ECDC wydało raport dotyczący zasadności zakrywania nosa i ust przez osoby, które nie są chore w celu ograniczenia potencjalnego rozprzestrzeniania się zakażenia COVID-19.
Rodzaje maseczek
Zacznijmy od przypomnienia, jakie rodzaje maseczek wyróżniamy.[1][2]
- Jednorazowe maseczki chirurgiczne – zakrywają usta, nos i podbródek, zapewniając fizyczną barierę przed większymi czynnikami zakaźnymi pomiędzy pacjentami a pracownikami w szpitalu. Spełniają standardy normy europejskiej EN 14683:2014.
- Maseczki niemedyczne – możemy zaliczyć do nich wszelkie zakrycia twarzy wykonane własnoręcznie z tkanin, ubrań i innych dostępnych materiałów. Nie są standaryzowane i nie są przeznaczone do stosowania w warunkach szpitalnych, ani przez służbę zdrowia.
- Półmaski filtrujące – zabezpieczają użytkownika przed ekspozycją na zanieczyszczenia powietrza – zarówno przed aerozolami stałymi jak i ciekłymi. Wyróżniamy 3 klasy sprzętu, w zależności od skuteczności filtracji: FFP1 (najniższa skuteczność), FFP2 (wyższa) i FFP3 (najbardziej skuteczne). Spełniają standardy normy europejskiej EN 149:2001+A1:2009.
Dowody naukowe
Jednorazowe maseczki chirurgiczne są rekomendowane dla osób z objawami zakażenia, tj. kaszel i kichanie. Wykazano, że tego rodzaju maseczki zmniejszają rozprzestrzenianie się cząstek zakaźnych z dróg oddechowych[3] i są zalecane do zmniejszania transmisji zakażenia gruźlicą[4] i grypą[5][6][7].
Coraz to więcej dowodów pokazuje, że osoby z łagodnym przebiegiem COVID-19, a także osoby bezobjawowe lub na wczesnych etapach infekcji przyczyniają się do transmisji zakażenia[8][9][10][11][12][13][14][15]. Maseczki mogłyby zmniejszać przechodzenie cząstek zakaźnych z dróg oddechowych osób potencjalnie zakażonych i takich, które nie wykazują jeszcze żadnych objawów.
Dotychczas nie znaleziono wiarygodnych dowodów na prewencyjne stosowanie maseczek w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się zakażeń grypy. Z tego względu, do tej pory nie było rekomendowane używanie takiego zakrycia przez osoby, które nie są chore lub osoby, które nie zajmują się chorymi pacjentami, w celu zapobiegania przenoszenia się wirusa grypy lub COVID-19. Jednak, WHO zaleca używanie maseczek w miejscach publicznych przez osoby bezobjawowe podczas globalnej pandemii.[16] Należy dodać, że wszelkie dowody z badań dotyczących grypy lub innych koronawirusów nie mogą być bezpośrednio odnoszone do COVID-19.
Nie ma dowodów na skuteczność niemedycznych maseczek i innych zakryć twarzy w celu ochrony osób je noszących. Wykazano, że maseczki niemedyczne mają bardzo niską skuteczność filtrowania (2-38%).[17] W jednym badaniu, stosowanie bawełnianych maseczek wiązało się z większą penetracją mikroorganizmów niż w przypadku nie stosowania żadnej ochrony.[18]
Są ograniczone dowody wskazujące, że niemedyczne zakrycia twarzy, wykonane z różnych dostępnych materiałów, mogą ograniczać przechodzenie cząsteczek z dróg oddechowych, powstałych podczas kaszlenia, do środowiska. Dostępne badania mówią ponadto, że takie zakrycia twarzy są mniej skuteczne niż maseczki chirurgiczne.[19]Maseczki wykonane samodzielne nie odpowiadają wymaganym standardom. Ich zaletą jest to, że mogą być łatwo czyszczone i użyte ponownie.
Stosowanie maseczek w krajach azjatyckich
Medyczne i niemedyczne maseczki są używane powszechnie w krajach azjatyckich, tj. Chiny, Singapur, Korea Południowa i Japonia. Ich stosowanie stało się popularne od momentu epidemii SARS w 2003 r. W Hong Kongu, 76% populacji używało zakrycia twarzy podczas epidemii SARS.[20] W jednym badaniu z Chin, użycie maseczek do zakrywania twarzy było powiązane ze zmniejszonym ryzykiem zakażenia SARS spośród osób, które wcześniej nie miały kontaktu z zakażonymi.[21] Nie wiadomo, czy używanie maseczek przyczyniło się do zmniejszania pandemii COVID-19 w tych krajach, ponieważ było to tylko jedno z wdrożonych rozwiązań.[20]
Wdrożenie nakazu zakrycia twarzy może być jednym ze środków kontroli zakażenia. Dotyczy to szczególnie zatłoczonych przestrzeni publicznych, tj. sklepy spożywcze, transport publiczny, a także jest to ważne u osób, których praca wymaga bezpośredniego kontaktu z innymi ludźmi.
Należy wziąć pod uwagę używanie jednorazowych maseczek chirurgicznych przez wszystkich pracowników medycznych, którzy nie zajmują się bezpośrednio osobami zakażonymi COVID-19.
Co ważne, wdrożenie nakazu zakrywania twarzy w miejscach publicznych powinno być jedną z wielu metod ograniczenia zakażenia, razem z dystansowaniem społecznym, pozostawaniem w domu podczas choroby, myciem rąk i unikaniem dotykania twarzy.
Jak prawidłowo stosować maseczki?
Prawidłowe stosowanie maseczek jest niezwykle ważne. Powinny one zakrywać twarz od nosa po podbródek. Przed założeniem maseczki należy umyć ręce wodą z mydłem bądź środkiem na bazie alkoholu. Podczas zdejmowania maseczki nie wolno dotykać jej wewnętrznej strony, powinno się ją potem bezpiecznie wyrzucić. Ręce należy umyć również dokładnie po jej zdjęciu. Maseczki wielokrotnego użytku powinny być jak najszybciej wyprane przy użyciu detergentu w 60°C.
Należy dodać, że:
- maseczki chirurgiczne oraz półmaski filtrujące powinny być w pierwszej kolejności zarezerwowane dla pracowników medycznych,
- zakrywanie twarzy nie powinno dawać mylnego wrażenie bezpieczeństwa, powodującego skracanie dystansu społecznego czy nieprzestrzegania zasad higieny,
- istnieje ryzyko, że nieprawidłowe zdejmowanie maseczek, trzymanie zanieczyszczonych maseczek bądź dotykanie twarzy podczas noszenia maseczki przez osoby zdrowe może zwiększyć ryzyko transmisji.
Maseczki – za i przeciw
Argumenty przemawiające za oraz przeciw noszeniu maseczek w przestrzeni publicznej zebrano w tabeli poniżej.
| Argumenty i dowody przemawiające za używaniem maseczek | Argumenty i dowody negujące używanie maseczek |
|---|---|
| Z powodu rosnących dowodów, sugerujących rozprzestrzenianie zakażenia COVID-19 przez osoby z łagodnym przebiegiem bądź osoby bezobjawowe, sugeruje się wdrożenie maseczek jako jednego z kolejnych sposobów prewencyjnych | Niedobór maseczek chirurgicznych sprawia, że powinny być w pierwszej kolejności skierowane dla personelu medycznego |
| Dowody mówią, że transmisja wirusa SARS-CoV-2 jest wyższa jeszcze przed uwidocznieniem się symptomów i przez początkowe 7-8 dni od rozpoznania infekcji | Nie ma zbyt wielu jednoznaczych dowodów na skuteczność maseczek wielokrotnego użytku |
| Maseczki były używane w krajach azjatyckich podczas epidemii SARS w 2003 roku, a ich użycie było powiązane ze zmniejszonym ryzykiem zachorowań | Używanie maseczek może zwiększać poczucie bezpieczeństwa społeczeństwa, prowadząc do zmniejszania dystansowania społecznego i zwiększać częstotliwość kontaktu rąk z twarzą |
| Własnoręcznie wykonane maseczki mogą być zrobione w prosty sposób, mogą też być prane i używane wielokrotnie | Maseczki powinny być bardzo ostrożnie zakładane i zdejmowane, aby ograniczyć zanieczyszczenie |
| Zakrywanie twarzy nie jest rekomendowane dla niektórych populacji (np. mniejszych dzieci czy osoby z problemami w oddychaniu) | |
| Nie ma wymogów standaryzacji własnoręcznie wykonanych maseczek |
Podsumowanie
Warto zapamiętać, że:
- Jednorazowe maseczki chirurgiczne powinny być w pierwszej kolejności przeznaczone dla personelu medycznego.
- Używanie maseczek w przestrzeni publicznej może być jedną z wielu środków kontroli zakażenia minimalizujących przedostawanie się cząsteczek z dróg oddechowych osób bezobjawowych.
- Maseczki należy używać przede wszystkim w zatłoczonych i zamkniętych przestrzeniach publicznych – sklepach spożywczych czy transporcie publicznym.
- Sugerowane jest używanie własnoręcznie wykonanych maseczek, ze względu na limity w dostępności maseczek chirurgicznych.
- Zakrywanie twarzy nie jest alternatywą do innych środków zapobiegawczych – dystansu społecznego, przestrzegania zasad higieny, unikania kontaktu dłoni z oczami, ustami i nosem.
- Kluczowe jest prawidłowe stosowanie maseczek, sugeruje się wdrożenie kampanii edukujących społeczeństwo w tym temacie.
- Zalecenia w używaniu maseczek powinny brać pod uwagę braki w dowodach, sytuację dostępności maseczek i potencjalne negatywne efekty.[22]
Pozostałe tematy dotyczące koronawirusa i COVID-19 omówiliśmy w innych opracowaniach:
- (Patrz: “Fakty na temat koronawirusa i COVID-19”.)
- (Patrz: “Okres inkubacji koronawirusa SARS-CoV-2”.)
- (Patrz: “Drogi zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2”.)
- (Patrz: “Objawy COVID-19”.)
- (Patrz: “Powikłania COVID-19”.)
- (Patrz: “Śmiertelność COVID-19”.)
- (Patrz: “Koronawirus a ciąża”.)
- (Patrz: “Koronawirus a karmienie piersią”.)
- (Patrz: “Koronawirus a dzieci”.)
- (Patrz: “Zalecenia w przypadku podejrzenia COVID-19”.)
- (Patrz: “Maseczki (maski) a COVID-19”.)
- (Patrz: “COVID-19: Podręcznik i wytyczne FIP”.)
- (Patrz: “COVID-19: Wytyczne NIA dla aptek”.)
- (Patrz: “Profilaktyka zakażeń wirusem SARS-CoV-2”.)
- (Patrz: “Płyn do dezynfekcji rąk do wykonania w aptece”.)
- (Patrz: “Interaktywna mapa zakażeń koronawirusem”.)
Piśmiennictwo
- MZ: Informacje dotyczące produktów wykorzystywanych podczas zwalczania COVID-19 pełny tekst⬏
- CDC: Use of Respirators and Surgical Masks for Protection Against Healthcare Hazards pełny tekst⬏
- Leung NHL, Chu DKW. et al. Respiratory virus shedding in exhaled breath and efficacy of face masks. Nat Med, 2020. pełny tekst⬏
- Dharmadhikari AS., Mphahlele M. et al. Surgical face masks worn by patients with mutlidrug-resistant tuberculosis: impact on infectivity of air on a hospital ward. Am J Respir Crit Care Med, 2012 pełny tekst⬏
- MacIntyre CR et al. A cluster randomised trial of cloth masks compared with medical masks in healthcare workers. BMJ, 2015. pełny tekst⬏
- MacIntye CR, Chunghtai AA. Facemasks for the prevention of infection in healthcare and community settings. BMJ, 2015. abstrakt⬏
- Cheng VC, Tai JW, Wong LM et al. Prevention of nosocomial transmission of swine-origin pandemic influenza virus A/H1N1 by infection control bundle. J Hosp Infect, 2010. pełny tekst⬏
- Li R, Pei S, Chen B, Song Y, Zhang T, Yang W, et al. Substantial undocumented infection facilitates the rapid dissemination of novel coronavirus (SARS-CoV2). Science. 2020 pełny tekst⬏
- Rothe C, Schunk M, Sothmann P, Bretzel G, Froeschl G, Wallrauch C, et al. Transmission of 2019-nCoV infection from an asymptomatic contact in Germany. New England Journal of Medicine. 2020. pełny tekst⬏
- Ganyani T, Kremer C, Chen D, Torneri A, Faes C, Wallinga J, et al. Estimating the generation interval for COVID-19 based on symptom onset data. medRxiv. 2020 pełny tekst⬏
- Zou L, Ruan F, Huang M, Liang L, Huang H, Hong Z, et al. SARS-CoV-2 Viral Load in Upper Respiratory Specimens of Infected Patients. N Engl J Med. 2020. pełny tekst⬏
- Nishiura H, Linton NM, Akhmetzhanov AR. Serial interval of novel coronavirus (COVID-19) infections. Int J Infect Dis. 2020 pełny tekst⬏
- To KK, Tsang OT, Leung WS, Tam AR, Wu TC, Lung DC, et al. Temporal profiles of viral load in posterior oropharyngeal saliva samples and serum antibody responses during infection by SARS-CoV-2: an observational cohort study. Lancet Infect Dis. 2020 pełny tekst⬏
- Wei WE, Li Z, Chiew CJ, Yong SE, Toh MP, Lee VJ. Presymptomatic Transmission of SARS-CoV-2 — Singapore, January 23–March 16, 2020. pełny tekst⬏
- World Health Organization (WHO). Non-pharmaceutical public health measures for mitigating the risk and impact of epidemic and pandemic influenza. Geneva: WHO; 2019. pełny tekst⬏
- World Health Organisation (WHO). Non-pharmaceutical public health measures for mitigating the risk and impact of epidemic and pandemic influenza: WHO; 2019. pełny tekst⬏
- Rengasamy S, Eimer B, Shaffer RE. Simple Respiratory protection – evaluation of the filtration performance of cloth masks and common fabric materials against 20–1000 nm size particles. The Annals of Occupational Hygiene. 2010. pełny tekst⬏
- MacIntyre CR, Seale H, Dung TC, Hien NT, Nga PT, Chughtai AA, et al. A cluster randomised trial of cloth masks compared with medical masks in healthcare workers. BMJ open. 2015. abstrakt⬏
- Davies A, Thompson K-A, Giri K, Kafatos G, Walker J, Bennett A. Testing the efficacy of homemade masks: would they protect in an influenza pandemic? Disaster medicine and public health preparedness. 2013 pełny tekst⬏
- Lo JY, Tsang TH, Leung YH, Yeung EY, Wu T, Lim WW. Respiratory infections during SARS outbreak, Hong Kong, 2003. Emerg Infect Dis. 2005 pełny tekst⬏⬏
- Wu J, Xu F, Zhou W, Feikin DR, Lin CY, He X, et al. Risk factors for SARS among persons without known contact with SARS patients, Beijing, China. Emerg Infect Dis. 2004 pełny tekst⬏
- ECDC: Using face masks in the community pełny tekst⬏
