Preparaty z melatoniną dostępne są w różnych formach – tabletek, kapsułek, żelków, aerozoli czy tabletek musujących – zarówno jako suplementy diety, jak i leki bez recepty. Sięgają po nie osoby zmagające się z krótkotrwałymi trudnościami z zasypianiem, potrzebujące wsparcia w regulacji rytmu snu i czuwania, a także podróżni i pracownicy zmianowi, u których występują zaburzenia wynikające ze zmiany stref czasowych lub nieregularnego trybu życia.
O substancji czynnej
Melatonina jest hormonem wydzielanym przez szyszynkę, który reguluje rytm dobowy. W praktyce klinicznej stosuje się ją głównie w zaburzeniach snu związanych z rozregulowaniem rytmu okołodobowego.
Nie zalecaj stosowania preparatów z melatoniną u kobiet w okresie ciąży i laktacji, ponieważ melatonina swobodnie przenika przez łożysko i do mleka matki, przez co może wpływać na rozwój rytmu dobowego i gospodarkę hormonalną dziecka, a brak danych klinicznych nie pozwala potwierdzić jej bezpieczeństwa w tym okresie.
Skuteczne dawki mieszczą się zazwyczaj w zakresie 0,5–5 mg. Dawka 0,5 mg melatoniny jest zbliżona do fizjologicznego wyrzutu tego hormonu i wystarcza, aby skutecznie przesunąć rytm dobowy, jednak nie zawsze poprawia szybkość zasypiania czy długość snu.[1] Dawki 1–3 mg, najczęściej stosowane w badaniach klinicznych, łączą działanie regulujące rytm okołodobowy z wyraźnym efektem nasennym – 1 mg może być wystarczający w przypadku jet lagu, natomiast 2–3 mg częściej wykorzystuje się przy bezsenności lub trudnościach związanych z pracą zmianową.[2] Z kolei dawka 5 mg silniej nasila senność i może szybciej skrócić czas zasypiania niż niższe dawki, ale nie jest skuteczniejsza w przesuwaniu rytmu dobowego.[3]
Nie zalecaj stosowania preparatów u osób poniżej 18. roku życia, ponieważ brak jest wystarczających danych klinicznych potwierdzających bezpieczeństwo i skuteczność melatoniny w tej grupie wiekowej, a dodatkowo jej wpływ na rozwijający się rytm dobowy i gospodarkę hormonalną nie został dostatecznie poznany.
Substancje dodatkowe
W preparatach zawierających melatoninę często znajdują się dodatkowe substancje, mające na celu zwiększenie skuteczności preparatu. Obecność lub brak może być pomocna w rekomendacji danego produktu. Są to najczęściej:
- ekstrakt z szyszek chmielu zwyczajnego – ma właściwości uspokajające i nasenne, działa synergistycznie z melatoniną,
- ekstrakt z liści melisy lekarskiej – działa kojąco i łagodząco na układ nerwowy, zmniejsza napięcie i niepokój, sprzyja zasypianiu,
- ekstrakt z kozłka lekarskiego (waleriana) – łagodzi napięcie i ułatwia zasypianie,
- olejek lawendowy / ekstrakt z lawendy – działa uspokajająco, relaksująco, wspiera redukcję napięcia i poprawę jakości snu,
- ekstrakt z passiflory (męczennicy cielistej) – działa anksjolitycznie i uspokajająco, ułatwia zasypianie i poprawia jakość snu,
- ekstrakt z nasion soi / czerwonej koniczyny – źródło fitoestrogenów, stosowane głównie u kobiet w okresie menopauzy, mogą łagodzić objawy, takie jak bezsenność czy uderzenia gorąca,
- ekstrakt z kwiatów rumianku pospolitego – wykazuje działanie uspokajające i ułatwia zasypianie,
- witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B6, B12) – wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mogą ułatwiać zasypianie,
- witamina C, D, E, cynk, selen – antyoksydanty i regulatory odporności, mogą wspierać ogólną regenerację organizmu i procesy metaboliczne zachodzące podczas snu,
- magnez – działa relaksująco na mięśnie, stabilizuje układ nerwowy, wspiera produkcję melatoniny w organizmie,
- ekstrakt z ashwagandhy – adaptogen, obniża poziom stresu i kortyzolu, wspomaga regenerację nocną,
- L-tryptofan – prekursor serotoniny, a następnie melatoniny, wspiera naturalną regulację snu,
- L-teanina – aminokwas z zielonej herbaty, działa relaksująco, zmniejsza napięcie nerwowe i ułatwia zasypianie,
- GABA (kwas gamma-aminomasłowy) – główny neuroprzekaźnik hamujący w OUN, działa uspokajająco i nasennie,
- ekstrakt z głogu – wspomaga układ sercowo-naczyniowy i ma działanie łagodnie uspokajające.
- ekstrakt z krokusa uprawnego (szafran) – wykazuje działanie przeciwdepresyjne i poprawiające nastrój, wspiera zdrowy sen.
Substancje pomocnicze
W większości preparatów dostępnych w aptekach nie występują substancje pomocnicze o istotnym działaniu. Wyjątek stanowią:
- żelatyna — problematyczna dla osób na diecie wegetariańskiej,
- soja i produkty pochodne — może wywoływać reakcje alergiczne u niektórych pacjentów,
- laktoza – taki produkt nie może być stosowany przez pacjentów z nietolerancją laktozy.
Wnioski z porównania
Na podstawie analizy wyciągamy następujące wnioski:
- osobom z zaburzonym rytmem okołodobowym np. z powodu jet-lagu wystarczy preparat z melatoniną w dawce 1 mg (Auditon, Avit sen, Destresan Noc z melatoniną, Dobry Sen Forte, Forsen Forte, Melatonina Lek-Am, Miorestin, Na sen Forte, Oyono Noc, Persen Dobranoc, Sentino Natura, Valerin Sen z melatoniną, ZzzQuil Natura Melatonina, ZzzQuil Sen)
- osobom borykającymi się z zaburzeniami snu i trudnościami z zasypianiem poleć preparat z melatoniną w dawce ≥ 3 mg (Melabiorytm, Melabiorytm B6 Max, Melatonina Biofarm, Melatonina Lek-Am, Melatonina Polfarmex)
- osobom wymagających dodatkowego uspokojenia poleć preparaty zawierające dodatkowe substancje wspomagające np. wyciągi roślinne (Destresan Noc z melatoniną, Dobry Sen Forte, Forsen Forte, Na sen Forte, Persen Dobranoc, Positivum Sen, Sentino Natura, Valerin Sen z melatoniną, ZzzQuil Natura Melatonina, ZzzQuil Sen Cała noc)
- kobietom skarżącym się na objawy menopauzy, którym towarzyszą trudności z zasypianiem, zarekomenduj preparat z melatoniną z dodatkowymi substancjami łagodzącymi inne objawy menopauzy (Jasnum, Femitonina)
- osobom z nietolerancją laktozy nie polecaj produktu, który zawiera laktozę jako substancje pomocniczą np. Dobry Sen Forte
- osobom na diecie wegetariańskiej nie rekomenduj produktów, które zawierają żelatynę jako substancje pomocniczą (Destresan Noc z melatoniną, Forsen Forte, ZzzQuil Natura Melatonina)
- osobom mających alergię na soje i produkty pochodne nie polecaj produktu, który zawiera soje jako substancje pomocniczą np. Femitonina
Dodatkowo, na rynku dostępne są zarówno suplementy diety, jak i leki OTC z melatoniną. Produkty zarejestrowane jako leki (Melatonina Lek-Am, Melabiorytm, Melatonina Polfarmex) charakteryzują się potwierdzoną dawką i większą wiarygodnością w rekomendacji. Suplementy diety mogą się różnić składem i nie zawsze gwarantują powtarzalną zawartość substancji czynnej.
Preparaty zawierające melatoninę dostępne w obrocie aptecznym
Preparaty zawierające melatoninę zestawiono w Tabeli poniżej:
| Nazwa handlowa | Postać | Kategoria dostępności | Dawka | Substancje dodatkowe | Substancje pomocnicze o znanym działaniu | Zastosowanie | Wielkość opakowania |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Auditon | Tabletki | Suplement diety | 1 mg | ekstrakt z liści miłorzębu japońskiego, ekstrakt z nasion gryki, witaminy B1, B2, B6, B12, tlenek magnezu | – | wspomaganie prawidłowego słuchu i łagodzenie szumów usznych | 30 tabletek |
| Avit sen | Aerozol (pod język) | Suplement diety | 1 mg | ekstrakt z kwiatów rumianku pospolitego | – | wsparcie zdrowego snu, rytmu dobowego i nocnego komfortu oddechowego | 30 ml |
| Destresan Noc z melatoniną | Kapsułki | Suplement diety | 1 mg | ekstrakt z liści melisy, ekstrakt z szyszek chmielu, magnez, witamina B6 | żelatyna | łagodzenie trudności z zasypianiem oraz objawów niepokoju i napięcia nerwowego | 30 kapsułek |
| Destresan Noc z melatoniną | Żelki | Suplement diety | 1 mg | ekstrakt z ziela melisy lekarskiej, ekstrakt z szyszek chmielu zwyczajnego, magnez, witamina B6 i C | żelatyna | ułatwianie zasypiania i łagodzenie stresu | 30, 60 żelek |
| Dicosen | Krople | Suplement diety | 200 mcg | – | – | skracanie czasu zasypiania i łagodzenie objawów jet lag | 25 ml |
| Dobry Sen Forte | Tabletki | Suplement diety | 1 mg | suchy wyciąg z chmielu, magnez, suchy wyciąg z passiflory, suchy wyciąg z melisy, witamina B6 | laktoza | wsparcie w zasypianiu i utrzymaniu snu, efekt uspokajający | 30 tabletek |
| Femitonina | Tabletki | Suplement diety | 1 mg | wyciąg z nasion soi, wyciąg z czerwonej koniczyny, wyciąg z szyszek chmielu | soja i produkty pochodne | łagodzenie objawów menopauzy | 30 tabletek |
| Forsen Forte | Kapsułki | Suplement diety | 1 mg | ekstrakt z liści melisy, ekstrakt z szyszek chmielu zwyczajnego, ekstrakt ashwagandhy, magnez, witamina B1 i B6 | żelatyna | ułatwianie zasypiania, poprawa jakości snu oraz wspieranie równowagi emocjonalnej i wyciszenia | 30 kapsułek |
| Jasnum | Kapsułki | Suplement diety | 1 mg – w kapsułce na noc | Kapsułka na noc: ekstrakt z szyszki chmielu, ekstrakt z liści i kwiatów koniczyny czerwonej, otręby ryżowe | – | łagodzenie objawów menopauzy | 30+30 kapsułek (na dzień i noc) |
| Melabiorytm | Tabletki | Lek OTC | 5 mg | – | – | zaburzenia snu przy zmianie stref czasowych oraz zaburzenia rytmu dobowego snu i czuwania | 30 tabletek |
| Melabiorytm B6 Max | Tabletki | Lek OTC | 6 mg | witamina B6 | – | wspomaganie zasypiania | 30 tabletek |
| Melatonina Biofarm | Tabletki | Lek OTC | 5 mg | – | – | wsparcie w zaburzeniach rytmu snu i czuwania | 30, 60, 90 tabletek |
| Melatonina Lek-Am | Tabletki | Lek OTC | 3 mg | – | – | łagodzenie zaburzeń snu przy zmianie stref czasowych oraz wsparcie w zaburzeniach rytmu dobowego snu i czuwania | 60 tabletek |
| Melatonina Lek-Am | Tabletki | Lek OTC | 1 mg | – | – | łagodzenie zaburzeń snu przy zmianie stref czasowych oraz wsparcie w zaburzeniach rytmu dobowego snu i czuwania | 90 tabletek |
| Melatonina Lek-Am | Tabletki | Lek OTC | 5 mg | – | – | łagodzenie zaburzeń snu przy zmianie stref czasowych oraz wsparcie w zaburzeniach rytmu dobowego snu i czuwania | 30, 90 tabletek |
| Melatonina Polfarmex | Tabletki | Lek OTC | 5 mg | – | – | problemy ze snem wynikające ze zmian rytmu biologicznego | 30, 60 tabletek |
| Miorestin | Tabletki musujące | Suplement diety | 1 mg | magnez, L-tryptofan, witaminy B3, B2, B6, D | – | uzupełnianie diety w składniki wspierające prawidłową pracę mięśni i układu nerwowego | 20 tabletek |
| Na sen Forte | Tabletki | Suplement diety | 1 mg | wyciąg z szyszek chmielu, melisa, lawenda, magnez, witamina B6 | – | odprężenie przed snem, szybsze zasypianie i lepsza jakość snu | 20 tabletek |
| Oyono Noc | Tabletki | Suplement diety | 1 mg | witamina B6, ekstrakt z liści i kwiatów głogu, ekstrakt z korzenia i kłącza kozłka lekarskiego, ekstrakt z ziela i kwiatów męczennicy cielistej, ekstrakt z liści melisy lekarskiej | – | ułatwienie zasypiania i wspomaganie prawidłowego snu | 12 tabletek |
| Persen Dobranoc | Tabletki | Suplement diety | 1 mg | GABA, ekstrakt z kozłka lekarskiego, ekstrakt z męczennicy cielistej, ekstrakt z maczka kalifornijskiego, niacyna, witamina B6 | – | ułatwienie zasypiania i wspomaganie prawidłowego snu | 20 tabletek |
| Positivum Sen | Tabletki | Suplement diety | 0,33 mg | wyciąg z ziela melisy, wyciąg z szyszek chmielu | – | trudności z zasypianiem | 180 tabletek |
| Sentino Natura | Żelki | Suplement diety | 1 mg | wyciąg z kwiatów męczennicy cielistej, wyciąg z szyszek chmielu zwyczajnego, olejek lawendowy, witamina B6 | – | trudności z zasypianiem, częste wybudzenia i przedwczesne wstawanie | 30 żelek |
| Sentino Natura | Aerozol | Suplement diety | 1 mg | wyciąg z męczennicy cielistej, wyciąg z melisy lekarskiej | – | trudności z zasypianiem, częste wybudzenia i przedwczesne wstawanie | 25 ml |
| Valerin Sen z melatoniną | Tabletki | Suplement diety | 1 mg | wyciąg z ziela melisy, wyciąg z szyszek chmielu, wyciąg z koszyczków rumianku, L-teanina, L-tryptofan, kwas gamma-aminomasłowy, wyciąg z krokusa uprawnego, witamina B6, magnez | – | ułatwianie zasypiania, nocna regeneracja i poprawa jakości snu | 20 tabletek |
| Zdrovit DuoMen prostatum | Tabletki | Suplement diety | 1 mg – w tabletkach na noc | ekstrakt z owoców palmy sabałowej, ekstrakt z liści melisy, ekstrakt z szyszek chmielu, witamina E, cynk, selen, | – | wsparcie prawidłowej pracy prostaty oraz układu moczowego i rozrodczego u mężczyzn | 56 tabletek (na dzień i na noc) |
| ZzzQuil Natura Melatonina | Żelki | Suplement diety | 1 mg | ekstrakt z korzenia waleriany, koncentrat soku z czarnego bzu, ekstrakt z kwiatów lawendy, ekstrakt z kwiatów rumianku, witamina B6 | Cukier, żelatyna wołowa | trudności z zasypianiem | 30, 60 żelków |
| ZzzQuil Sen | Spray do ust | Suplement diety | 1 mg | – | – | łagodzenie subiektywnych odczuć zespołu nagłej zmiany strefy czasowej | 30 ml |
| ZzzQuil Sen Cała noc | Tabletki | Suplement diety | 1 mg | wyciąg z korzenia kozłka lekarskiego, wyciąg z liści melisy lekarskiej, witamina B6 | – | ułatwianie zasypiania i poprawa jakości snu | 28 tabletek |
Piśmiennictwo
- Centers for Disease Control and Prevention. (2025, 23 kwietnia). Jet lag disorder. In Yellow Book – Health information for international travel 2025. U.S. Department of Health and Human Services ⬏
- Ferracioli-Oda, E., Qawasmi, A., & Bloch, M. H. (2013). Meta-analysis: melatonin for the treatment of primary sleep disorders. PloS one, 8(5), e63773. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0063773 ⬏
- Herxheimer, A., & Petrie, K. J. (2001). Melatonin for preventing and treating jet lag. The Cochrane database of systematic reviews, 2002(1), CD001520. https://doi.org/10.1002/14651858.CD001520 ⬏
