Pytanie

Pacjenci chorzy na nadciśnienie tętnicze lub zagrożeni nadciśnieniem tętniczym mogą prosić o różne produkty bez recepty dla lepszej kontroli ciśnienia. Czy są preparaty bez recepty, których rekomendacja jest uzasadniona wynikami badań klinicznych zgodnych z EBM?

Krótka odpowiedź

Pacjentowi z nadciśnieniem tętniczym możesz polecić produkty zawierające takie substancje jak:

• magnez
• wyciąg z jemioły
• czosnek pospolity
• omega-3
• len zwyczajny
• rokitnik zwyczajny
• likopen
• koenzym Q10

Należy zaznaczyć, że żadna z wymienionych substancji nie znajduje się w rekomendacjach postępowania w nadciśnieniu tętniczym. Wyniki badań klinicznych tu przytoczone nie były wystarczająco wiarygodne lub nie wykazały istotnego klinicznie wpływu na wartość ciśnienia tętniczego (pomimo wykazania istotności statystycznej), aby rutynowo rekomendować takie preparaty. Podane produkty należy raczej traktować jako opcje do polecenia pacjentowi odczuwającemu potrzebę dodatkowej suplementacji.

Wyjaśnienie

W poniższym zestawieniu opisano dostępne w obrocie substancje i produkty, które mogą wspomagać kontrolę ciśnienia tętniczego. Ich działanie zostało omówione na podstawie dostępnych metaanaliz lub pojedynczych badań klinicznych z randomizacją.

Magnez

Metaanaliza z 2024 roku wykazała, że suplementacja magnezu (Magne B6, Slow-Mag) może skutecznie obniżać ciśnienie krwi. Najlepsze rezultaty zaobserwowano u osób, które przyjmowały co najmniej 400 mg magnezu dziennie przez minimum 12 tygodni.^[1] Preparaty zawierające magnez nie są wystarczające, by zalecać je jako jedyną metodę leczenia nadciśnienia, jednak mają istotne znaczenie jako uzupełnienie terapii u pacjentów z nadciśnieniem.

Wyciąg z jemioły

Wyciąg z jemioły (Intractum Visci Phytopharm) możesz polecić dla osób zagrożonych nadciśnieniem tętniczym, u których lekarz zalecił zmianę trybu życia (jako uzupełnienie zaleceń lekarskich).^[2] Należy mieć jednak na uwadze, że brak jest wiarygodnych badań klinicznych potwierdzających działanie hipotensyjne jemioły.

Czosnek pospolity

Czosnek pospolity (w: Alliofil, w suplemencie Olimp Labs Czosnek MAX) dostępny jest pod postacią leków oraz suplementów. Randomizowane badanie kliniczne przeprowadzone w 2023 roku wykazało, że suplementacja ekstraktem z czosnku przez 12 tygodni u pacjentów z nadciśnieniem prowadziła do istotnego obniżenia ciśnienia skurczowego i rozkurczowego.^[3]

Omega-3

Kwasy omega-3 (suplementy Olimp Gold Omega 3 i Naturell Omega-3) pomagają w regulacji ciśnienia tętniczego, między innymi dzięki poprawie elastyczności naczyń. Metaanaliza z 2022 roku wykazała, że suplementacja przez kilka tygodni preparatami zawierającymi kwas eikozapentaenowy (EPA) oraz kwas dokozaheksaenowy (DHA) w dawce od 2 do 3 gramów dziennie obniżała ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.^[4] Rekomenduj preparaty zawierające minimum 2 g EPA i DHA dziennie jako wsparcie terapii nadciśnienia tętniczego.

Len zwyczajny

Len zwyczajny (suplementy Colfarm Len czy Solgar olej z siemienia lnianego tłoczony na zimno) może być spożywany zarówno w całości, jak i w postaci mielonej lub jako olej. Metaanaliza z 2023 roku wykazała, że regularne spożycie siemienia lnianego (30 g dziennie przez 12 tygodni) może obniżyć ciśnienie skurczowe o 3,2 mmHg, a rozkurczowe o 2,6 mmHg.^[5] Rekomenduj mielone siemię lniane jako dodatek do diety pacjenta z nadciśnieniem.

Rokitnik zwyczajny

Rokitnik zwyczajny (suplement Olej rokitnikowy Alter Medica czy Herbal Monasterium Rokitnik ) dostępny jest w obrocie jako olej oraz sok. Według metaanalizy opublikowanej w 2009 roku, flawonoidy zawarte w rokitniku zwyczajnym mogą skutecznie obniżać ciśnienie tętnicze. Przeanalizowano siedem badań klinicznych z udziałem łącznie 644 pacjentów z nadciśnieniem. Wykazano, że rokitnik działa porównywalnie skutecznie do leków takich jak antagonisty kanału wapniowego czy inhibitory konwertazy angiotensyny. Co więcej, stosowanie rokitnika wiązało się z mniejszą liczbą skutków ubocznych.^[6]

Likopen

Polecając pacjentowi preparat z likopenem miej na uwadze, że jest on najczęściej składnikiem wieloskładnikowych suplementów diety, przez co w aptece trudno znaleźć preparaty zawierające wyłącznie likopen (w suplementach Olimp Beta-Solar czy NucleVital Q10 Essence). W badaniu pilotażowym wykazano, że przyjmowanie likopenu w ilości 15–30 mg na dobę przez 6–8 tygodni zmniejsza ciśnienie skurczowe o 7–13,5 mmHg i rozkurczowe o 4–6 mmHg względem wartości początkowej u pacjentów z nadciśnieniem.^[7]

Koenzym Q10

Koenzym Q10 (suplementy Doppelherz Aktiv Koenzym Q10 i Solgar Koenzym Q10) może być opcjonalnym uzupełnieniem terapii nadciśnienia, chociaż aktualny stan wiedzy nie pozwala jednoznacznie ocenić jego skuteczności. Według metaanalizy z 2007 r. suplementacja koenzymem Q10 w postaci ubichinonu, czyli jego aktywnej formy, może prowadzić do obniżenia ciśnienia skurczowego, jednak wpływ na ciśnienie rozkurczowe jest niejednoznaczny. Co ważne, wyraźniejsze efekty obserwowano przede wszystkim u pacjentów z chorobami współistniejącymi, takimi jak cukrzyca.^[8]

Pamiętaj, że suplementy będące obiektem badań nie muszą być tożsame z tymi dostępnymi w obrocie aptecznym w polskiej aptece. Nie można więc ekstrapolować 1:1 wyników badań suplementu na produkt apteczny z uwagi na brak wymogu kontroli składu jakościowego suplementu.

Czytaj też: Dlaczego większość leków na nadciśnienie tętnicze nie może być stosowana w ciąży? – Wyjaśniamy!

Piśmiennictwo

1. Alharran, A. M., Alzayed, M. M., Jamilian, P., Prabahar, K., Kamal, A. H., Alotaibi, M. N., Elshaer, O. E., Alhatm, M., Masmoum, M. D., Hernández-Wolters, B., Sindi, R., Kord-Varkaneh, H., Abu-Zaid, A. (2024). Impact of Magnesium Supplementation on Blood Pressure: An Umbrella Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Current therapeutic research, clinical and experimental. 101, 100755. https://doi.org/10.1016/j.curtheres.2024.100755 ⬏
2. Phytopharm. (2021). ChPL Intractum Visci Phytopharm⬏
3. Serrano, J. C. E., Castro-Boqué, E., García-Carrasco, A., Morán-Valero, M. I., González-Hedström, D., Bermúdez-López, M., Valdivielso, J. M., Espinel, A. E., & Portero-Otín, M. (2023). Antihypertensive Effects of an Optimized Aged Garlic Extract in Subjects with Grade I Hypertension and Antihypertensive Drug Therapy: A Randomized, Triple-Blind Controlled Trial. Nutrients. 15(17), 3691. https://doi.org/10.3390/nu15173691 ⬏
4. Zhang, X., Ritonja, J. A., Zhou, N., Chen, B. E., Li, X. (2022). Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids Intake and Blood Pressure: A Dose-Response Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Journal of the American Heart Association. 11(11), e025071. https://doi.org/10.1161/JAHA.121.025071 ⬏
5. Li, L., Li, H., Gao, Y., Vafaei, S., Zhang, X., Yang, M. (2023). Effect of flaxseed supplementation on blood pressure: a systematic review, and dose-response meta-analysis of randomized clinical trials. Food & function, 14(2), 675–690. https://doi.org/10.1039/d2fo02566c ⬏
6. Zhang, X., Chang, B. (2009). Total flavones of Hippophae rhamnoides L. for essential hypertension: A systematic review of randomized controlled trials. International Journal of Cardiology. 137(Suppl 1), S1–S3. https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2009.09.122 ⬏
7. Engelhard, Y.N., Gazer, B., Paran, E. (2006). Natural antioxidants from tomato extract reduce blood pressure in patients with grade-1 hypertension: a double-blind, placebo-controlled pilot study. American heart journal. 151(1), 100. https://doi.org/10.1016/j.ahj.2005.05.008 ⬏
8. Rosenfeldt, F.L., Haas, S.J., Krum, H., Hadj, A., Ng, K., Leong, J.Y., Watts, G.F. (2007). Coenzyme Q10 in the treatment of hypertension: a meta-analysis of the clinical trials. Journal of Human Hypertension. 21(4), 297–306. https://doi.org/10.1038/sj.jhh.1002138 ⬏