kohler, T. S., Martin, L., Parsons, J. K., Roehrborn, C. G., Stoffel, J. T., Welliver, C., & Wilt, T. J. (2021). Management of Lower Urinary Tract Symptoms Attributed to Benign Prostatic Hyperplasia: AUA GUIDELINE PART I-Initial Work-up and Medical Management. The Journal of urology, 206(4), 806–817. https://doi.org/10.1097/JU.0000000000002183 ⬏
3. Keehn, A., Taylor, J., & Lowe, F. C. (2016). Phytotherapy for Benign Prostatic Hyperplasia. Current urology reports, 17(7), 53. https://doi.org/10.1007/s11934-016-0609-z⬏
4. Wilt, T., Ishani, A., Mac Donald, R., Rutks, I., & Stark, G. (2011). Pygeum africanum for benign prostatic hyperplasia. The Cochrane database of systematic reviews, 1998(1), CD001044. https://doi.org/10.1002/14651858.CD001044⬏
5. EMA. (2017). Assessment report on Prunus africana (Hook f.) Kalkm., cortex Final⬏
6. Tacklind, J., Macdonald, R., Rutks, I., Stanke, J. U., & Wilt, T. J. (2012). Serenoa repens for benign prostatic hyperplasia. The Cochrane database of systematic reviews, 12(12), CD001423. https://doi.org/10.1002/14651858.CD001423.pub3⬏
7. Csikós, E., Horváth, A., Ács, K., Papp, N., Balázs, V. L., Dolenc, M. S., Kenda, M., Kočevar Glavač, N., Nagy, M., Protti, M., Mercolini, L., Horváth, G., Farkas, Á., & On Behalf Of The Oemonom (2021). Treatment of Benign Prostatic Hyperplasia by Natural Drugs. Molecules (Basel, Switzerland), 26(23), 7141. https://doi.org/10.3390/molecules26237141 ⬏
8. Ishani, A., MacDonald, R., Nelson, D., Rutks, I., & Wilt, T. J. (2000). Pygeum africanum for the treatment of patients with benign prostatic hyperplasia: a systematic review and quantitative meta-analysis. The American journal of medicine, 109(8), 654–664. https://doi.org/10.1016/s0002-9343(00)00604-5⬏
9. Poznańskie Zakłady Zielarskie „Herbapol”. (2019). ChPL Poldanen⬏