Pytanie
Zdarza się, że pacjentki stosują antykoncepcję hormonalną w celach innych niż zapobieganie ciąży. Na jakie choroby lekarz może przepisać pacjentce tabletki hormonalne?
Krótka odpowiedź
Poza zapobieganiem ciąży antykoncepcja hormonalna może być również stosowana w celu leczenia zespołu policystycznych jajników (PCOS), hirsutyzmu, trądziku, endometriozy, bóli migrenowych, nasilonych bóli menstruacyjnych i zespołu napięcia przedmiesiączkowego.
Wyjaśnienie
Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) charakteryzuje się występowaniem objawów zarówno fizycznych, jak i behawioralnych, które powtarzają się w drugiej połowie cyklu miesiączkowego i zakłócają niektóre aspekty życia kobiety. Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne definiuje przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (PMDD) jako ciężką postać PMS, w której dominują objawy gniewu, drażliwości i napięcia wewnętrznego. W leczeniu tego zespołu wykorzystuje się antykoncepcję dwuskładnikową: 3 mg drospirenonu i 20 lub 30 µg etynyloestradiolu,[1] jednak zarejestrowane w Polsce preparaty (m.in. Vibin, Yasmin i Asubtela) zawierające drospirenon i etynyloestradiol mają we wskazaniach jedynie zapobieganie ciąży. Z kolei lek Duphaston zawierający 10 mg dydrogesteronu ma we wskazaniach m.in. zespół napięcia przedmiesiączkowego.
Hirsutyzm, definiowany jako nadmierny wzrost włosów u kobiet, jest powszechny (dotyczy od 5 do 10 procent kobiet w wieku rozrodczym) i często stanowi objaw choroby o podłożu endokrynologicznym – np. zespołu policystycznych jajników.[2] W leczeniu hirsutyzmu i PCOS wykorzystuje się doustne środki antykoncepcyjne estrogenowo-progestagenowe, a w Polsce lekami, które mają we wskazaniach leczenie hirsutyzmu, są preparaty zawierające octan cyproteronu i etynyloestradiol (Syndi-35 i Diane-35).
Preparaty zarejestrowane w Polsce zawierające octan cyproteronu i etynyloestradiol (Syndi-35, Diane-35) mają we wskazaniach leczenie umiarkowanego do ciężkiego trądziku (z łojotokiem lub bez niego) związanego z wrażliwością na androgeny i (lub) hirsutyzmu u kobiet w wieku rozrodczym, jednak zgodnie z ChPL powinny być stosowany w leczeniu trądziku wyłącznie wówczas, gdy terapia miejscowa i ogólnoustrojowe leczenie antybiotykami okazały się nieskuteczne.
Pierwotne bolesne miesiączkowanie odnosi się do obecności nawracającego, kurczowego bólu podbrzusza występującego podczas miesiączki. Estrogenowo-progestagenowe środki antykoncepcyjne zawierają syntetyczny progestagen, który hamuje owulację i powoduje z czasem zmniejszenie grubości endometrium. Cienkie endometrium zawiera stosunkowo niewielkie ilości kwasu arachidonowego, będącego substratem do syntezy większości prostaglandyn. W wyniku tych zmian, estrogenowo-progestagenowe środki antykoncepcyjne zmniejszają zarówno krwawienie z macicy, jak i występujące podczas przepływu skurcze macicy, zmniejszając w ten sposób bolesne miesiączkowanie.[3] Zarejestrowany w Polsce lek Duphaston zawierający 10 mg dydrogesteronu ma we wskazaniach m.in. leczenie bolesnego miesiączkowania.
Inne zastosowanie leków antykoncepcyjnych to bóle migrenowe, mięśniaki macicy i torbiele jajników, jednak jest to leczenie off-label.
Czytaj też: Czym jest zastosowanie leku off-label? – Wyjaśniamy!
Piśmiennictwo