Pytanie
Zaleca się, aby doustnie stosowane glikokortykosteroidy były podawane rano. Z czego wynika taki schemat dawkowania?
Krótka odpowiedź
Stosowanie doustnych sterydów w godzinach porannych pozwala naśladować naturalny rytm wydzielania kortyzolu, a co za tym idzie poprawia efekt terapeutyczny oraz minimalizuje negatywny wpływ GKS na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza, zmniejszając w ten sposób częstość działań niepożądanych sterydoterapii.
Czytaj też: Jak często sterydy wziewne powodują pleśniawkę? – Wyjaśniamy!
Wyjaśnienie
Kortyzol, główny glikokortykosteroid u ludzi, to hormon wydzielany przez nadnercza, podlegający rytmom okołodobowym. Rytm wydzielania kortyzolu jest regulowany przez centralny układ nerwowy i może zostać zaburzony poprzez stres psychiczny i fizyczny, pracę zmianową czy różne choroby. Najwyższe stężenia kortyzolu notuje się w godzinach porannych, pomiędzy 6.00 a 8.00, natomiast najniższe w nocy, pomiędzy godziną 23.00 a 4.00.[1]
Chronofarmakologia w przypadku doustnej terapii sterydami daje możliwość dostosowania ich przyjmowania do rytmów okołodobowych, a w związku z tym minimalizuje ryzyko działań niepożądanych. Przewlekłe stosowanie doustnych GKS wiąże się z szeregiem działań niepożądanych będących wynikiem rozregulowania szlaków metabolicznych wrażliwych na ich działanie. Nieuwzględnienie rytmów okołodobowych GKS może spowodować nadmierną ekspozycją na GKS lub istotnym zahamowaniem wydzielania GKS i uznawane jest za istotny czynnik zwiększający częstość występowania działań niepożądanych po zastosowaniu ich drogą doustną.[2]
W badaniu z 1992 roku 6 zdrowym pacjentom podawano metyloprednizolon w dawce 20 mg o godzinie 8 oraz 16. Zaobserwowano, że klirens metyloprednizolonu był o 28% większy w godzinach popołudniowych, skutkiem czego poziom kortyzolu powrócił do normy o 4 godziny szybciej w przypadku podania po południu w stosunku do dawki podanej rano. Autorzy wysnuli wniosek, że odpowiednie efekty kliniczne oraz mniejsze zaburzenia rytmu okołodobowego kortyzolu obserwuje się w przypadku podania pojedynczej dawki metyloprednizolonu rano.[3]
Z kolei w badaniu przeprowadzonym wśród pacjentów chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów zaobserwowano, że podanie niskiej dawki prednizolonu (5 lub 7,5 mg) o godzinie 2 w nocy było korzystniejsze niż podanie tej samej dawki o godzinie 7 rano. U pacjentów przyjmujących dawkę w nocy obserwowano wyraźniejsze złagodzenie porannej sztywności oraz bólu stawów, co było bezpośrednio związane z niższym porannym stężeniem interleukiny IL-6, której najwyższe stężenie jest notowane właśnie w godzinach porannych.[4]
Piśmiennictwo
- Scherholz, M. L., Schlesinger, N., & Androulakis, I. P. (2019). Chronopharmacology of glucocorticoids. Advanced Drug Delivery Reviews. doi:10.1016/j.addr.2019.02.004⬏
- Scherholz, M. L., Rao, R. T., & Androulakis, I. P. (2019). Modeling inter-sex and inter-individual variability in response to chronopharmacological administration of synthetic glucocorticoids. Chronobiology International, 1–16. doi:10.1080/07420528.2019.1660357⬏
- Fisher, L. E., Ludwig, E. A., Wald, J. A., Sloan, R. R., Middleton, E., Jr, & Jusko, W. J. (1992). Pharmacokinetics and pharmacodynamics of methylprednisolone when administered at 8 am versus 4 pm. Clinical pharmacology and therapeutics, 51(6), 677–688. https://doi.org/10.1038/clpt.1992.80⬏
- Arvidson, N. G., Gudbjornsson, B., Larsson, A., & Hallgren, R. (1997). The timing of glucocorticoid administration in rheumatoid arthritis. Annals of the Rheumatic Diseases, 56(1), 27–31. doi:10.1136/ard.56.1.27⬏
