Synonimy: guarana, cierniopląt, osmęta
Guarana to tropikalna roślina znana od wieków, tradycyjnie stosowana przez mieszkańców Ameryki Południowej oraz Środkowej jako naturalny „energizer” i stymulator poznawczy do produkcji napojów. Aktualnie często bywa również używana jako składnik naturalnych produktów odchudzających. Surowcem leczniczym są owoce, a dokładnie nasiona.
Działanie i zastosowanie guarany
Głównym składnikiem guarany jest kofeina, stanowiąca od 3% do ponad 5% suchej masy.[1] Pokrewne alkaloidy – teofilina i teobromina – zostały również zidentyfikowane w guaranie. Cierpki smak guarany jest natomiast spowodowany dużą ilością tanin (głównie kwasu katechutanowego i katecholu). Badania kliniczne potwierdziły skuteczność guarany w redukcji zmęczenia u pacjentów onkologicznych. Guarana może być również potencjalnie skuteczna w redukcji lęku, poprawie tolerancji wysiłku i funkcji poznawczych oraz redukcji masy ciała. Guarana jest prawdopodobnie nieskuteczna w poprawie jakości snu, pamięci, nastroju.
Skuteczność guarany potwierdzona w badaniach klinicznych
Badania kliniczne potwierdziły skuteczność guarany w leczeniu schorzeń takich jak:
- Zmęczenie związane z chemioterapią – metaanaliza trzech badań z randomizacją z udziałem 134 pacjentów oceniająca wpływ guarany (75–100 mg dziennie) na zmęczenie związane z chemioterapią wykazała statystycznie istotną poprawę w zakresie zmęczenia w porównaniu z placebo.[2] Przyjmowanie ekstraktu z guarany przez 4 tygodnie przyczynia się do poprawy apetytu i redukcji mdłości u pacjentów onkologicznych. U niektórych pacjentów obserwowano również przyrost masy ciała.[3]
Niewystarczające lub brak dowodów na skuteczność guarany
Wieloośrodkowe podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że stosowanie preparatu złożonego zawierającego m.in. guaranę, głóg i walerianę przyczynia się do redukcji lęku względem placebo.[4] Stosowanie preparatu wieloskładnikowego z guaraną i witaminami zwiększa tolerancję wysiłku.[5]
Dowody na skuteczność guarany w poprawie funkcji poznawczych są sprzeczne. Przeprowadzone badania nie wykazały wpływu guarany na jakość snu czy poprawę pamięci.[6][7] Nie wykazano również wpływu guarany na samopoczucie psychiczne, niepokój ani nastrój w porównaniu z placebo.[8] Badanie to mogło mieć jednak niewystarczającą moc, aby wykryć efekty istotne statystycznie i klinicznie. Wpływ guarany na redukcję masy ciała oceniano jedynie w połączeniu z innymi składnikami, więc trudno wyciągnąć wnioski odnośnie skuteczności samej guarany.
Bezpieczeństwo stosowania guarany
Osoby wrażliwe na kofeinę, w tym przyjmujące ziołowe preparaty odchudzające, powinny ostrożnie stosować guaranę ze względu na możliwość nadmiernej nerwowości i bezsenności. W literaturze istnieją opisy przypadków zaburzeń rytmu serca i napadów związanych z nadmiernym spożyciem napojów energetyzujących, jednak większość przypadków toksyczności u dorosłych wydaje się łagodna i klinicznie łagodna. Guarana przyjmowana w ilościach typowych dla żywności ma status GRAS (ang. Generally Recognized As Safe). Spożycie guarany w ilości odpowiadającej do 400 mg kofeiny prawdopodobnie nie wpływa niekorzystnie na organizm.[9]
Guarana w ciąży i podczas laktacji
Spożywanie guarany w ilościach typowych dla żywności jest możliwie bezpieczne. Ze względu na zawartość kofeiny należy jednak nie przyjmować jej w dużych ilościach. Podczas stosowania guarany w wysokich dawkach u kobiet w ciąży udokumentowano niską masę urodzeniową i wady wrodzone u potomstwa oraz przedwczesny poród. Nie zaleca się stosowania u kobiet ciężarnych więcej niż 300 mg kofeiny dziennie.[9] Podczas laktacji spożycie guarany może powodować drażliwość i podrażnienie jelit u niemowląt karmionych piersią.
Interakcje guarany
Ze względu na zdolność hamowania agregacji płytek krwi wyciąg z guarany może nasilać działanie leków przeciwkrzepliwych, np. kwasu acetylosalicylowego (Aspirin, Acard). Ponadto u chorych z astmą oskrzelową lub przewlekłym zapaleniem oskrzeli, leczonych teofiliną (Euphyllin long, Theospirex retard), główny składnik guarany – kofeina – może nasilić działanie teofiliny i spowodować wystąpienie działań niepożądanych, takich jak ból głowy, niepokój, zaburzenia snu czy kołatanie serca. Spożycie napojów energetyzujących zawierających guaranę wraz z narkotykami, np. amfetaminą czy kokainą, może nasilać ich wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Guarana może wpływać na stężenie glukozy we krwi, zaburzając terapię lekami przeciwcukrzycowymi. Ze względu na zawartość kofeiny stosowanie guarany może zwiększać ryzyko drgawek u pacjentów przyjmujących leki przeciwpadaczkowe, np. karbamazepinę czy kwas walproinowy.
Preparaty dostępne na rynku zawierające guaranę
Wybrane suplementy diety dostępne na rynku zawierające guaranę zostały przedstawione w tabeli poniżej.
Wybrane suplementy zawierające guaranę.
| Nazwa preparatu | Zawartość guarany w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Guarana Herbapol | 810 mg ekstraktu | Suplement diety, który pomaga zmniejszyć zmęczenie, wpływa na poprawę funkcjonowania mózgu oraz zwiększa wytrzymałość podczas wysiłku fizycznego. |
| Olimp Guaranax | 480 mg ekstraktu w tym 240 mg kofeiny | Suplement diety zawierający kofeinę z guarany, wspomaga utrzymać witalność fizyczną i psychiczną organizmu, wpływa na zmniejszenie uczucia zmęczenia. |
| Vigor Up! | 246,4 mg naturalnego kompleksu energetycznego zawierającego m.in. ekstrakt z guarany
Pozostałe składniki: Ekstrakt z ziaren kakaowca, ekstrakt z liści yerba mate, kofeina, bioflawonoidy cytrusowe, magnez, wit. C, żelazo, niacyna, kwas pantotenowy, cynk, wit. E, wit. B6, wit. B2, wit. B1, mangan, wit. A, kwas foliowy, jod, chrom, wit. K1, selen, wit. D, wit. B12 |
Suplement diety zawierający wyjątkowe połączenie standaryzowanych ekstraktów roślinnych, minerałów oraz witamin, które dodaje energii i wzmacnia organizm każdego dnia. |
| Bodymax Focus | 800 mg standaryzowanego ekstraktu w tym 80 mg kofeiny
Pozostałe składniki: Ekstrakt z korzenia żeń-szenia, ginsenozydy, ekstrakt z korzenia różeńca górskiego, rosawiny |
Suplement diety zawierający unikalne połączenie trzech standaryzowanych ekstraktów roślinnych, które wpływają na zmniejszenie uczucia zmęczenia, poprawiają czujność i koncentrację oraz utrzymują witalność umysłową, wspierają funkcjonowanie układu nerwowego i wydajność pracy. |
| Olimp Therm Line Forte | 106 mg ekstraktu
Pozostałe składniki: L-tyrozyna, ekstrakty z owoców cytrusowych, zielonej herbaty, pokrzywy indyjskiej, zielonej kawy, imbiru, pieprzu kajeńskiego, pieprzu czarnego, ekstrakt ze skórki owoców Garcinia cambogia, chrom, kofeina |
Suplement diety zawierający opatentowany ekstrakt owoców cytrusowych i guarany wspierający proces termogenezy i utrzymujący prawidłowy metabolizm makroskładników odżywczych. |
Piśmiennictwo
- Schimpl, F.C., da Silva, J.F., Gonçalves, J.F., Mazzafera, P. (2013). Guarana: revisiting a highly caffeinated plant from the Amazon. J Ethnopharmacol, 150(1), 14–31.⬏
- Rodrigues, C.M. (2018), Paullinia cupana (Guarana) for Chemotherapy-Induced Fatigue in Patients with Solid Tumors: A Meta-Analysis. Clin Onc Let, 3(1–2), 53–61.⬏
- Palma, C. G., Lera, A. T., Lerner, T., de Oliveira, M. M., de Borta, T. M., Barbosa, R. P., Brito, G. M., Guazzelli, C. A., Cruz, F. J., del Giglio, A. (2016). Guarana (Paullinia cupana) Improves Anorexia in Patients with Advanced Cancer. Journal of dietary supplements, 13(2), 221–231. https://doi.org/10.3109/19390211.2015.1008612⬏
- Bourin, M., Bougerol, T., Guitton, B., Broutin, E. (1997). A combination of plant extracts in the treatment of outpatients with adjustment disorder with anxious mood: controlled study versus placebo. Fundamental & clinical pharmacology, 11(2), 127–132. https://doi.org/10.1111/j.1472-8206.1997.tb00179.x⬏
- Veasey, R. C., Haskell-Ramsay, C. F., Kennedy, D. O., Wishart, K., Maggini, S., Fuchs, C. J., Stevenson, E. J. (2015). The Effects of Supplementation with a Vitamin and Mineral Complex with Guaraná Prior to Fasted Exercise on Affect, Exertion, Cognitive Performance, and Substrate Metabolism: A Randomized Controlled Trial. Nutrients, 7(8), 6109–6127. https://doi.org/10.3390/nu7085272⬏
- Galduróz, J.C., Carlini, E.A. (1994). Acute effects of the Paulinia cupana, “Guaraná” on the cognition of normal volunteers. Sao Paulo Med J, 112(3), 607–611.⬏
- Galduróz, J.C., Carlini, E.A. (1996). The effects of long-term administration of guarana on the cognition of normal, elderly volunteers. Sao Paulo Med J, 114(1), 1073–1078.⬏
- Silvestrini, G.I., Marino, F., Cosentino, M. (2013). Effects of a commercial product containing guaraná on psychological well-being, anxiety and mood: a single-blind, placebo-controlled study in healthy subjects. J Negat Results Biomed, 12, 9.⬏
- Natural Medicines. (2020). Guarana. Aktualizacja: 05.01.2021.⬏⬏
