Synonimy: black cohosh, Cimicifuga racemosa Nutt.
Pluskwica groniasta jest wieloletnią rośliną pochodzącą z Ameryki Północnej. Korzeń oraz kłącze pluskwicy stanowią surowiec zielarski i są dostępne jako składniki preparatów dostępnych na rynku dedykowanych głównie kobietom w okresie menopauzy.
Działanie i zastosowania pluskwicy groniastej
Kłącze i korzeń są źródłem glikozydów triterpenowych, kwasów organicznych oraz substancji o działaniu estrogennym. Potencjalnie pluskwica może działać jako selektywny modulator receptorów estrogenowych oraz wpływać na rozszerzenie naczyń krwionośnych, nasilenie aktywności osteoblastów i obniżenie poziomu lipidów. Pluskwica groniasta stanowi głównie składnik preparatów mających łagodzić objawy menopauzy, jednak badania kliniczne w tym wskazaniu dostarczają sprzecznych dowodów. Pluskwica może potencjalnie zmniejszać ryzyko nowotworu piersi, zwiększać szansę na zapłodnienie, łagodzić ból w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów i w reumatoidalnym zapaleniu stawów i zmniejszać częstość migren.
Sprzeczne dowody na skuteczność pluskwicy groniastej
Pluskwica groniasta wykazała skuteczność kliniczną w wielu badaniach, lecz wyniki pozostają sprzeczne w zakresie:
- Łagodzenia objawów menopauzy – wiele pojedynczych badań klinicznych wykazało, że konkretny preparat zawierający ekstrakt z pluskwicy standaryzowany na zawartość 1 mg glikozydów triterpenowych zmniejszał objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, w porównaniu z placebo. Metaanaliza 9 badań klinicznych z randomizacją wykazała, że przyjmowanie preparatów z pluskwicą groniastą przyczynia się do zmniejszenia uciążliwych objawów menopauzy o ok. 26%. Badacze podkreślają jednak, że włączone badania cechowała duża różnorodność, a uzyskiwane wyniki były prawdopodobnie efektem zastosowania różniących się preparatów.[1] Według wstępnych badań klinicznych stosowanie pluskwicy groniastej może być równie skuteczne co stosowanie estradiolu w postaci transdermalnej[2] oraz tibolonu.[3] Nie wszystkie wyniki badań są jednak zgodne. Metaanaliza 16 badań klinicznych, w których stosowano ekstrakty z pluskwicy w ilości średnio 40 mg na dobę przez 23 tygodnie, wykazała, że interwencja ta nie zmniejsza napadów uderzeń gorąca w porównaniu z placebo. Ponadto ekstrakty były mniej skuteczne niż placebo i hormonalna terapia zastępcza (Leach i Moore, 2012). Wieloośrodkowe podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że przyjmowanie pluskwicy groniastej przez 12 tygodni nie przyczynia się do zmniejszenia uderzeń gorąca ani objawów menopauzy względem placebo, lecz u kobiet z co najmniej umiarkowanymi objawami (mierzonymi za pomocą odpowiedniej skali) wystąpiła pewna poprawa.[4] W niektórych badaniach stosowano również preparaty złożone. Badanie kliniczne z udziałem 220 kobiet wykazało, że przyjmowanie preparatu złożonego (pluskwica groniasta + różeniec górski) jest bardziej skuteczne w zakresie łagodzenia objawów menopauzy i poprawie jakości życia w porównaniu ze stosowaniem samej pluskwicy.[5] W innych badaniach połączenie pluskwicy i dziurawca również wykazało korzyści w zmniejszaniu objawów u kobiet przechodzących menopauzę.
Niewystarczające dowody na skuteczność pluskwicy groniastej
Pojedyncze badania kliniczne wskazują, że przyjmowanie preparatów z pluskwicą groniastą wiąże się z mniejszym ryzykiem zachorowania na raka piersi, jednak inne badania nie potwierdziły tej zależności. Według wstępnych badań klinicznych połączenie pluskwicy groniastej i cytrynianu klomifenu zwiększało szansę na zapłodnienie o 23% w porównaniu ze stosowaniem jedynie cytrynianu klomifenu.[6] Opisy przypadków wskazują, że przyjmowanie pluskwicy wpływa na przyspieszenie akcji porodowej. Wstępne badania kliniczne wykazały, że preparaty z pluskwicą łagodzą ból u chorych ze zwyrodnieniem stawów lub reumatoidalnym zapaleniem stawów, a wieloskładnikowe preparaty zmniejszają częstość występowania migreny związanej z miesiączką u kobiet.
Brak dowodów na skuteczność pluskwicy groniastej
Badanie kliniczne z udziałem 128 kobiet wykazało, że przyjmowanie preparatów z pluskwicą w połączeniu z aktywnością fizyczną nie jest bardziej skuteczne w łagodzeniu objawów menopauzy, poprawie gęstości kości ani zmniejszaniu ryzyka chorób sercowo-naczyniowych niż sama aktywność fizyczna.[7] Badanie kliniczne II fazy wykazało, że przyjmowanie 128 mg pluskwicy groniastej nie wpływa na poprawę funkcji poznawczych ani na zmniejszenie uderzeń gorąca u kobiet w średnim wieku.[8]
Bezpieczeństwo stosowania pluskwicy groniastej
W badaniach klinicznych preparaty z pluskwicą groniastą były stosowane zwykle przez 6 miesięcy, czasami do roku. U pacjentów obserwowano zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ból głowy, kurcze mięśni, drażliwość, plamienie z dróg rodnych oraz tkliwość piersi. Istnieje kilka opisów przypadków pacjentek z uszkodzeniem wątroby w wyniku stosowania pluskwicy groniastej.
Pluskwica groniasta w ciąży i podczas laktacji
Ze względu na działanie estrogenowe nie zaleca się stosowania pluskwicy groniastej w okresie ciąży i laktacji. Tradycyjnie była ona wykorzystywana z tego powodu do indukcji porodu.
Interakcje pluskwicy groniastej
Stosowanie pluskwicy groniastej może potencjalnie zwiększać stężenie we krwi niektórych leków, np. metoprololu, risperidonu, tramadolu i wenlafaksyny. Suplementacja może również nasilać hepatotoksyczność paracetamolu, amiodaronu, karbamazepiny i metotreksatu. Ostrożność powinni zachować także pacjenci przyjmujący atorwastatynę i cisplatynę.
Preparaty dostępne na rynku zawierające pluskwicę groniastą
Dostępne na rynku preparaty z pluskwicą groniastą mają status suplementów diety lub leków OTC. Wybrane z nich zostały przedstawione w tabelach poniżej.
Wybrane suplementy zawierające pluskwicę groniastą:
| Nazwa preparatu | Zawartość pluskwicy w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Swanson Black Cohosh | 540 mg ekstraktu | Suplement diety łagodzący objawy menopauzy i menstruacji. |
| Swanson Menopause Essentials | 120 mg ekstraktu w tym 2,5% glikozydów triterpenowych
Pozostałe składniki: Magnez, liście damiany, czarna porzeczka, niepokalanek, arcydzięgiel, dziki pochrzyn, miłorząb japoński
|
Suplement diety zawierający składniki łagodzące objawy menopauzy. |
| Pluskwica groniasta Medicaherbs | 350 mg wyciągu w tym 8,75 mg glikozydów triterpenowych | Suplement diety wspierający utrzymanie właściwej równowagi hormonalnej u kobiet w okresie menopauzy. |
Wybrane produkty lecznicze zawierające pluskwicę groniastą:
| Nazwa preparatu | Zawartość pluskwicy w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Remifemin | 0,036–0,052 ml wyciągu co odpowiada 40 mg kłącza | Produkt leczniczy łagodzący objawy związane z menopauzą (nadmierne pocenie się, uderzenia gorąca). |
| Klimadynon | 5,6 mg suchego wyciągu | Produkt lecznicy leczniczy stosowany w łagodzeniu dolegliwości menopauzalnych, takich jak obfite pocenie się i uderzenia gorąca. |
Piśmiennictwo
- Shams, T., Setia, M. S., Hemmings, R., McCusker, J., Sewitch, M., Ciampi, A. (2010). Efficacy of black cohosh-containing preparations on menopausal symptoms: a meta-analysis. Alternative therapies in health and medicine, 16(1), 36–44.⬏
- Nappi, R. E., Malavasi, B., Brundu, B., Facchinetti, F. (2005). Efficacy of Cimicifuga racemosa on climacteric complaints: a randomized study versus low-dose transdermal estradiol. Gynecological endocrinology : the official journal of the International Society of Gynecological Endocrinology, 20(1), 30–35. https://doi.org/10.1080/09513590400020922⬏
- Bai, W., Henneicke-von Zepelin, H. H., Wang, S., Zheng, S., Liu, J., Zhang, Z., Geng, L., Hu, L., Jiao, C., Liske, E. (2007). Efficacy and tolerability of a medicinal product containing an isopropanolic black cohosh extract in Chinese women with menopausal symptoms: a randomized, double blind, parallel-controlled study versus tibolone. Maturitas, 58(1), 31–41. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2007.04.009⬏
- Frei-Kleiner, S., Schaffner, W., Rahlfs, V. W., Bodmer, C. h., Birkhäuser, M. (2005). Cimicifuga racemosa dried ethanolic extract in menopausal disorders: a double-blind placebo-controlled clinical trial. Maturitas, 51(4), 397–404. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2004.10.003⬏
- Pkhaladze, L., Davidova, N., Khomasuridze, A., Shengelia, R., Panossian, A. G. (2020). Actaea racemosa L. Is More Effective in Combination with Rhodiola rosea L. for Relief of Menopausal Symptoms: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study. Pharmaceuticals (Basel, Switzerland), 13(5), 102. https://doi.org/10.3390/ph13050102⬏
- Shahin, A. Y., Ismail, A. M., Zahran, K. M., Makhlouf, A. M. (2008). Adding phytoestrogens to clomiphene induction in unexplained infertility patients–a randomized trial. Reproductive biomedicine online, 16(4), 580–588. https://doi.org/10.1016/s1472-6483(10)60465-8⬏
- Bebenek, M., Kemmler, W., von Stengel, S., Engelke, K., Kalender, W. A. (2010). Effect of exercise and Cimicifuga racemosa (CR BNO 1055) on bone mineral density, 10-year coronary heart disease risk, and menopausal complaints: the randomized controlled Training and Cimicifuga racemosa Erlangen (TRACE) study. Menopause (New York, N.Y.), 17(4), 791–800. https://doi.org/10.1097/gme.0b013e3181cc4a00⬏
- Maki, P. M., Rubin, L. H., Fornelli, D., Drogos, L., Banuvar, S., Shulman, L. P., Geller, S. E. (2009). Effects of botanicals and combined hormone therapy on cognition in postmenopausal women. Menopause (New York, N.Y.), 16(6), 1167–1177. https://doi.org/10.1097/gme.0b013e3181ace484⬏
