Ostre zapalenie ucha środkowego dotyka głównie dzieci do 3 r.ż. Stan zapalny toczący się w uchu środkowym powodować może silny, pulsujący ból ucha, głowy, jak również upośledzenie słuchu. Charakteryzuje się nagłym wystąpieniem dolegliwości. W zdecydowanej większości przypadków poprzedza je wirusowy nieżyt nosa, a szczyt zachorowań przypada na okres zimowy.
Leki działające przyczynowo dostępne na rynku to:
- antybiotyki – w uzasadnionych przypadkach, lek I rzutu to amoksycylina (Amotaks, Duomox, Ospamox),
- klotrimazol (Fungotac) w kroplach do uszu, wskazany w infekcjach grzybiczych.
Leczenie jednak zasadniczo ogranicza się do zastosowania substancji działających objawowo.
- leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe podawane ogólnie – jako lek pierwszego wyboru powinien być stosowany ibuprofen, a jeżeli jest on przeciwwskazany (np. w chorobie wrzodowej, w zapaleniu ucha środkowego towarzyszącym ospie wietrznej) lekiem z wyboru jest paracetamol. U dorosłych z obciążeniem naczyniowo-kardiologicznym sugeruje się zastosowanie naproksenu. W przypadku nasilonego bólu zasadne może być jednoczesne podanie ibuprofenu i paracetamolu bądź też dołączenie do analgetyku tramadolu bądź kodeiny,[1]
Poprawę samopoczucia pacjenta przynieść mogą:
- sympatykomimetyki podawane miejscowo – chlorowodorek ksylometazoliny (Otrivin Menthol, Otrivin 0,1% aerozol, Otrivin 0,05% krople, Xylogel 0,1%, Xylogel 0,05%, Xylometazolin WZF 0,1%) ma na celu zniesienie obrzęku i poprawy drożności trąbki słuchowej, ponadto wydaje się pomocny w przypadkach, gdy ból ucha współtowarzyszy nieżytowi nosa (Patrz: “Katar i przeziębienie: aerozole, krople i żele do nosa bez recepty [tabela]”.),
- salicylan choliny (Otinum, Ototalgin) podawany miejscowo w kroplach do uszu, w celu zmniejszenia stanu zapalnego przewodu słuchowego zewnętrznego i ułatwienia usuwania zalegającej wydzieliny,
- olej kamforowy w postaci okładów stosowanych na chore ucho, bądź w nie wsmarowywany,
Liczne wyroby medyczne dostępne w aptekach (Antotalgin Natural, Ottilan Med, Otoxaral, Otoargent, Fonix ból uszu, Dolgit med, CUE, Ucholek) nie mają potwierdzonej skuteczności, stąd też zasadność ich stosowania w zapaleniu ucha środkowego jest dyskusyjna.
Więcej informacji na temat preparatów stosowanych w zapaleniu ucha środkowego znajdziesz w artykule pt. Zapalenie ucha środkowego – co może polecić farmaceuta?
Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?
W przypadku nasilonego bólu i bardzo wysokiej gorączki można rozważyć doraźne zastosowanie paracetamolu w dawce 12,5 mg/kg w połączeniu z ibuprofenem w dawce 10 mg/kg w celu nasilenia ich działania przeciwbólowego i przeciwgorączkowego.
Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?
Warto uczulić pacjenta wydając paracetamol, aby nie stosował równocześnie innych środków zawierających w swoim składzie tę substancję czynną (Theraflu, Vics AntiGrip Complex, Flucontrol Hot), ze względu na możliwość przekroczenia maksymalnej dobowej dawki 4 g.
Przy wydawaniu aerozoli obkurczających naczynia należy poinstruować pacjenta, by przed podaniem leku nos oczyścił, aplikator wprowadził do nosa po tej samej stronie, po której boli go ucho i wreszcie sam preparat zaaplikował na wewnętrzną stronę małżowiny nosa, a nie na przegrodę nosową. Należy pamiętać, że kropli z sympatykomimetykami nie należy stosować dłużej niż do 5 dni. Nie sprawdzą się one w przypadku silnego bólu z towarzyszącą wysoka gorączką.
Przy wydawaniu preparatów do stosowania do uszu, warto zwrócić uwagę pacjenta na sposób aplikacji. Należy położyć się na boku z uchem zwróconym do góry, wprowadzić zalecaną liczbę kropel, a następnie pozostać w pozycji leżącej kilka minut. Kropli do uszu z salicylanem choliny nie należy stosować dłużej niż 3 dni.
Klotrimazol w kroplach (Fungotac) powinien być stosowany jeszcze przez 2 tygodnie po ustąpieniu objawów.[2]
Czytaj też:
Czy leczenie przynosi efekty?
W większości przypadków ból i gorączka ustępują samoistnie w ciągu 24 godzin bądź też słabną w przeciągu 2-7 dni. Zaproponuj wizytę u lekarza, jeśli:
- bólowi towarzyszy gorączka lub wyciek z ucha,
- gdy istnieje podejrzenie obecności ciała obcego w uchu,
- gdy objawy nie ustępują po upływie 72 godzin,
- gdy bólowi ucha towarzyszą wymioty i wysoka gorączka.
Warto uczulić pacjenta, że przed wizytą lekarską nie powinien stosować kropli do uszu, ponieważ mogą one utrudniać badanie otoskopowe.
Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?
Przy stosowaniu kropel do uszu z salicylanem choliny, należy zachować ostrożność, gdyż u osób z perforacją błony bębenkowej w trakcie stosowania produktu może wystąpić uszkodzenie słuchu.[3]
Wpływ wyrobów medycznych na przebieg choroby, jak również możliwość wystąpienia działań niepożądanych, zwykle nie jest potwierdzony w badaniach, stąd też należy zachować ostrożność przy ich polecaniu.
Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?
Antybiotyki nie wykazują wpływu na zmniejszenie bólu ani także liczby epizodów perforacji błony bębenkowej u dzieci. Mogą natomiast wywoływać działania niepożądane (wymioty, biegunka, wysypka), stąd też jeśli nie jest konieczne ich zastosowanie ograniczyć się do „czujnej obserwacji” (ang. watchful waiting) stanu ogólnego.
Zaproponuj zmiany w stylu życia
Ze względu na wirusowe i mieszane wirusowo-bakteryjne pochodzenie większości przypadków zapalenia ucha środkowego, warto przypomnieć pacjentom o odpowiedniej profilaktyce. Unikanie ekspozycji na choroby infekcyjne dróg oddechowych, odpowiednia higiena uszu (stosowaniu preparatów oczyszczających zalegającą wydzielinę) oraz dokładne osuszanie po skorzystaniu z basenów czy kąpieli może znacznie zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania.
Wśród czynników ryzyka wystąpienia ostrego zapalenia ucha środkowego u małych dzieci wymieniane są: krótki okres karmienia piersią (poniżej 3 miesięcy), długotrwałe stosowanie smoczków czy też bierne palenie tytoniu.
Piśmiennictwo