Pytanie

Czy rzeczywiście prawdą jest, że antybiotyki osłabiają organizm i tym samym po antybiotykoterapii odporność jest obniżona?

Krótka odpowiedź

W żadnym przypadku nie stwierdzono, że antybiotyki wpływają negatywnie na komórki układu odpornościowego, zatem stosowanie antybiotyków nie osłabia odporności. Do osłabienia odporności może z kolei prowadzić sama choroba, która wymaga leczenia antybiotykiem lub biegunka poantybiotykowa, jeśli pacjent nie stosował probiotyków.

Wyjaśnienie

Choć nie wykazano, aby antybiotyki wpływały bezpośrednio na komórki układu odpornościowego i tym samym były bezpośrednią przyczyną osłabienia odporności, dostępne są jednak badania, głównie na modelach zwierzęcych, które oceniają wpływ antybiotykoterapii na mikrobiotę przewodu pokarmowego i jej korelację z obniżeniem odporności.

Szereg eksperymentów na modelach mysich infekcji Salmonella i Chlamydia sugeruje, że wczesna interwencja antybiotykowa utrudnia rozwój skutecznej pamięci ochronnej, w której głównie pośredniczą komórki Th1 CD4. Wiadomo, że czas trwania prezentacji antygenu i stymulacji zapalnej są kluczowymi zmiennymi w generowaniu pamięci limfocytów T CD4 i podawanie antybiotyków może niekorzystnie wpływać na obie te zmienne.^[1]

Organy, które są naturalnym siedliskiem bakterii komensalnych, takie jak skóra, przewód pokarmowy lub płuca, są również miejscami, przez które patogeny docierają do organizmu i często są głównym miejscem infekcji. Oznacza to, że pierwszy kontakt patogenów z układem odpornościowym następuje w środowisku uwarunkowanym i regulowanym przez jego endogenną mikrobiotę. Istnieją badania na modelu zwierzęcym, które wykazały także odwrotną zależność, np. że zmniejszenie liczby komensali jelitowych poprzez leczenie antybiotykami o szerokim spektrum działania skutkuje osłabioną odpowiedzią limfocytów T i B na zakażenie grypą przez błonę śluzową nosa.^[2]

Autorzy przeglądu z 2020 roku przeanalizowali dostępne wyniki badań naukowych i ocenili wpływ stosowania antybiotyków w wieku niemowlęcym na odporność w przyszłości. Wykazano, że wpływ antybiotyków na mikrobiotę może trwać długo po okresie niemowlęcym i mieć długoterminowe konsekwencje w zakresie podatności gospodarza na infekcje wirusowe i bakteryjne. Utrudniona kolonizacja spowodowana stosowaniem antybiotyków we wczesnym okresie życia może przyczyniać się do niewydolności wrodzonych komórek odpornościowych w generowaniu optymalnej odporności. Ekspozycja na antybiotyki we wczesnym okresie życia niekorzystnie wpływa na komórki limfoidalne ILC3 płuc, co przyczynia się do zaburzenia odporności na pneumokokowe infekcje płuc.^[3]

Podsumowując, nie został udokumentowany negatywny wpływ antybiotyków na komórki układu odpornościowego, zatem antybiotykoterapia nie zmniejsza odporności, a tym samym jednocześnie nie zwiększa ryzyka kolejnych infekcji. Należy jednak zwrócić uwagę, że z założenia stosowanie antybiotyku jest wynikiem infekcji bakteryjnej, która sama w sobie już osłabia organizm, a antybiotykoterapia ma na celu wyleczenie choroby. Dodatkowa biegunka, jeśli do antybiotyku nie zostały zastosowane probiotyki, również może być przyczyną osłabienia organizmu, dlatego zasadne jest rekomendowanie do antybiotyku probiotyków, które zapobiegają biegunce oraz zaburzeniom mikrobioty jelitowej, co bezpośrednio może mieć wpływ na osłabienie organizmu i tym samym słabszą odporność po antybiotykoterapii.

Czytaj też: Antybiotyki mogą zwiększać ryzyko chorób zapalnych jelit

Piśmiennictwo

1. Benoun, J. M., Labuda, J. C., & McSorley, S. J. (2016). Collateral Damage: Detrimental Effect of Antibiotics on the Development of Protective Immune Memory. mBio, 7(6), e01520-16. https://doi.org/10.1128/mBio.01520-16⬏
2. Belkaid, Y., & Hand, T. W. (2014). Role of the microbiota in immunity and inflammation. Cell, 157(1), 121–141. https://doi.org/10.1016/j.cell.2014.03.011⬏
3. Shekhar, S., Petersen, F. C. (2020). The Dark Side of Antibiotics: Adverse Effects on the Infant Immune Defense Against Infection. Frontiers in pediatrics, 8, 544460. https://doi.org/10.3389/fped.2020.544460⬏