Pacjentka w ciąży zawsze wzbudza moja szczególną ostrożność i czujność. Sugerując się jedynie informacjami zawartymi w Charakterystykach Produktów Leczniczych, pozostawić ją można bez konkretnej pomocy, ograniczając się jedynie do postępowania, które nie zaszkodzi, ale też nie koniecznie pomoże. Vademecum Farmaceutyczne: Leki i ciąża to podręcznik, w którym zestawiono informacje zawarte w ChPL oraz wyniki dostępnych badań, w taki sposób, by ułatwić podjęcie odpowiedniej decyzji co do polecenia konkretnego preparatu zgodnie z aktualną wiedzą medyczną.

Vademecum to w pewnym stopniu także powtórka z etapów rozwoju płodu, czynników wpływających na przenikanie substancji leczniczych do płodu czy też klasyfikacji bezpieczeństwa stosowania leków w ciąży.

Ciężarne pacjentki często proszą o preparaty złożone zawierające witaminy, składniki mineralne i odżywcze. Co więc wybrać spośród dedykowanych ciężarnym suplementów? Według WHO suplementacja preparatami wieloskładnikowymi nie jest rutynowo zalecana, często jednak pacjentki nie są przekonane do wyłącznie dietetycznego dostarczania witamin i składników mineralnych. Warto wtedy zasugerować się wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, które sugerują korzystny wpływ kwasu foliowego, DHA, jodu i witaminy D, a w określonych sytuacjach (niedokrwistości potwierdzone wynikami badać) także żelaza.

Ciąża wiąże się z dolegliwościami, które rozwijają się wskutek zmian fizjologicznych w organizmie kobiety ciężarnej. Ciężarnej na zgagę bezpiecznie polecić można antacida zawierające sole magnezu, sodu i wapnia. Unikać jednak warto tych zawierających sole aluminium ze względu na częściowe wchłanianie glinu i jego potencjalną kumulację w tkance tłuszczowej, co mogłoby szkodliwie oddziaływać na nerki czy układ nerwowy płodu. Wśród inhibitorów pompy protonowej (PPI) w nasilonej zgadze oraz chorobie refluksowej ciężarnej polecić można omeprazol. Mimo iż zbieżny mechanizm działania ma dostępny bez recepty pantoprazol, jego stosowanie nie jest rekomendowane w ciąży.

Choroba hemoroidalna to kolejna z dolegliwości często towarzyszących ciężarnym. Postępowanie dietetyczne jest oczywiście bardzo istotne, jednak ciężarna, która przychodzi do apteki, z reguły oczekuje doraźnej pomocy. W łagodzeniu miejscowego stanu zapalnego, świądu, obrzęku i podrażnień błony śluzowej odbytu po I trymestrze ciąży polecić można kobiecie w ciąży tribenozyd i lidokinę, a także standaryzowaną zawiesinę kultur bakterii E. coli.

Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) wykonywany między 24. a 28. tygodniem ciąży wymaga często doinformowania pacjentki, w jaki sposób ma się na niego przygotować, warto więc wydając 75 g glukozy do badań uprzedzić pacjentkę, by na badanie zgłosiła się na czczo. Nieprzyjemny smak roztworu glukozy można zniwelować wydając cytrynowa alternatywę bądź gotowy roztwór smakowy.

NLPZ to jedne z najczęściej stosowanych leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty. Nie należy ich stosować w I a także III trymestrze, kiedy to mogą powodować przedwczesne zamknięcie przewodu Botalla czy wydłużać akcję porodową. Co ciekawe warto pamiętać, że mogą także utrudniać sam proces zagnieżdżenia zapłodnionej komórki jajowej, co może być istotną informacją dla pacjentek starających się o dziecko. Z drugiej strony jednak nie należy za wszelką cenę odradzać stosowania wszystkich NLPZ w ciąży – warto wiedzieć, że kwas acetylosalicylowy może być zalecany przez ginekologów w profilaktyce stanu przedrzucawkowego w dawce 75-150 mg.

Choroby przewlekłe także dotyczą kobiet ciężarnych, a część leków stosowanych w ich leczeniu, należy do leków teratogennych. Warto tutaj jednak podkreślić, że potencjalne działanie teratogenne leku nie oznacza jednocześnie konieczności odstawienia leku i tak np. w przypadku padaczki pacjentka z reguły decyzję o ciąży podejmuje z lekarzem prowadzącym, a ryzyko wystąpienia niebezpiecznych dla płodu napadów padaczkowych przewyższa ryzyko poważnych wad wrodzonych płodu związanych z przyjmowaniem leków przeciwpadaczkowych. Wartą więc spojrzeć na temat potencjalnego szkodliwego działania dla płodu nieco szerzej.

Ciężarna jako pacjentka w aptece, wymaga od nas farmaceutów wzmożonej czujności podczas wydawania produktów leczniczych. Myślę, że Vademecum Farmaceutyczne: Leki i ciąża ułatwi Wam codzienną pracę