Okres zimowy to czas, na który przypada szczyt zachorowań na ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ). W znacznej większości przypadków poprzedza je nieżyt nosa, ułatwiający przedostanie się drobnoustrojów do ucha środkowego. OZUŚ jest wynikiem infekcji głównie mieszanych wirusowo-bakteryjnych i często ulega samowyleczeniu. Zakażenie to dotyka głównie dzieci do lat 3, a u dorosłych występuje rzadko.
Jakie objawy mogą świadczyć o OZUŚ?
Zapaleniu ucha środkowego towarzyszą następujące objawy:
- silny, pulsujący ból ucha, nasilający się nocą,
- ból głowy,
- upośledzenie słuchu (np. brak reakcji na pogłaśnianie radia),
- szumy uszne.
Dodatkowo wystąpić mogą także: gorączka, utrata apetytu, złe samopoczucie, wyciek surowiczy lub ropny z ucha.
Opisu objawów możemy spodziewać się od osoby dorosłej, jednak w przypadku dzieci, których najczęściej dotyka ta przypadłość, objawy są mało charakterystyczne, dlatego trzeba zdać się na czujność rodziców.
Zobacz też: Zapalenie zatok u dzieci i dorosłych: leki, suplementy i metody niefarmakologiczne
Leczenie ostrego zapalenia ucha środkowego
U większości chorych dolegliwości ustępują samoistnie w ciągu 2-7 dni, stąd też leczenie zazwyczaj ogranicza się do objawowego zastosowania leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.
Ból ucha dominujący w pierwszych godzinach OZUŚ, ustępuje zwykle w przeciągu 24-48 h, zasadne jest w tym okresie zastosowanie leków przeciwbólowych takich jak:
- ibuprofen (tabletki/kapsułki: Ibuprom, Ibum, Nurofen, Ibumax; zawiesina: Nurofen dla dzieci, Kidofen) przy braku przeciwwskazań do zastosowania NLPZ, w dawce: u dzieci 10 mg/kg co 4-6 godzin do 40 mg/kg na dobę, u starszych dzieci i dorosłych, o masie powyżej 40 kg, 300-400 mg co 4-6 godzin do 1200-1600 mg na dobę,
- paracetamol (tabletki: Apap, Panadol, Codipar, Efferalgan; zawiesina: Apap dla dzieci forte, Panadol dla dzieci; granulat: Apap Junior) w dawce 12-15 mg/kg podawanego co 4-6 godzin do 90 mg/kg/dobę, a u dzieci o masie powyżej 40 kg i u dorosłych 750-1000 mg na dawkę co 4-6 godzin, nie przekraczając dawki 4 g na dobę,
- naproksen (Anapran Neo, Naproksen Aflofarm) u dorosłych z obciążeniem naczyniowo-kardiologicznym.[1]
W nasilonym bólu i bardzo wysokiej gorączce sugeruje się możliwość zastosowania doraźnie kombinacji paracetamolu w dawce 12,5 mg/kg i ibuprofenu w dawce 10 mg/kg w celu nasilenia ich działania przeciwbólowego i przeciwgorączkowego.[2]
W szczególnie nasilonym bólu do analgetyku lekarz może zalecić:
- tramadol: 1-2 mg/kg masy ciała na dawkę co 6 godz. – dawka maksymalna 10 mg/kg/dobę podskórnie, dożylnie lub doustnie, a u dorosłych 50 mg w dawkach powtarzanych, tak aby nie przekroczyć maksymalnej dawki 600 mg/dobę,
- kodeinę: u dzieci doustnie 0,5-1 mg/kg masy ciała na dawkę co 4 godz. (maks, 3-6 mg/kg/dobę), a u dorosłych 30-60 mg na dawkę (maks. 300 mg/dobę).[1]
Nie wykazano znacznej skuteczności po zastosowaniu leków obkurczających naczynia,[3] antyhistaminowych oraz sterydów w przebiegu zapalenia ucha środkowego.[4]
O leczeniu zapalenia ucha środkowego pisaliśmy też w innym opracowaniu. (Patrz: “Leki stosowane w zapaleniu ucha środkowego”.)
Wspomaganie leczenia zapalenia ucha
Poniższa tabela zawiera preparaty stosowane w zapaleniach ucha środkowego i zewnętrznego.
Preparat | Skład | Uzasadnienie | Dawkowanie | Uwagi |
---|---|---|---|---|
CUE | Glikol propylenowy, glicerol, klimbazol, sól potasowa kwasu glicyryzynowego, kwas octowy, alantoina, olejki eteryczne (lebiodka pospolita, olejek cynamonowy, rozmaryn lekarski, lawenda lekarska, mięta pieprzowa, cytryna zwyczajna, gorzknik kanadyjski, oliwka europejska). | Preparat ma udrażniać zewnętrzny przewód słuchowy. Może wykazywać działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. | 3-4 krople do ucha, 2 razy dziennie. | Wyrób medyczny. Może być stosowany do 25 dni. |
Dolgit med | Gliceryna (99,5%), pantenol, chlorek cetylopirydyniowy, woda. | Gliceryna ma zmniejszać obrzęk, ściągając wodę. | 1-2 krople do każdego przewodu słuchowego, do 4 razy na dzień. | Wyrób medyczny. |
Fonix ból uszu | Olej z liści oliwki europejskiej, olej sezamowy, wyciąg z palmy sabałowej, kompleks fitosteroli, bisabolol, olej z liści murraya Koeniga, olej z liści cynamonu, wyciąg z koralowca gorgonia, olejek miętowy. | Preparat ma łagodzić ból i podrażnienia ucha, oraz zmniejszać zaburzenia wrażliwości na dźwięki. | 1-2 dawki aerozolu do ucha, 3 razy dziennie. | Wyrób medyczny. Przeznaczony dla dorosłych i dzieci powyżej 3 roku życia. |
Fungotac | Klotrimazol 10 mg/ml. | Grzybicze zakażenia ucha | 2-3 krople leku do ucha, 2-3 razy na dobę. | OTC. Leczenie należy kontynuować przez 2 tygodnie po ustąpieniu objawów. W infekcjach grzybiczych przeważa świąd, a nie ból. |
Olej kamforowy | Olej rzepakowy, kamfora racemiczna (10%). | Działa przeciwzapalnie i rozgrzewająco. | Olejek można wsmarowywać w okolicę ucha, bądź zastosować okłady. | OTC. Nie należy olejku wkraplać do przewodu słuchowego. Nie należy stosować preparatu w okresie ciąży i karmienia piersią ani u dzieci poniżej 6 r.ż. |
Otinum | Salicylan choliny 200 mg/g. | Zmniejszenie stanu zapalnego a co za tym idzie bólu świądu i zaczerwienienia. | 3-4 kropli do przewodu słuchowego zewnętrznego, co 6-8 godzin, nie dłużej niż 3 dni. | OTC. Stosować od 18 r.ż. |
Otoargent | Gliceryna, glikol propylenowy, nanokoloid Ag, nanokoloid Cu. | Jony srebra i miedzi mają wykazywać działanie przeciwgrzybiczne i przeciwbakteryjne. | 5 kropli 3 razy na dobę, nie krócej niż 2-3 dni. | Wyrób medyczny. |
Ototalgin | Salicylan choliny 200 mg/g. | Stany zapalne zewnętrznego przewodu słuchowego (ból, świąd, zaczerwienienie). | 3-4 krople leku zakraplać do chorego ucha 2-4 razy na dobę. | OTC. Przeznaczony dla osób dorosłych. |
Otoxaral | Olej parafinowy lekki, trójglicerydy średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych, olejek terpentynowy, olejek geraniowy, olejek lawendowy, butylohydroksytoluen. | Rozpuszczenie zalegające w kanale słuchowym wydzieliny, tworzenie warstwy ochronnej ograniczającej rozprzestrzenianie zakażenia. Łagodzenie bólu i obrzęku. | 3-5 kropli do ucha,1-2 razy dziennie, przez okres 2-5 dni. | Wyrób medyczny. |
Otrivin Menthol | Chlorowodorek ksylometazoliny 1 mg/ml. | Zmniejszanie przekrwienia błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej. | 1 dawka aerozolu do każdego otworu nosowego, 3 razy na dobę. | OTC. Można stosować u dzieci powyżej 12 r.ż. |
Otrivin 0,1% aerozol | Chlorowodorek ksylometazoliny 1 mg/ml. | Zmniejszanie przekrwienia błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej. | 1 dawka aerozolu, do każdego otworu nosowego, 3 razy na dobę. | OTC. Można stosować u dzieci powyżej 12 r.ż. |
Otrivin 0,05% krople | Chlorowodorek ksylometazoliny 0,5 mg/ml. | Zmniejszanie przekrwienia błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej. | 1-2 kropli roztworu do każdego otworu nosowego, 1-2 razy na dobę. | OTC. Przeznaczony do stosowania u dzieci w wieku od 2 do 11 lat. Nie należy stosować dłużej niż przez dziesięć dni. |
Ottilan Med | Glicerol, nanokoloid srebra, nanokoloid miedzi | Glicerol wspomaga zmniejszenie obrzęku i towarzyszącego mu bólu, tworzy barierę ochronną na powierzchni skóry. Nanokoloidy srebra i miedzi mają działać bakteriobójczo. | 1-2 krople do ucha, maksymalnie trzy razy na dobę . | Wyrób medyczny. Może być stosowany od 12 miesiąca życia. |
Ucholek | Olejek goździkowy, olejek geraniowy, etanol, symbio, gliceryna. | Zmniejszanie obrzęku i stanu zapalnego. | 3-4 krople do ucha 1-2 razy dziennie. | Wyrób medyczny. |
Xylogel 0,1% | Chlorowodorek ksylometazoliny 1 mg/ml. | W celu udrożnienia trąbki słuchowej. | 1 dawka aerozolu do każdego otworu nosowego, co 8-10 godzin. | OTC. Można stosować u dzieci powyżej 12 r.ż. Nie należy stosować dłużej niż 3-5 dni. |
Xylogel 0,05% | Chlorowodorek ksylometazoliny 0,5 mg/ml. | W celu udrożnienia trąbki słuchowej. | 1 dawka aerozolu do każdego otworu nosowego, co 8-10 godzin. | OTC. Przeznaczony do stosowania u dzieci w wieku od 3 do 12 lat. Nie należy stosować dłużej niż 3-5 dni. |
Xylometazolin WZF 0,1% | Chlorowodorek ksylometazoliny 1 mg/ml. | W celu udrożnienia trąbki słuchowej. | 2-3 kropli do każdego otworu nosowego, co 8 do 10 godzin (nie częściej niż 3 razy na dobę). | OTC. Można stosować u dzieci powyżej 12 r.ż. Nie należy stosować dłużej niż 3-5 dni. |
Jak wykazano w badaniach środki zmniejszające przekrwienie błon śluzowych, stosowane miejscowo, nie mają wpływu przebiegu choroby,[5] stąd też ich działanie ogranicza się do subiektywnej poprawy samopoczucia chorego.
Ostre zapalenie ucha środkowego a antybiotykoterapia
Jak donoszą przeglądy wielu badań, antybiotyki nie wykazują wpływu na zmniejszenie bólu w przebiegu OZUŚ ani także liczby epizodów perforacji błony bębenkowej u dzieci. Należy pamiętać o możliwych działaniach niepożądanych, jakie mogą wystąpić po ich zastosowaniu (wymioty, biegunka, wysypka). Stąd uzasadnioną wydaje się strategia „czujnej obserwacji” (ang. watchful waiting) stanu ogólnego.[6]
Antybiotykoterapia jest natychmiastowo zalecana:
- u dzieci poniżej 6 miesiąca życia,
- u dzieci z wysoką gorączką (>39°C),
- przy nasilonych dolegliwościach bólowych i wymiotach,
- u dzieci poniżej 2 roku życia z obustronnym zapaleniem ucha środkowego,
- u chorych z wyciekiem z ucha,
- u dzieci z wadami twarzoczaszki, zespołem Downa, zaburzeniami odporności i nawracającymi zapaleniami ucha.
Antybiotykiem z wyboru w leczeniu OZUŚ jest amoksycylina (Amotaks, Duomox, Ospamox), która powinna być przyjmowana co 12 godzin w dawce 1500-2000 mg u dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg. U mniejszych dzieci zaleca się podawanie 2 dawek leku co 12 godzin, w sumie 75-90 mg/kg/dobę. Czas leczenia niepowikłanego OZUŚ u dorosłych i dzieci powyżej 2 roku życia trwać może 5 dni, natomiast u dzieci poniżej drugiego roku życia powinien wynosić 10 dni.[7]
Piśmiennictwo
- Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A.:Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, 2016.⬏⬏
- Wong T., Stang A.S., Gaushorn H. et al.: Combined and alternating paracetramol and ibuprofen therapy for febrile children. Cochrane Library 2013 issue 10⬏
- Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A.: Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, 2016.⬏
- Simon F, Haggard M, Rosenfeld RM, Jia H, Peer S, Calmels MN, Couloigner V, Teissier N: International consensus (ICON) on management of otitis media with effusion in children. Eur Ann Otorhinolaryngol Head Neck Dis. 2018 Feb;135(1S) abstrakt⬏
- Griffin G, Flynn CA.: Antihistamines and/or decongestants for otitis media with effusion (OME) in children. Cochrane Database Syst Rev. 2011 Sep 7;(9) abstrakt⬏
- Venekamp RP, Sanders SL, Glasziou PP, Del Mar CB, Rovers MM.: Antibiotics for acute otitis media in children. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Jun 23;(6) abstrakt⬏
- Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A.: Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, 2016.⬏