Wskazaniem do stosowania leków mukolitycznych są choroby układu oddechowego przebiegające z zalegająca wydzieliną. Mukolityki dostępne w Polsce to:
- ambroksol (Ambroksol, Deflegmin, Flavamed czy Mucosolvan),
- bromheksyna (Flegamina),
- erdosteina (Erdomed kaps. i proszek*),
- N-acetylocysteina, NAC (ACC Optima, Fluimucil) (Patrz: “Acetylocysteina – Komu polecić, jak stosować, na co uważać?”.),
- karbocysteina (Pectodrill syrop i tabletki*, Flegamax syrop),
- mesna (Mucofluid*),
- dornaza alfa (Pulmozyme*).
*Preparaty dostępne na receptę.
Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?
Dawkowanie poszczególnych leków przedstawia się następujaco:
Erdosteina: dorośli: 1 kaps. 300 mg 2 razy dziennie; lek można stosować od 3 roku życia w dawce: 10 mg/kg mc./d w 2 daw. podzielonych.[1]
Ambroksol: 60–120 mg w 2–3 dawkach podzielonych lub kaps. 75 mg 1 raz dziennie; można podawać od 1 roku życia.[2]
Bromheksyna: syrop należy zażywać w równych odstępach czasu, co 8 godzin, po posiłku.[3]
Karbocysteina: 20-30 mg na kilogram masy ciała na dobę, w dawkach podzielonych.[4]
N-acetylocysteina : 600 mg acetylocysteiny na dobę.[5]
Mesna: zazwyczaj podaje się jedną dawkę do każdego otworu nosowego w razie potrzeby, średnio 4 razy na dobę, aż do ustąpienia objawów.[6]
Przypomnij pacjentowi, że lek powinien stosować po posiłku i unikał podawania go na noc. Podczas leczenia należy stosować minimalne skuteczne dawki w możliwie najkrótszym czasie.
Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?
Mukolityki można stosować u pacjentów przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. W POChP zmniejszają ryzyko wystąpienia zaostrzeń, stosowane są jako leczenie wspomagające u pacjentów, u których często dochodzi do zaostrzeń.[7] Zmniejszają lepkość wydzieliny w drogach oddechowych, upłynniają ją i rozluźniają.
Upewnij się, że pacjent potrafi rozpoznać objawy ataku astmy lub POChP i wie jak sobie z nimi radzić.
Czy leczenie przynosi efekty?
Leki mukolityczne w połączeniu z antybiotykami i sterydami mogą zwiększać efektywność leczenia, a w niektórych przypadkach skracać czas trwania leczenia. Mogą również zapobiegać niekorzystnym zmianom wywołanym obecnością wolnych rodników.[8]
Zapytaj pacjenta jak długo stosuje leki i czy odczuwa poprawę. W przypadku braku poprawy należy rozważyć zmianę dawkowania lub przerwanie leczenia. Podobnie jak wiele innych leków efekt leczniczy nie zależy od siły działania danego leku, ale od indywidualnej odpowiedzi chorego.
Ambroksol jest aktywnym metabolitem bromheksyny i wykazuje silniejszy efekt działania, lepszą biodostępność i dłuższy okres półtrwania.
Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?
Wśród działań niepożądanych mukolityków możemy wymienić zaburzenia przewodu pokarmowego m.in. zgagę, biegunkę, nudności; efekty uboczne nie są jednak częste. Sporadycznie może wystąpić ból głowy, wysypka lub nasilenie duszności pod wpływem nasilonej sekrecji.
Niektóre mukolityki mogą podrażniać błonę śluzową przewodu pokarmowego np. N-acetylocysteina. W przypadku wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego należy przerwać leczenie. Przeciwskazaniem do ich stosowania może być choroba wrzodowa żołądka, dwunastnicy, żylaki przełyku, nadreaktywność oskrzeli lub stan astmatyczny.[5]
Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?
Poinformuj pacjenta, że leków mukolitycznych nie należy łączyć z lekami przeciwkaszlowymi.
Wg charakterystyk ze względu na brak danych większość leków mukolitycznych nie jest zalecanych w ciąży lub podczas karmienia piersią. O bezpieczeństwie stosowania acetylocysteiny w ciąży dyskutowaliśmy TU.
Stosowanie leków mukolitycznych łącznie z antybiotykami (np. moksycylina, doksycyklina, erytromycyna) w przypadkach zapaleń bakteryjnych powoduje zwiększenie stężenia antybiotyku w śluzie na skutek większego uwodnienia wydzielin.[8]
Zaproponuj zmiany w stylu życia
Zachęć pacjenta do rzucenia palenia. Acetylocysteina uważana jest za lek z wyboru u osób palących ze względu na silniejszy efekt antyoksydacyjny.
Przypomnij pacjentowi o konieczności picia większej ilości płynów podczas leczenia, co zwiększy efektywność leczenia.
Piśmiennictwo:
- ChPL Erdomed⬏
- ChPL Ambroksol Takeda⬏
- ChPL Flegamina⬏
- ChPL Pectodrill⬏
- ChPL ACC⬏⬏
- ChPl Mucofluid, aerozol do nosa⬏
- Cazzola M, Rogliani P, Calzetta L, Hanania NA, Matera MG. Impact of Mucolytic Agents on COPD Exacerbations: A Pair-wise and Network Meta-analysis. COPD. 2017 Oct;14(5):552-563. doi: 10.1080/15412555.2017.1347918. abstrakt⬏
- Mrówka-Kata K., Kata D., Namysłowski G., Banert K., Namysłowski P. Miejsce leków mukolitycznych w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych Via Medica, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 1, 59–64 pełny tekst⬏⬏
