Opracowanie na temat skuteczności suplementacji witaminą D i jej analogami w leczeniu różnych schorzeń. Tabela zawiera informacje w 100% oparte o dowody z badań na ludziach.
Jak korzystać z tabeli? W polu Szukaj zacznij wpisywać np. astma, depresja, itd.
| Efekt | Wskazanie | Badania naukowe wraz ze źródłami |
|---|---|---|
| (+++) | Łuszczyca | Stosowanie witaminy D lub kalcipotrienu (analog kalcytriolu) miejscowo jest skuteczne w leczeniu łuszczycy typu plackowatego u niektórych pacjentów, w tym również u pacjentów z przewlekłą łuszczycą plackowatą[1][2]. Łączne stosowania miejscowo witaminy D lub jej pochodnych wraz z miejscowymi kortykosteroidami wydaje się być bardziej skuteczne w leczeniu łuszczycy niż samodzielne stosowanie tych substancji[2][3][4], a zastosowanie produktu złożonego zawierającego kalcipotrien i betametazon może zmniejszyć nasilenie łuszczycy a połączenie to wydaje się być bardziej skuteczne niż stosowanie miejscowe samych analogów witaminy D[5][6]. |
| (+++) | Niedobór witaminy D | Witamina D jest skuteczna w zapobieganiu i leczeniu niedoboru witaminy D z użyciem szerokiego zakresu dawek [7][8][9][10] |
| (+++) | Krzywica | Witamina D jest skuteczna w zapobieganiu i leczeniu krzywicy. U pacjentów z niewydolnością nerek należy stosować kalcytriol[11]. |
| (+++) | Niedoczynność przytarczyc | Przyjmowanie doustne DHT lub kalcytriolu lub ergokalcyferolu w wysokich dawkach skutecznie zwiększa stężenia wapnia w surowicy krwi u osób z niedoczynnością przytarczyc lub z rzekomą niedoczynnością przytarczyc[12]. Przyjmowanie witaminy D lub kalcytriolu skutecznie zapobiega hipokalcemii u osób z niedoczynnością przytarczyc będącej efektem usunięcia tarczycy[13]. |
| (++) | Osteoporoza | Większość badań klinicznych wskazuję na to, że przyjmowanie witaminy D (cholekalcyferol) doustnie wraz z preparatami wapnia może zmniejszać pomenopauzalną utratę masy kostnej, zapobiegać osteoporozie i zmniejszać ryzyko złamań[14][15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28][29][30][31][23]. Przyjmując doustnie 700-800 jm na dobę witaminy D wraz z lub bez wapnia znacznie zmniejsza się ryzyko złamań u osób starszych[21]. Częstość występowania złamań kręgów nie wydaje się być zmniejszona w wyniku suplementacji witaminy D[24][32][33][34][25][26][27][28][29][30]. Niektóre badania nie potwierdzają pozytywnego wpływu witaminy D na ryzyko złamań. Niektóre analizy dowodów klinicznych sugerują, że przyjmowanie samej witaminy D nieznacznie zmniejsza ryzyko złamań, co sugeruje, że odpowiednie spożycie wapnia jest potrzebne do osiągnięcia jakichkolwiek korzyści[28][24][27][28][35][36]. Niektóre badania sugerują, że witamina D (cholekalcyferol) w dawkach 400j.m./dzień lub mniejszej, nie jest skuteczna w zapobieganiu złamaniom[37][21]. Przyjmowanie alfakalcydolu doustnie u pacjentów z rakiem gruczołu krokowego, którzy byli leczeni analogami LH-RH, utrzymuje, ale nie zwiększa gęstości mineralnej kości[38]. |
| (+++) | Rodzinna krzywica hipofosfatemiczna | Przyjmowanie doustne kalcytriolu lub dihydrotachysterolu (DHT) wraz z suplementacją fosforanów jest skuteczne w leczeniu chorób kości u ludzi z rodzinną hipofosfatemią[39]. |
| (+++) | Osteomalacja | Cholekalcyferol jest skuteczny w leczeniu osteomalacji. Kalcyfediol przyjmowany doustne jest skuteczne w leczeniu osteomalacji związanej z chorobami wątroby oraz w leczeniu osteomalacji wywołanej przyjmowaniem leków przeciwdrgawkowych. Ergokalcyferol jest skuteczny w osteomalacji wywołanej zespołem złego wchłaniania i w osteomalacji indukowanej kortykosteroidami[40]. |
| (+++) | Osteodystrofia nerkowa | Przyjmowanie kalcyfediolu doustnie jest skuteczne w leczeniu hipokalcemii i zapobiega osteodystrofii nerkowej u pacjentów dializowanych z przewlekłą niewydolnością nerek[41][42]. Jednak stosowanie witaminy D i jej analogów u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek poddawanych dializie nie wydaje się zmniejszać ryzyka śmierci, bólu kości lub konieczności zabiegu wycięcia przytarczyc u tych pacjentów[42]. |
| (+++) | Zespół Fanconiego | Przyjmowanie doustne ergokalcyferolu jest skuteczne w leczeniu hipofosfatemii związanej z Zespołem Fanconiego[13] |
| (++) | Osteoporoza indukowana kortykoterapią | Doustna terapia kalcyfediolem, cholekalcyferolem (Witamina D3), kalcytriolem lub alfakalcydolem zapobiega osteopenii i osteoporozie indukowanej kortykosteroidami[7][43], a przyjmowanie witaminy D lub witaminy D wraz z wapniem wydaje się znacznie zwiększać masę mineralną kości u tych osób[44][45]. Stosowanie u tych pacjentów metabolitów witaminy D3, w tym alfakalcydolu, kalcytriolu, wydaje się być bardziej skuteczne w prewencji utraty masy kostnej w stosunku do terapii witaminą D3, a wydaje się być mniej skuteczne w stosunku do terapii bisfosfonianami[46]. |
| (++) | Zapobieganie upadkom | Badania kliniczne wskazują, że przyjmowanie witaminy D w ilości 200-1200 j.m./dobę zmniejsza ryzyko upadku[47][48][49][50]. Analizy badań sugerują, że przyjmowanie suplementacji witaminy D może zmniejszyć częstość upadków o 22% u osób starszych. Dodatkowe analizy wskazują, że tylko suplementacja kalcytriolu i alfakalcydol może zmniejszyć ryzyko upadku; przyjmowanie samej witaminy D3 (cholekalcyferol) nie zmniejsza tego ryzyka[36][51]. Pewne dowody wskazują, że wyższe dawki witaminy D są bardziej skuteczne. Skuteczności stosowania witaminy D w celu zmniejszenia ryzyka upadków wydaję się zależeć od płci, gdzie pozytywny efekt ujawnia się u płci żeńskiej[52]. |
| (+) | Choroba nowotworowa | Badania kliniczne wykazują, że zdrowe kobiety po menopauzie, które suplementowały wapń 1400-1500mg/dzień wraz z witaminą D3 1100j.m./dzień miały 60% mniejsze ryzyko względne zachorowania na raka każdego typu[53]. Leczenie tylko wapniem nie zmniejsza znacząco ryzyka raka[54]. Najlepsze bieżące dowody sugerują, że witamina D może zmniejszyć ryzyko wystąpienia niektórych rodzajów raka, gdy jest przyjmowana w skojarzeniu z wapniem. |
| (+) | Próchnica zębów | Analiza badań klinicznych wskazują, że witamina D3 (cholekalcyferol) zmniejsza ryzyko ubytków o 49%, witamina D2 (ergokalcyferol) zmniejsza ryzyko o 36% w porównaniu z placebo u niemowląt, dzieci i młodzieży[55]. |
| (+) | Nadczynność przytarczyc związana z ubytkiem tkanki kostnej | Przyjmując cholekalcyferol doustnie może pomagać zmniejszać wtórną nadczynności przytarczyc i obrót kostny u kobiet[56]. |
| (+) | Stwardnienie rozsiane (MS) | Badania sugerują, że długotrwała suplementacja witaminy D zmniejsza ryzyko zachorowania na MS u kobiet nawet o 40%. Efekt wydaje się być zależne od dawki. Spożywanie co najmniej 400j.m. na dobę, głównie w postaci preparatów wielowitaminowych, wydaje się mieć największy wpływ ochronny[57]. Dodatkowe badania wskazują, że wyższy poziom 25-hydroksywitaminy D (kalcyfediol) jest związany ze znacznie mniejszym ryzykiem wystąpienia stwardnienia rozsianego. U białych mężczyzn i kobiet przy podniesieniu stężenie kalcyfediolu o każde 50nmol/l wydaje się obniżać o 41% ryzyko zachorowania na MS[58]. |
| (+) | Zakażenia układu oddechowego | Niektóre badania kliniczne wskazują, że przyjmowanie witaminy D (cholekalcyferol) w dawce 1200j.m. dziennie podczas zimy znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia sezonowej grypy o około 42% u dzieci w wieku szkolnym w porównaniu z placebo[59]. Wstępne badania kliniczne wskazują również, że przyjmowanie witaminy D 500jm./dobę w okresie od września do lipca znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia zaostrzenia astmy wywołanej przez ostre infekcji dróg oddechowych u dzieci[60]. Badania sugerują, że niski poziom witaminy D wiąże się ze zwiększonym ryzykiem infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci[61] jednak efekt nie jest zauważalny w podgrupie pacjentów dorosłych[62]. |
| (+) | Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) | Badania populacyjne sugerują, że starsze kobiety, które mają wyższe spożycie witaminy D z żywności lub suplementów zwykle mają niższe ryzyko zachorowania na RZS[63]. |
| (+) | Utrzymanie uzębienia | Suplementacja doustna wapnia i witaminy D wydaje się korzystnie wpływać na zachowanie uzębienia w populacji osób starszych[64]. |
| (+) | Utrata masy ciała | Badania populacyjne pokazują, że osoby z niższym poziomem witaminy D są znacznie bardziej narażone na otyłość w porównaniu do osób z wyższym poziomem witaminy D[65]. U kobiety suplementujących wapń oraz witaminę D jest bardziej prawdopodobne, że schudną i utrzymają swoją wagę. Ten korzystny efekt jest widoczne przede wszystkim u kobiet, które spożywały wapń w stopniu niewystarczającym, mniej niż 1200mg/dzień przed rozpoczęciem suplementacji[66]. |
| (-) | Rak sutka | Suplementacja ani wapnia ani witaminy D nie są związane ze zmniejszeniem ryzyka wystąpienia raka sutka u kobiet po menopauzie[67]. |
| (-) | Siła mięśni | Doustna suplementacja witaminą D (cholekalcyferol) 1000j.m. na dobę nie wydaje się zwiększyć siły mięśni i poprawiać sprawności fizycznej u zdrowych starszych mężczyzn, którzy nie mają niedoboru witaminy D[68]. |
| (-) | Utrata masy kostnej związana z przeszczepem nerek | Suplementacja kalcytriolu 0,25 mcg na dzień w połączeniu z węglanem wapnia 500mg na dzień, nie powoduje znaczącego zmniejszenia utraty kości związanej transplantacją nerek[69]. |
| (-) | Gruźlica | Witamina D nie wydaje się wspomagać prowadzonego leczenia ani zwiększać nasilenia zakażenia gruźlicą ani zmniejszać śmiertelności z powodu tej choroby[70]. |
| (?) | Astma | Badania populacyjne sugerują, że niski poziom witaminy D może zwiększać ryzyko astmy i zaostrzeń astmy u dzieci[71][61]. Niektóre badania sugerują również, że niedobór witaminy D może prowadzić do zwiększonego zużycia wziewnych kortykosteroidów doustnych[61]. Wstępne badania kliniczne wskazują, że przyjmowanie witaminy D 500j.m./dobę w okresie od września do lipca znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia zaostrzenia astmy wywołanej przez ostrej infekcji dróg oddechowych u dzieci[60]. Jednak nie wszystkie dowody sugerują, że witamina D zmniejsza astmę. Mimo, że niektóre badania sugerują, że spożycie witaminy D podczas ciąży może zmniejszyć ryzyko astmy i świszczącego oddechu u dzieci[72], sprzeczne dowody sugerują, że podwyższony poziom witaminy D podczas ciąży może faktycznie zwiększyć ryzyko astmy[71]. Dodatkowo, inne badania populacyjne sugerują, że podawanie witaminy D w pierwszym roku życia może zwiększyć ryzyko astmy, atopii, egzemy i alergicznego nieżytu nosa w późniejszym życiu[61]. |
| (?) | Choroby sercowo-naczyniowe | Według analiz badań klinicznych przyjmowanie witaminy D nie wpływa znacząco na zmniejszenie ryzyka zgonu, zawału serca lub udaru mózgu w porównaniu z placebo u dorosłych pacjentów z lub bez sercowo-naczyniowych czynników ryzyka tych chorób[73], a inne badania kliniczne pokazują, że przyjmowanie witaminy D (cholekalcyferol) 200j.m. oraz wapnia 500mg dwa razy na dobę również nie wpływa znacząco na zmniejszenie ryzyka wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał mięśnia sercowego lub udaru mózgu u kobiet po menopauzie[74]. |
| (?) | Przewlekła choroba nerek (CKD) | Badania kliniczne sugerują, że witamina D i analogi witaminy D zmniejszają poziom parathormonu (PTH) u osób cierpiących na przewlekłą chorobę nerek. Z jednej z analiz wynika, że przyjmowanie parykalcytolu znacznie zmniejsza białka w moczu i PTH w porównaniu z wynikami pacjentów z przewlekłą chorobą nerek[75]. Jednak przyjmowanie w tej populacji pacjentów witaminy D również znacznie zwiększa ryzyko hiperkalcemii i hiperfosfatemii[76][77], a równocześnie nie wydaje się zmniejszać ryzyka śmierci lub ryzyka wycięcia przytarczyc u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek[76]. |
| (?) | Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) | Niski poziom witaminy D jest związany z zaburzeniem czynności płuc, jednakże nie ma rzetelnych badań klinicznych pokazują, że przy użyciu witaminy D można zmniejszyć objawy POChP. |
| (?) | Funkcje poznawcze | Według analizy danych poziom witaminy D poniżej lub równy 50 nmol lub powyżej 50 nmol nie jest związany ze zmniejszeniem lub zwiększeniem funkcji poznawczych[78]. |
| (?) | Rak jelita grubego i odbytu | Rola witaminy D w przypadku raka jelita grubego nie jest jasna. Niektóre badania wykazały, że wysokie spożycie wapnia w diecie lub jego suplementacja jest związana z obniżonym ryzykiem nawrotu gruczolakiem i rakiem jelita grubego[79][80][81][82][54][83][84], jednak osoby z niższym niż średni poziom witaminy D nie wydają się uzyskać żadnych korzyści z suplementacji wapnia[54]. Jedna analiza badań klinicznych wskazuje, że przyjmowanie witaminy D wraz z wapniem nie jest związane ze zmniejszeniem występowania raka okrężnicy i odbytnicy u chorych z niskim wyjściowym ryzykiem wystąpienia raka jelita grubego[54]. Dodatkowo, duże badanie kliniczne wskazują, że u kobiet po menopauzie, które suplementują wapń 1000mg/dobę oraz witaminę D 400j.m./dzień brak zmniejszonego ryzyka zachorowania na raka jelita grubego[85]. W innym badaniu, wyższy poziom witaminy D w surowicy krwi u mężczyzn i kobiet wiązał się ze zmniejszeniem ryzyka zgonów spowodowanych nowotworami jelita grubego[86]. |
| (?) | Cukrzyca | Badania populacyjne pokazują, że osoby z niższym poziomem witaminy D mają znacznie większe ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w porównaniu do osób z wyższym poziomem witaminy D [65], jednakże, nie jest jasne, czy witamina D jest związana z obniżonym ryzykiem niezależnie od przyjmowania wapnia[87]. Kliniczne dowody dotyczące wpływu witaminy D w leczeniu cukrzycy typu 2 są zróżnicowane. Wstępnie dowiedziono, że codzienne uzupełnianie witaminy D u niemowląt w pierwszym roku życia jest związane ze zmniejszeniem częstości rozwoju cukrzycy typu 1 w ich późniejszym życiu[88]. |
| (?) | Niewydolność serca | Badania nie dowiodły wpływu suplementacji na zmniejszenia ryzyka zgonu w porównaniu z placebo[89]. |
| (?) | Hiperlipidemia | Badania pokazują, że osoby z niższym poziomem witaminy D są znacznie bardziej narażone na hipercholesterolemię i hipertriglicerydemii w porównaniu do osób z wyższym poziomem witaminy D[65]. |
| (?) | Nadciśnienie | Badania sugerują, że niższe poziomy witaminy D są związane z większym ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego w porównaniu do osób z wyższym poziomem witaminy D[65]. Jednak wyniki badań klinicznych są sprzeczne. |
| (?) | Niska waga urodzeniowa | Z analizy danych klinicznych wynika, że matki suplementujące witaminę D w czasie ciąży zmniejszają o 60% tym samym ryzyko wystąpienia niskiej wagi urodzeniowej noworodkahealth outcomes: a systematic review and meta-analysis. [90]. |
| (?) | Zespół metaboliczny | Istnieją sprzeczne dowody na temat związku między witaminą D i zespołem metabolicznym. |
| (?) | Ogólna śmiertelność | Analiza badań klinicznych witaminy D, wskazują, że ludzie, którzy suplementują witaminę D w dawce 300-2000j.m./dzień lub średnio 528j.m./dzień, mają o 7% niższe ryzyko zgonu z jakiejkolwiek przyczyny w porównaniu z kontrolą[91]. Jednakże dowody sugerują, że witamina D zmniejsza śmiertelność ogólną tylko, gdy jest podawany w kombinacji z wapniem. Analiza badań klinicznych stwierdziła, że witamina D3 (cholekalcyferol) zmniejsza ryzyko zgonu o 6%, podczas gdy alfakalcydol, kalcytriol i ergokalcyferol nie mają takiego wpływu[92]. |
| (?) | Zespoły mielodysplastyczne | Doustna suplementacja kalcytriolu lub kalcyfediolu doustnie wydaje się korzystnie wpływać na zespół mielodysplastyczny[93]. |
| (?) | Choroby przyzębia | Badania populacyjne pokazują, że wyższy poziom witaminy D we krwi wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem choroby przyzębia u osób dorosłych w wieku 50 lat lub starszych[94]. |
| (?) | Zespół Napięcia Przedmiesiączkowego (PMS) | Badania kliniczne wskazują, że przyjmowanie witaminy D w połączeniu z 500 mg wapnia może w istotny sposób zmniejszyć nasilenie objawów PMS[95]. |
| (?) | Miopatia proksymalna | Opisy kilku przypadków sugerują, że leczenie witaminą D może zapewnić szybką ulgę w osłabieniu mięśni i przywróceniu mobilności[96][97][98]. |
| (?) | Depresja sezonowa (SAD) | Wstępne dane kliniczne sugerują, że witamina D znacznie poprawia objawy SAD (sesonal affective disorder)[99]. |
| (?) | Brodawki łojotokowe | Wstępne dowody kliniczne wskazują, że stosowanie miejscowe witaminy D3 (cholekalcyferol) może zmniejszyć objętość nowotworu u pacjentów z brodawkami łojotokowymi, jednak wyniki badania są poddawane w wątpliwość[100]. |
| (?) | Bóle mięśni wywołane statynami | Raporty donoszą, że doustna suplementacja witaminy D może zmniejszyć ból mięśni u pacjentów przyjmujących statyny. Obserwacyjne badanie wykazało również, że podawanie 50.000 jednostek ergokalcyferolu raz w tygodniu przez 12 tygodni zlikwidowało objawy bólu mięśni u 92% pacjentów leczonych statynami, którzy mieli nisko poziom witaminy D w surowicy[101]. |
| (?) | Atrofia pochwy | Wstępne badania kliniczne wskazują, że przyjmowanie suplementów witaminy D przez co najmniej jeden rok poprawia wskaźnik dojrzewania komórek powierzchownych ściany pochwy w porównaniu do kobiet, które nie biorą witaminy D[102]. |
| (?) | Brodawki | Raporty donoszą, że miejscowo stos. pochodna witaminy D3, maksacalcitol, może zmniejszyć brodawki wirusowe u pacjentów z obniżoną odpornością[103]. |
Po najechaniu na odnośnik [numer] ukaże się źródło z linkiem do pełnego tekstu publikacji lub też abstraktu (streszczenia.)
Kalkulator pozwalający na przeliczenie, ile jednostek witaminy D3 znajduje się w preparacie na podstawie ilości podanej w µg zaprezentowano w osobnym artykule. (Patrz: “Witamina D3 – przelicz µg na IU”.)
Czytaj też: Witamina D – co wiemy na pewno? Reklamy vs. EBM
Piśmiennictwo
- Linden KG, Weinstein GD. Psoriasis: current perspectives with an emphasis on treatment. Am J Med 1999;107:595-605. abstrakt.⬏
- Mason, A. R., Mason, J., Cork, M., Dooley, G., and Edwards, G. Topical treatments for chronic plaque psoriasis. Cochrane Database Syst Rev 2009;(2):CD005028. abstrakt.⬏⬏
- Bailey, E. E., Ference, E. H., Alikhan, A., Hession, M. T., and Armstrong, A. W. Combination treatments for psoriasis: a systematic review and meta-analysis. Arch.Dermatol. 2012;148(4):511-522. abstrakt.⬏
- Devaux, S., Castela, A., Archier, E., Gallini, A., Joly, P., Misery, L., Aractingi, S., Aubin, F., Bachelez, H., Cribier, B., Jullien, D., Le, Maitre M., Richard, M. A., Ortonne, J. P., and Paul, C. Topical vitamin D analogues alone or in association with topical steroids for psoriasis: a systematic review. J Eur.Acad.Dermatol.Venereol. 2012;26 Suppl 3:52-60. abstrakt.⬏
- van de Kerkhof, P., de, Peuter R., Ryttov, J., and Jansen, J. P. Mixed treatment comparison of a two-compound formulation (TCF) product containing calcipotriol and betamethasone dipropionate with other topical treatments in psoriasis vulgaris. Curr.Med.Res Opin. 2011;27(1):225-238. abstrakt.⬏
- van de Kerkhof PC, Wasel N, Kraqballe K, et al. A two-compound product containing calipotriol and betamethasone dipropionate provides rapid, effective treatment of psoriasis vulgaris regardless of baseline disease severity. Dermatology 2005;210:294-9. abstrakt.⬏
- Food and Nutrition Board, Institute of Medicine. Dietary Reference Intakes for Calcium, Phosphorus, Magnesium, Vitamin D, and Fluoride. Washington, DC: National Academy Press, 1999. Available at: http://books.nap.edu/books/0309063507/html/index.html.⬏⬏
- Diamond TH, Ho KW, Rohl PG, Meerkin M. Annual intramuscular injection of a megadose of cholecalciferol for treatment of vitamin D deficiency: efficacy and safety data. Med J Aust 2005;183:10-2. abstrakt.⬏
- Cava RC, Javier AN. Vitamin D deficiency [editorial]. N Engl J Med 2007;357:1981. abstrakt.⬏
- Vitamin D dosing: an update. Pharmacist's Letter/Prescriber's Letter 2010;26(7):260707.⬏
- Prince RL, Glendenning P. 8: Disorders of bone and mineral other than osteoporosis. Med J Aust 2004;180:354-9. abstrakt.⬏
- Marx SJ. Hyperparathyroid and hypoparathyroid disorders. N Engl J Med 2000;343:1863-75. abstrakt.⬏
- Clarke BL, Wynne AG, Wilson DM, Fitzpatrick LA. Osteomalacia associated with adult Fanconi's syndrome: clinical and diagnostic features. Clin Endocrinol (Oxf) 1995;43:479-90. abstrakt.⬏⬏
- Dawson-Hughes B, Harris SS, Krall EA, Dallal GE. Effect of calcium and vitamin D supplementation on bone density in men and women 65 years of age or older. N Engl J Med 1997;337:670-6. abstrakt.⬏
- Chapuy MC, Arlot ME, Duboeuf F, et al. Vitamin D3 and calcium to prevent hip fractures in the elderly women. N Engl J Med 1992;327:1637-42. abstrakt.⬏
- Minne HW, Pfeifer M, Begerow B, et al. Vitamin D and calcium supplementation reduces falls in elderly women via improvement of body sway and normalization of blood pressure: a prospective, randomized, and double-blind study. Abstracts World Congress on Osteoporosis 2000.⬏
- Chapuy MC, Pamphile R, Paris E, et al. Combined calcium and vitamin D3 supplementation in elderly women: confirmation of reversal of secondary hyperparathyroidism and hip fracture risk: the Decalyos II study. Osteoporos Int 2002;13:257-64.. abstrakt.⬏
- NIH Consensus Development Panel on Osteoporosis Prevention, Diagnosis, and Therapy. Osteoporosis prevention, diagnosis, and therapy. JAMA 2001;285:785-95. abstrakt.⬏
- National Osteoporosis Foundation. Physician's Guide to Prevention and Treatment of Osteoporosis. Universal Recommendations for All Patients. Available at: http://www.nof.org/physguide/univeral_recommendations.htm#adequate. (dostęp: 14 maja 2005).⬏
- Larsen ER, Mosekilde L, Foldspang A. Vitamin D and calcium supplementation prevents osteoporotic fractures in elderly community dwelling residents: a pragmatic population-based 3-year intervention study. J Bone Miner Res 2004;19:370-8. abstrakt.⬏
- Bischoff-Ferrari HA, Willett WC, Wong JB, et al. Fracture prevention with vitamin D supplementation: a meta-analysis of randomized controlled trials. JAMA 2005;293:2257-64. abstrakt.⬏⬏⬏
- Boonen S, Body JJ, Boutsen Y, et al. Evidence-based guidelines for the treatment of postmenopausal osteoporosis: a consensus document of the Belgian Bone Club. Osteoporos Int 2005;16:239-54. abstrakt.⬏
- Papadimitropoulos E, Wells G, Shea B, et al. Meta-analyses of therapies for postmenopausal osteoporosis. VIII: Meta-analysis of the efficacy of vitamin D treatment in preventing osteoporosis in postmenopausal women. Endocr Rev 2002;23:560-9. abstrakt.⬏⬏
- Chung, M., Lee, J., Terasawa, T., Lau, J., and Trikalinos, T. A. Vitamin D with or without calcium supplementation for prevention of cancer and fractures: an updated meta-analysis for the U.S. Preventive Services Task Force. Ann.Intern.Med. 12-20-2011;155(12):827-838. abstrakt.⬏⬏⬏
- Murad, M. H., Drake, M. T., Mullan, R. J., Mauck, K. F., Stuart, L. M., Lane, M. A., Abu Elnour, N. O., Erwin, P. J., Hazem, A., Puhan, M. A., Li, T., and Montori, V. M. Clinical review. Comparative effectiveness of drug treatments to prevent fragility fractures: a systematic review and network meta-analysis. J Clin.Endocrinol.Metab 2012;97(6):1871-1880. abstrakt.⬏⬏
- Bergman, G. J., Fan, T., McFetridge, J. T., and Sen, S. S. Efficacy of vitamin D3 supplementation in preventing fractures in elderly women: a meta-analysis. Curr Med.Res Opin. 2010;26(5):1193-1201. abstrakt.⬏⬏
- Patient level pooled analysis of 68 500 patients from seven major vitamin D fracture trials in US and Europe. BMJ 2010;340:b5463. abstrakt.⬏⬏⬏
- Boonen S, Lips P, Bouillon R, et al. Need for additional calcium to reduce the risk of hip fracture with vitamin D supplementation: evidence from a comparative metaanalysis of randomized controlled trials. J Clin Endocrinol Metab 2007;92:1415-23. abstrakt.⬏⬏⬏⬏
- Avenell, A., Gillespie, W. J., Gillespie, L. D., and O'Connell, D. Vitamin D and vitamin D analogues for preventing fractures associated with involutional and post-menopausal osteoporosis. Cochrane.Database.Syst.Rev. 2009;(2):CD000227. abstrakt.⬏⬏
- Stevenson, M., Jones, M. L., De, Nigris E., Brewer, N., Davis, S., and Oakley, J. A systematic review and economic evaluation of alendronate, etidronate, risedronate, raloxifene and teriparatide for the prevention and treatment of postmenopausal osteoporosis. Health Technol.Assess. 2005;9(22):1-160. abstrakt.⬏⬏
- Richy, F., Schacht, E., Bruyere, O., Ethgen, O., Gourlay, M., and Reginster, J. Y. Vitamin D analogs versus native vitamin D in preventing bone loss and osteoporosis-related fractures: a comparative meta-analysis. Calcif.Tissue Int 2005;76(3):176-186. abstrakt.⬏
- Bischoff-Ferrari, H. A., Willett, W. C., Orav, E. J., Lips, P., Meunier, P. J., Lyons, R. A., Flicker, L., Wark, J., Jackson, R. D., Cauley, J. A., Meyer, H. E., Pfeifer, M., Sanders, K. M., Stahelin, H. B., Theiler, R., and Dawson-Hughes, B. A pooled analysis of vitamin D dose requirements for fracture prevention. N.Engl.J Med. 7-5-2012;367(1):40-49. abstrakt.⬏
- Bischoff-Ferrari, H. A., Willett, W. C., Wong, J. B., Stuck, A. E., Staehelin, H. B., Orav, E. J., Thoma, A., Kiel, D. P., and Henschkowski, J. Prevention of nonvertebral fractures with oral vitamin D and dose dependency: a meta-analysis of randomized controlled trials. Arch Intern.Med. 3-23-2009;169(6):551-561. abstrakt.⬏
- O'Donnell, S., Moher, D., Thomas, K., Hanley, D. A., and Cranney, A. Systematic review of the benefits and harms of calcitriol and alfacalcidol for fractures and falls. J Bone Miner Metab 2008;26(6):531-542. abstrakt.⬏
- Lai, J. K., Lucas, R. M., Clements, M. S., Roddam, A. W., and Banks, E. Hip fracture risk in relation to vitamin D supplementation and serum 25-hydroxyvitamin D levels: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials and observational studies. BMC.Public Health 2010;10:331. abstrakt.⬏
- Jackson, C., Gaugris, S., Sen, S. S., and Hosking, D. The effect of cholecalciferol (vitamin D3) on the risk of fall and fracture: a meta-analysis. QJM. 2007;100(4):185-192. abstrakt.⬏⬏
- Meyer H, Smedshaug GB, Kvaavik E, et al. Can vitamin D supplementation reduce the risk fracture in the elderly? A randomized controlled trial. J Bone Miner Res 2002;17:709-15. abstrakt.⬏
- Suzuki Y, Oishi Y, Yamazaki H, et al. How to avoid bone loss in patients with prostatic carcinoma receiving long-term LHRH-analogue. 2000 Abstract Info-Am Urol Assn, Inc.⬏
- DiMeglio LA, White KE, Econs MJ. Disorders of phosphate metabolism. Endocrinol Metab Clin North Am 2000;29:591-609. abstrakt.⬏
- Rouillard S, Lane NE. Hepatic osteodystrophy. Hepatology 2001;33:301-7. abstrakt.⬏
- Malluche HH, Monier-Faugere MC, Koszewski NJ. Use and indication of vitamin D and vitamin D analogues in patients with renal bone disease. Nephrol Dial Transplant 2002;17 Suppl 10:6-9. abstrakt.⬏
- Palmer, S. C., McGregor, D. O., Craig, J. C., Elder, G., Macaskill, P., and Strippoli, G. F. Vitamin D compounds for people with chronic kidney disease requiring dialysis. Cochrane.Database.Syst.Rev. 2009;(4):CD005633. abstrakt.⬏⬏
- Richy, F., Ethgen, O., Bruyere, O., and Reginster, J. Y. Efficacy of alphacalcidol and calcitriol in primary and corticosteroid-induced osteoporosis: a meta-analysis of their effects on bone mineral density and fracture rate. Osteoporos Int 2004;15(4):301-310. abstrakt.⬏
- Amin, S., LaValley, M. P., Simms, R. W., and Felson, D. T. The comparative efficacy of drug therapies used for the management of corticosteroid-induced osteoporosis: a meta-regression. J Bone Miner Res 2002;17(8):1512-1526. abstrakt.⬏
- Amin, S., LaValley, M. P., Simms, R. W., and Felson, D. T. The role of vitamin D in corticosteroid-induced osteoporosis: a meta-analytic approach. Arthritis Rheum 1999;42(8):1740-1751. abstrakt.⬏
- de Nijs, R. N., Jacobs, J. W., Algra, A., Lems, W. F., and Bijlsma, J. W. Prevention and treatment of glucocorticoid-induced osteoporosis with active vitamin D3 analogues: a review with meta-analysis of randomized controlled trials including organ transplantation studies. Osteoporos Int 2004;15(8):589-602. abstrakt.⬏
- Bischoff-Ferrari HA, Dawson-Hughes B, Willett WC, et al. Effect of Vitamin D on falls: a meta-analysis. JAMA 2004;291:1999-2006.. abstrakt.⬏
- Flicker L, Mead K, MacInnis RJ, et al. Serum vitamin D and falls in older women in residential care in Australia. J Am Geriatr Soc 2003;51:1533-8.. abstrakt.⬏
- Dhesi JK, Moniz C, Close JC, et al. A rationale for vitamin D prescribing in a falls clinic population. Age Ageing 2002;31:267-71.. abstrakt.⬏
- Bischoff HA, Stahelin HB, Dick W, et al. Effects of vitamin D and calcium supplementation on falls: a randomized controlled trial. J Bone Miner Res 2003;18:343-51.. abstrakt.⬏
- Richy, F., Dukas, L., and Schacht, E. Differential effects of D-hormone analogs and native vitamin D on the risk of falls: a comparative meta-analysis. Calcif.Tissue Int 2008;82(2):102-107. abstrakt.⬏
- Bischoff-Ferrari HA, Orav EJ, Dawson-Hughes B. Effect of Cholecalciferol plus calcium on falling in ambulatory older men and women: a 3-year randomized controlled trial. Arch Intern Med 2006;166:424-30. abstrakt.⬏
- Lappe JM, Travers-Gustafson D, Davies KM, et al. Vitamin D and calcium supplementation reduces cancer risk: results of a randomized trial. Am J Clin Nutr 2007;85:1586-91. abstrakt.⬏
- Grau MV, Baron JA, Sandler RS, et al. Vitamin D, calcium supplementation, and colorectal adenomas: results of a randomized trial. J Natl Cancer Inst 2003;95:1765-71. abstrakt.⬏⬏⬏⬏
- Hujoel, P. P. Vitamin D and dental caries in controlled clinical trials: systematic review and meta-analysis. Nutr Rev. 2013;71(2):88-97. abstrakt.⬏
- Kyriakidou-Himonas M, Aloia JF, Yeh JK. Vitamin D supplementation in postmenopausal black women. J Clin Endocrinol Metab 1999;84:3988-90. abstrakt.⬏
- Munger KL, Zhang SM, O'Reilly E, et al. Vitamin D intake and incidence of multiple sclerosis. Neurology 2004;62:60-5. . abstrakt.⬏
- Munger KL, Levin LI, Hollis BW, et al. Serum 25-hydroxyvitamin D levels and risk of multiple sclerosis. JAMA 2006;296:2832-8. abstrakt.⬏
- Urashima M, Segawa T, Okazaki M, et al. Randomized trial of vitamin D supplementation to prevent seasonal influenza A in schoolchildren. Am J Clin Nutr 2010;91:1255-60. abstrakt.⬏
- Majak P, Olszowiec-Chlebna M, Smejda K, Stelmach I. Vitamin D supplementation in children may prevent asthma exacerbation triggered by acute respiratory infection. J Allergy Clin Immunol 2011;127:1294-6. abstrakt.⬏⬏
- Bozzetto S, Carraro S, Giordano G, et al. Asthma, allergy, and respiratory infections: the vitamin D hypothesis. Allergy 2012;67:10-7. pełny tekst.⬏⬏⬏⬏
- Charan, J., Goyal, J. P., Saxena, D., and Yadav, P. Vitamin D for prevention of respiratory tract infections: A systematic review and meta-analysis. J Pharmacol Pharmacother. 2012;3(4):300-303. abstrakt.⬏
- Merlino LA, Curtis J, Mikuls TR, et al. Vitamin D intake is inversely associated with rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 2004;50:72-7. abstrakt.⬏
- Cranney, A., Horsley, T., O'Donnell, S., Weiler, H., Puil, L., Ooi, D., Atkinson, S., Ward, L., Moher, D., Hanley, D., Fang, M., Yazdi, F., Garritty, C., Sampson, M., Barrowman, N., Tsertsvadze, A., and Mamaladze, V. Effectiveness and safety of vitamin D in relation to bone health. Evid.Rep Technol.Assess.(Full.Rep) 2007;(158):1-235. abstrakt.⬏
- Martins D, Wolf M, Pan D, et al. Prevalence of cardiovascular risk factors and the serum levels of 25-hydroxyvitamin D in the United States. Arch Intern Med 2007;167:1159-65.. abstrakt.⬏⬏⬏⬏
- Caan B, Neuhouser M, Aragaki A, et al. Calcium plus vitamin d supplementation and the risk of postmenopausal weight gain. Arch Intern Med 2007;167:893-902. abstrakt.⬏
- Lin J, Manson JE, Lee IM, et al. Intakes of calcium and vitamin D and breast cancer risk in women. Arch Intern Med 2007;167:1050-9. abstrakt.⬏
- Kenny AM, Biskup B, Robbins B, et al. Effects of vitamin D supplementation on strength, physical function, and health perception in older, community-dwelling men. J Am Geriatr Soc 2003;51:1762-7. abstrakt.⬏
- Cueto-Manzano AM, Konel S, Freemont AJ, et al. Effect of 1,25-dihydroxyvitamin D3 and calcium carbonate on bone loss associated with long-term renal transplantation. Am J Kidney Dis 2000;35:227-36. abstrakt.⬏
- Sinclair, D., Abba, K., Grobler, L., and Sudarsanam, T. D. Nutritional supplements for people being treated for active tuberculosis. Cochrane.Database.Syst.Rev. 2011;(11):CD006086. abstrakt.⬏
- Herr C, Greulich T, Koczulla R, et al. The role of vitamin D in pulmonary disease: COPD, asthma, infection, and cancer. Respir Res 2011;12:31. abstrakt.⬏⬏
- Nurmatov, U., Devereux, G., and Sheikh, A. Nutrients and foods for the primary prevention of asthma and allergy: systematic review and meta-analysis. J.Allergy Clin.Immunol. 2011;127(3):724-733. abstrakt.⬏
- Elamin, M. B., Abu Elnour, N. O., Elamin, K. B., Fatourechi, M. M., Alkatib, A. A., Almandoz, J. P., Liu, H., Lane, M. A., Mullan, R. J., Hazem, A., Erwin, P. J., Hensrud, D. D., Murad, M. H., and Montori, V. M. Vitamin D and cardiovascular outcomes: a systematic review and meta-analysis. J Clin.Endocrinol.Metab 2011;96(7):1931-1942. abstrakt.⬏
- Hsia J, Heiss G, Ren H, et al. Calcium/vitamin D supplementation and cardiovascular events. Circulation 2007;115;846-54. abstrakt.⬏
- Nityanand S, Srivastava JS, Asthana OP. Clinical trials with gugulipid. A new hypolipidaemic agent. J Assoc Phys India 1989;37:323-8. abstrakt.⬏
- De Stefani E, Correa P, Fierro L, et al. Black tobacco, mate, and bladder cancer. A case-control study from Uruguay. Cancer 1991;67:536-40. abstrakt.⬏⬏
- Krall EA, Dawson-Hughes B. Smoking increases bone loss and decreases intestinal calcium absorption. J Bone Miner Res 1999;14:215-20. abstrakt.⬏
- Balion, C., Griffith, L. E., Strifler, L., Henderson, M., Patterson, C., Heckman, G., Llewellyn, D. J., and Raina, P. Vitamin D, cognition, and dementia: a systematic review and meta-analysis. Neurology 9-25-2012;79(13):1397-1405. abstrakt.⬏
- Baron JA, Beach M, Mandel JS, et al. Calcium supplements for the prevention of colorectal adenomas. Calcium Polyp Prev Study Group. N Engl J Med 1999;340:101-7. abstrakt.⬏
- Baron JA, Tosteson TD, Wargovich MJ, et al. Calcium supplementation and rectal mucosal proliferation: a randomized controlled trial. J Natl Cancer Inst 1995;87:1303-7. abstrakt.⬏
- White E, Shannon JS, Patterson RE. Relationship between vitamin and calcium supplement use and colon cancer. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 1997;6:769-74. abstrakt.⬏
- Terry P, Baron JA, Bergkvist L, et al. Dietary calcium and vitamin D intake and risk of colorectal cancer: a prospective cohort study in women. Nutr Cancer 2002;43:39-46.. abstrakt.⬏
- Cho E, Smith-Warner SA, Spiegelman D, et al. Dairy foods, calcium, and colorectal cancer: a pooled analysis of 10 cohort studies. J Natl Cancer Inst 2004;96:1015-22. abstrakt.⬏
- Weingarten MA, Zalmanovici A, Yaphe J. Dietary calcium supplementation for preventing colorectal cancer and adenomatous polyps. Cochrane Database Syst Rev 2004;(1):CD003548. abstrakt.⬏
- Wactawski-Wende J, Kotchen JM, Anderson GL. Calcium plus vitamin D supplementation and the risk of colorectal cancer. N Engl J Med 2006;354:684-96. abstrakt.⬏
- Freedman DM, Looker AC, Chang SC, Graubard BI. Prospective study of serum vitamin D and cancer mortality in the United States. J Natl Cancer Inst 2007;99:1594-602. abstrakt.⬏
- Pittas AG, Lau J, Hu FB, Dawson-Hughes B. The role of vitamin d and calcium in type 2 diabetes. A systematic review and meta-analysis. J Clin Endocrinol Metab 2007;92:2017-29. abstrakt.⬏
- Hypponen E, Laara E, Reunanen A, et al. Intake of vitamin D and risk of type 1 diabetes: a birth-cohort study. Lancet 2001;358:1500-3. abstrakt.⬏
- Schleithoff SS, Zittermann A, Tenderich G, et al. Vitamin D supplementation improves cytokine profiles in patients with congestive heart failure: a double-blind, randomized, placebo-controlled trial. Am J Clin Nutr 2006;83:754-9. abstrakt.⬏
- Paediatr.Perinat.Epidemiol 2012;26 Suppl 1:75-90. abstrakt.⬏
- Autier P, Gandini S. Vitamin D supplementation and total mortality: a meta-analysis of randomized controlled trials. Arch Intern Med 2007;167:1730-7. abstrakt.⬏
- Bjelakovic, G., Gluud, L. L., Nikolova, D., Whitfield, K., Wetterslev, J., Simonetti, R. G., Bjelakovic, M., and Gluud, C. Vitamin D supplementation for prevention of mortality in adults. Cochrane.Database.Syst.Rev. 2011;(7):CD007470. abstrakt.⬏
- Mellibovsky L, Diez A, Perez-Vila E, et al. Vitamin D treatment in myelodysplastic syndromes. Br J Haematol 1998;100:516-20. abstrakt.⬏
- Dietrich T, Joshipura KJ, Dawson-Hughes B, Bischoff-Ferrari HA. Association between serum concentrations of 25-hydroxyvitamin D3 and periodontal disease in the US population. Am J Clin Nutr 2004;80:108-13. abstrakt.⬏
- Khajehei M, Abdali K, Parsanezhad ME, Tabatabaee HR. Effect of treatment with dydrogesterone or calcium plus vitamin D on the severity of premenstrual syndrome. Int J Gynaecol Obstet 2009;105:158-61. abstrakt.⬏
- Prabhala A, Garg R, Dandona P. Severe myopathy associated with vitamin D deficiency in western New York. Arch Intern Med 2000; 160:1199–203. . abstrakt.⬏
- Fluss, J., Kern, I., de, Coulon G., Gonzalez, E., and Chehade, H. Vitamin D deficiency: A forgotten treatable cause of motor delay and proximal myopathy. Brain Dev. 12-26-2012; abstrakt.⬏
- Al-Said, Y. A., Al-Rached, H. S., Al-Qahtani, H. A., and Jan, M. M. Severe proximal myopathy with remarkable recovery after vitamin D treatment. Can.J Neurol.Sci 2009;36(3):336-339. abstrakt.⬏
- Gloth, F. M., III, Alam, W., and Hollis, B. Vitamin D vs broad spectrum phototherapy in the treatment of seasonal affective disorder. J Nutr Health Aging 1999;3(1):5-7. abstrakt.⬏
- Mitsuhashi, Y., Kawaguchi, M., Hozumi, Y., and Kondo, S. Topical vitamin D3 is effective in treating senile warts possibly by inducing apoptosis. J Dermatol 2005;32(6):420-423. abstrakt.⬏
- Ahmed W, Khan N, Glueck CJ, et al. Low serum 25 (OH) vitamin D levels (<32 ng/mL) are associated with reversible myositis-myalgia in statin-treated patients. Transl Res 2009;153:11-6. abstrakt.⬏
- Yildirim B, Kaleli B, Düzcan E, Topuz O. The effects of postmenopausal Vitamin D treatment on vaginal atrophy. Maturitas 2004;49:334-7. abstrakt.⬏
- Egawa K, Ono T. Topical vitamin D3 derivatives for recalcitrant warts in three immunocompromised patients. Br J Dermatol 2004;150:374-6. abstrakt.⬏
