fbpx

DHEA, dehydroepiandrosteron

Autor:
Publikacja: 06/04/2021
Dehydroepiandrosteron
Badania kliniczne potwierdziły skuteczność DHEA w leczeniu niepłodności, atrofii pochwy, poprawie stanu skóry i depresji. Dowody na skuteczność DHEA w chorobach nadnerczy i zaburzeniach seksualnych są sprzeczne.

Spis treści

Treść tylko dla farmaceutów i techników farmaceutycznych.

Synonimy: prasteronum, DHEA-S

Dehydroepiandrosteron (DHEA) jest hormonem endogennie wytwarzanym przez nadnercza, a w postaci siarczanu (DHEA-S) stanowi największy procent ze wszystkich hormonów steroidowych. DHEA jest składnikiem suplementów diety i leków OTC polecanych osobom dorosłym w wieku najczęściej powyżej 40. r.ż. ze względu na fakt, że jego ilość w organizmie spada wraz z wiekiem.

Działanie i zastosowanie DHEA

DHEA jest syntetyzowany przez nadnercza i w mniejszym stopniu przez jajniki i jądra pod wpływem ACTH. Do jego syntezy konieczna jest obecność cholesterolu. DHEA w wyniku przemian enzymatycznych jest przekształcany do wielu hormonów – m.in. testosteronu i estrogenu – i z tego względu jest nazywany ich prekursorem, chociaż sam DHEA nie wykazuje działania androgennego ani estrogenowego. Największy poziom DHEA występuje najczęściej między 20. a 30. r.ż., a potem zazwyczaj spada, chociaż u niektórych osób może wzrastać. Zarówno niedobór, jak i nadmiar DHEA może pociągać za sobą konsekwencje zdrowotne – wyższy poziom kojarzony jest z występowaniem m.in. trądziku, nadczynności tarczycy, PCOS czy psychoz, a niższy z niewydolnością nadnerczy, chorobą Alzheimera i depresją. Endogenny poziom DHEA może ulegać zmianom pod wpływem starzenia się, lecz zależy również od płci, rasy, masy ciała i stosowania niektórych leków (np. GKS, środków antykoncepcyjnych i przeciwpsychotycznych). Badania kliniczne potwierdziły skuteczność DHEA w leczeniu niepłodności, atrofii pochwy, poprawie stanu skóry i depresji. Dowody na skuteczność DHEA w chorobach nadnerczy i zaburzeniach seksualnych są sprzeczne. DHEA nie wykazał skuteczności m.in. w redukcji objawów starzenia, poprawie sprawności fizycznej i funkcji poznawczych, w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów i w zmniejszaniu zmęczenia.

Skuteczność DHEA potwierdzona w badaniach klinicznych

Stosowanie DHEA wykazało skuteczność w badaniach klinicznych w takich wskazaniach jak:

  • Niepłodność – według metaanaliz przyjmowanie 75 mg na dobę DHEA poprawia płodność u kobiet starających się o dziecko biorących udział w procedurach wspomagających rozród.[1][2][3] Przegląd Cochrane z 2015 roku wykazał, że stosowanie DHEA przed procedurą wspomaganego rozrodu pozwala na zwiększenie wskaźnika ciąż o 34% i żywych urodzeń o 88% u kobiet słabo odpowiadających na standardową terapię.[2] Według wstępnych badań klinicznych suplementacja DHEA w ilości 50–75 mg na dobę przez min. 4 miesiące może ułatwić zarówno naturalne, jak i wspomagane zapłodnienie.[4]
  • Atrofia pochwy – dopochwowe stosowanie globulek zawierających 0,25–1% DHEA przez 12 tygodni pozwalało na redukcję bólu związanego ze stosunkiem płciowym względem placebo u pacjentek z atrofią pochwy.[5][6] Wkładka dopochwowa z 0,5% DHEA jest lekiem wskazanym dla pacjentek z atrofią pochwy doświadczających bolesnych stosunków zatwierdzonym przez FDA.
  • Starzenie się skóry – badanie kliniczne z udziałem 280 pacjentów w wieku 60–79 lat wykazało, że przyjmowanie 50 mg na dobę DHEA przez rok polepsza stan skóry, szczególnie u kobiet, pod względem nawilżenia, grubości naskórka, produkcji sebum i pigmentacji. Ponadto u kobiet powyżej 70. r.ż. dochodziło do poprawy w obrębie układu kostnego, w tym zmniejszenia aktywności osteoklastów odpowiadających za resorpcję tkanki kostnej, oraz zwiększenia libido.[7] W innym badaniu klinicznym stosowanie miejscowe preparatu z 1% DHEA wpływało na poprawę stanu skóry twarzy i rąk (zwiększenie produkcji sebum, redukcja zmarszczek) u kobiet po menopauzie.[8]
  • Depresja – według kanadyjskich wytycznych z 2016 roku dotyczących postępowania w depresji u osób dorosłych DHEA może być stosowane jako terapia alternatywna trzeciego rzutu.[9] Wyniki większości pojedynczych badań klinicznych wskazują, że stosowanie 30–500 mg na dobę DHEA przez 6–8 tygodni łagodzi objawy depresji względem placebo. Jedno badanie z użyciem niższych dawek DHEA (5–20 mg na dobę przez trzy tygodnie) nie wykazało poprawy klinicznej u pacjentów z objawami psychozy.[10]

Sprzeczne dowody na skuteczność DHEA

Istnieją sprzeczne dowody na temat skuteczności suplementacji DHEA w zmniejszaniu objawów choroby Addisona czy niewydolności kory nadnerczy, np. w poprawie samopoczucia, stanu skóry i włosów czy libido. Ponadto sprzeczne dowody dotyczą również skuteczności DHEA w zaburzeniach seksualnych. Według wstępnych badań klinicznych przyjmowanie DHEA 50–100 mg dziennie poprawia libido u kobiet przed menopauzą, a pojedyncza dawka 300 mg może być skuteczna u kobiet po menopauzie. Prawdopodobnie DHEA nie wpływa na pobudliwość seksualną u kobiet przed menopauzą bez dysfunkcji seksualnych ani nie poprawia libido u osób w wieku 40–70 lat. Suplementacja DHEA u mężczyzn również prawdopodobnie nie poprawia funkcji seksualnych ani zaburzeń erekcji w porównaniu z placebo.

Brak wystarczających dowodów na skuteczność DHEA

Suplementacja DHEA wydaje się nieskuteczna w zmniejszaniu objawów starzenia się takich jak zmiana składu ciała, spadek gęstości mineralnej kości i wrażliwości na insulinę. Ponadto według większości wyników badań klinicznych DHEA nie poprawia siły mięśniowej, sprawności fizycznej, objawów reumatoidalnego zapalenia stawów i funkcji poznawczych. Według analizy badań populacyjnych u osób z niskim poziomem DHEA występuje zwiększone ryzyko choroby wieńcowej i incydentów sercowo-naczyniowych. Mimo to brakuje badań klinicznych oceniających skuteczność suplementacji w ich zapobieganiu.[11][12] Niskiej jakości badania kliniczne potwierdziły skuteczność DHEA w łagodzeniu objawów zespołu chronicznego zmęczenia, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, chorobie Leśniowskiego-Crohna, zaburzeniach erekcji, zespole metabolicznym i wrzodziejącym zapaleniu okrężnicy, lecz w większości z nich nie uwzględniono grupy kontrolnej.

Bezpieczeństwo stosowania DHEA

Doustna suplementacja DHEA w badaniach klinicznych trwała zazwyczaj od kilku tygodni do 6 miesięcy, a dawki wynosiły 50 mg na dobę. Globulki dopochwowe z DHEA były bezpiecznie stosowane do 12 tygodni.[10] W większości badań klinicznych DHEA był dobrze tolerowany, jednak u niektórych pacjentów występowały objawy charakterystyczne dla zwiększonego poziomu hormonów steroidowych we krwi, m.in. trądzik (szczególnie u kobiet), nieregularne miesiączki, obniżenie tonu głosu, ginekomastia, bezsenność, nudności czy zmiany nastroju. Nie zaleca się długotrwałego stosowania preparatów DHEA ze względu na potencjalne zwiększenie ryzyka rozwoju nowotworów hormonozależnych – raka piersi czy prostaty.

DHEA w ciąży i podczas laktacji

Ze względu na potencjalne zwiększenie stężenia androgenów podczas suplementacji DHEA nie zaleca się jej u kobiet ciężarnych i karmiących.

Interakcje DHEA

DHEA, będąc prekursorem m.in. estrogenu, może zaburzać działanie leków o działaniu antyestrogenowym, m.in. letrozolu, fulwestrantu, tamoksifenu i anastrozolu. Ponadto DHEA może nasilać krwawienia u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe i/lub przeciwpłytkowe. U osób z wyższym wyjściowym poziomem DHEA leczonych SSRI suplementacja DHEA może zwiększać ryzyko zaburzeń psychiatrycznych, w tym manii. DHEA może wpływać na stężenia we krwi leków metabolizowanych przy udziale CYP3A4, m.in. alprazolamu, citalopramu, leków przeciwgrzybiczych, lowastatyny czy prednizonu. Warto zaznaczyć, że stosowanie niektórych leków (np. insuliny, doustnych środków antykoncepcyjnych i GKS) może obniżać endogenne stężenie DHEA.

Preparaty dostępne na rynku zawierające DHEA

W tabelach poniżej zostały przedstawione wybrane preparaty o statusie leków OTC i suplementów diety zawierające DHEA, które są dostępne na rynku. Warto zaznaczyć, że nie znaleźliśmy suplementów DHEA w asortymencie aptek, a jedynie na stronach internetowych, głównie zagranicznych. W obrocie aptecznym preparaty z DHEA mają status leków OTC, a preparatem na receptę są globulki dopochwowe wskazane w leczeniu atrofii pochwy i sromu u kobiet po menopauzie (Intrarosa).

Wybrane suplementy diety zawierające DHEA.

Nazwa preparatu Zawartość DHEA w sugerowanej dawce dobowej Opis producenta
DHEA 50 mg Newton Everett 50 mg
DHEA MOOD & STRESS 25 mg Natrol 25 mg

Pozostałe składniki:

Wapń

Suplement diety uzupełniający poziom DHEA spadający wraz z wiekiem, aby wesprzeć dobry nastrój.
Stymen 10 mg (maks. 50 mg) Produkt leczniczy wskazany w leczeniu niedoboru dehydroepiandrosteronu (DHEA) u mężczyzn z potwierdzonym laboratoryjnie niedoborem DHEA.
Biosteron, 10 mg 10 mg (maks. 25 mg u kobiet i 50 mg u mężczyzn) Produkt leczniczy stosowany jest w celu uzupełnienia niedoborów dehydroepiandrosteronu (DHEA) u kobiet i mężczyzn.
Novostella 10 mg (maks. 20 mg) Produkt leczniczy stosowany w stanach niedoboru prasteronu u kobiet po 40. r.ż.
DHEA Eljot 25 mg (maks. 25 mg u kobiet i 50 mg u mężczyzn) Produkt leczniczy stosowany w celu uzupełnienia niedoboru prasteronu (dehydroepiandrosteronu – DHEA) u osób starszych.

Wybrane produkty lecznicze zawierające DHEA:

Nazwa preparatu Zawartość DHEA w sugerowanej dawce dobowej Opis producenta
Stymen 10 mg (maks. 50 mg) Produkt leczniczy wskazany w leczeniu niedoboru dehydroepiandrosteronu (DHEA) u mężczyzn z potwierdzonym laboratoryjnie niedoborem DHEA.
Biosteron, 10 mg 10 mg (maks. 25 mg u kobiet i 50 mg u mężczyzn) Produkt leczniczy stosowany jest w celu uzupełnienia niedoborów dehydroepiandrosteronu (DHEA) u kobiet i mężczyzn.
Novostella 10 mg (maks. 20 mg) Produkt leczniczy stosowany w stanach niedoboru prasteronu u kobiet po 40. r.ż.
DHEA Eljot 25 mg (maks. 25 mg u kobiet i 50 mg u mężczyzn) Produkt leczniczy stosowany w celu uzupełnienia niedoboru prasteronu (dehydroepiandrosteronu – DHEA) u osób starszych.

Piśmiennictwo

  1. Li, J., Yuan, H., Chen, Y., Wu, H., Wu, H., Li, L. (2015). A meta-analysis of dehydroepiandrosterone supplementation among women with diminished ovarian reserve undergoing in vitro fertilization or intracytoplasmic sperm injection. International journal of gynaecology and obstetrics: the official organ of the International Federation of Gynaecology and Obstetrics, 131(3), 240–245. https://doi.org/10.1016/j.ijgo.2015.06.028
  2. Nagels, H. E., Rishworth, J. R., Siristatidis, C. S., Kroon, B. (2015). Androgens (dehydroepiandrosterone or testosterone) for women undergoing assisted reproduction. The Cochrane database of systematic reviews, (11), CD009749. https://doi.org/10.1002/14651858.CD009749.pub2
  3. Zhang, M., Niu, W., Wang, Y., Xu, J., Bao, X., Wang, L., Du, L., Sun, Y. (2016). Dehydroepiandrosterone treatment in women with poor ovarian response undergoing IVF or ICSI: a systematic review and meta-analysis. Journal of assisted reproduction and genetics, 33(8), 981–991. https://doi.org/10.1007/s10815-016-0713-5
  4. Mamas, L., Mamas, E. (2009). Dehydroepiandrosterone supplementation in assisted reproduction: rationale and results. Current opinion in obstetrics & gynecology, 21(4), 306–308. https://doi.org/10.1097/gco.0b013e32832e0785
  5. Labrie, F., Archer, D. F., Bouchard, C., Fortier, M., Cusan, L., Gomez, J. L., Girard, G., Baron, M., Ayotte, N., Moreau, M., Dubé, R., Côté, I., Labrie, C., Lavoie, L., Berger, L., Gilbert, L., Martel, C., Balser, J. (2011). Intravaginal dehydroepiandrosterone (prasterone), a highly efficient treatment of dyspareunia. Climacteric : the journal of the International Menopause Society, 14(2), 282–288. https://doi.org/10.3109/13697137.2010.535226
  6. Labrie, F., Archer, D., Bouchard, C., Fortier, M., Cusan, L., Gomez, J. L., Girard, G., Baron, M., Ayotte, N., Moreau, M., Dubé, R., Côté, I., Labrie, C., Lavoie, L., Berger, L., Martel, C., Balser, J. (2010). High internal consistency and efficacy of intravaginal DHEA for vaginal atrophy. Gynecological endocrinology : the official journal of the International Society of Gynecological Endocrinology, 26(7), 524–532. https://doi.org/10.3109/09513590903511547
  7. Baulieu, E. E., Thomas, G., Legrain, S., Lahlou, N., Roger, M., Debuire, B., Faucounau, V., Girard, L., Hervy, M. P., Latour, F., Leaud, M. C., Mokrane, A., Pitti-Ferrandi, H., Trivalle, C., de Lacharrière, O., Nouveau, S., Rakoto-Arison, B., Souberbielle, J. C., Raison, J., Le Bouc, Y., … Forette, F. (2000). Dehydroepiandrosterone (DHEA), DHEA sulfate, and aging: contribution of the DHEAge Study to a sociobiomedical issue. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 97(8), 4279–4284. https://doi.org/10.1073/pnas.97.8.4279
  8. Nouveau, S., Bastien, P., Baldo, F., de Lacharriere, O. (2008). Effects of topical DHEA on aging skin: a pilot study. Maturitas, 59(2), 174–181. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2007.12.004
  9. Ravindran, A. V., Balneaves, L. G., Faulkner, G., Ortiz, A., McIntosh, D., Morehouse, R. L., Ravindran, L., Yatham, L. N., Kennedy, S. H., Lam, R. W., MacQueen, G. M., Milev, R. V., Parikh, S. V., CANMAT Depression Work Group (2016). Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT) 2016 Clinical Guidelines for the Management of Adults with Major Depressive Disorder: Section 5. Complementary and Alternative Medicine Treatments. Canadian journal of psychiatry. Revue canadienne de psychiatrie, 61(9), 576–587. https://doi.org/10.1177/0706743716660290
  10. Natural Medicines. (2020). DHEA. Aktualizacja: 18.09.2020.
  11. Wu, T. T., Chen, Y., Zhou, Y., Adi, D., Zheng, Y. Y., Liu, F., Ma, Y. T., Xie, X. (2017). Prognostic Value of Dehydroepiandrosterone Sulfate for Patients With Cardiovascular Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of the American Heart Association, 6(5), e004896. https://doi.org/10.1161/JAHA.116.004896
  12. Tivesten, Å., Vandenput, L., Carlzon, D., Nilsson, M., Karlsson, M. K., Ljunggren, Ö., Barrett-Connor, E., Mellström, D., Ohlsson, C. (2014). Dehydroepiandrosterone and its sulfate predict the 5-year risk of coronary heart disease events in elderly men. Journal of the American College of Cardiology, 64(17), 1801–1810. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2014.05.076
Subskrybuj
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
FB
Twitter/X
LinkedIn
WhatsApp
Email
Wydrukuj

Zobacz też

Inne o wskazaniach: ,

Redakcja portalu
Redakcja portalu
Redakcja portalu
0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x

Zaloguj się