Synonimy: ethyl-ester omega-3, etyloomega-3, EE omega-3

Estry etylowe kwasów tłuszczowych omega-3 są to syntetyczne pochodne występujących w olejach roślinnych i zwierzęcych, nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas eikozapentaenowy (EPA) oraz kwas dokozaheksaenowy (DHA). W celu oczyszczenia i skoncentrowania naturalne kwasy omega-3 występujące w postaci triglicerydów poddawane są procesowi transestryfikacji, w którym glicerol zostaje podstawiony etanolem (NIH, 2017).

Działanie i zastosowanie estrów etylowych kwasów omega-3

Estry etylowe kwasów omega-3 są prolekami, po podaniu doustnym ulegają deestryfikacji i uwalniają nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (aktywne metabolity), które są wchłaniane w jelicie cienkim. Kwasy tłuszczowe w formie estrów etylowych są trwalsze i mniej podatne na jełczenie, jednak ich biodostępność jest niższa niż naturalnych triglicerydów. Badania kliniczne potwierdziły skuteczność estrów etylowych kwasów omega-3 w leczeniu hiperlipidemii, depresji i w łagodzeniu objawów menopauzy. Ich skuteczność w redukcji ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych, zwyrodnieniu plamki związanym z wiekiem, astmie, cukrzycy i chorobie Alzheimera nie została potwierdzona klinicznie.

Skuteczność estrów etylowych kwasów omega-3 potwierdzona w badaniach klinicznych

Przeprowadzone badania wskazują, że estry etylowe kwasów tłuszczowych omega-3 są prawdopodobnie skuteczne w wskazaniach leczeniu takich wskazań jak:

• Hiperlipidemia – w badaniu klinicznym z randomizacją z 2011 roku wykazano, że przyjmowanie estrów etylowych omega-3 przyczynia się do zmniejszenia poziomu trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, cholesterolu o bardzo niskiej gęstości (VLDL) i apolipoproteiny B.^[1] W Polsce w leczeniu endogennej hipertriglicerydemii zarejestrowany jest jeden lek, dostępny na receptę, zawierający estry etylowe kwasów EPA i DHA (Omacor). Etylo-EPA (jako preparat Vascepa) został zatwierdzony przez FDA w 2019 roku do stosowania w celu zmniejszenia ryzyka incydentów-sercowo naczyniowych, w ramach terapii wspomagającej u pacjentów z podwyższonym poziomem trójglicerydów.^[2]
• Depresja – w metaanalizie z 2016 roku wykazano, że stosowanie kwasów omega-3 w formie zestryfikowanej, jako terapii uzupełniającej w leczeniu depresji, przynosi znaczące korzyści w porównaniu z placebo.^[3] W małym podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym z randomizacją z 2012 roku wykazano, że podawanie etylowych pochodnych omega-3 pacjentom z cukrzycą i towarzyszącą depresją wpływa na poprawę poziomu biologicznych czynników ryzyka, np. markerów stresu oksydacyjnego lub AUC kortyzolu.^[4] Badanie z udziałem pacjentów z depresją przyjmujących stale leki przeciwdepresyjne wykazało, że dodanie 1 g etylo-EPA dziennie przyczynia się do redukcji nasilenia depresji, a dawki 2 i 4 g dziennie są mniej skuteczne.^[5] Warto jednak zaznaczyć, że w badaniu, w którym pacjenci nie zażywali leków przeciwdepresyjnych, stosowanie EPA i DHA nie wpływało na redukcję objawów depresji.^[6]
• Łagodzenie objawów menopauzy – badanie kliniczne z udziałem kobiet w okresie menopauzy wykazało, że suplementacja etylo-EPA przez 8 tygodni statystycznie istotnie przyczynia się do redukcji częstości uderzeń gorąca względem placebo.^[7]

Brak dowodów na skuteczność estrów etylowych kwasów omega-3

Duża metaanaliza z 2018 roku obejmująca ponad 77 tys. pacjentów wykazała, że ​​estry etylowe omega-3 nie miały istotnego wpływu na wystąpienie zdarzeń sercowo-naczyniowych oraz na zmniejszenie śmiertelności u osób z chorobą naczyniową w wywiadzie.^[8] Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi (Committee for Medicinal Products for Human Use, CHMP) Europejskiej Agencji Leków (EMA) w 2019 roku wydał opinię zalecającą wykreślenie z ChPL leków, zawierających estry etylowe kwasów omega-3, profilaktykę wtórną po zawale mięśnia sercowego.^[9]

Badano również wpływ estrów etylowych kwasów omega-3 na zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, astmę, cukrzycę i ryzyko choroby Alzheimera, lecz nie wykazano ich skuteczności w tych wskazaniach.

Bezpieczeństwo stosowania estrów etylowych kwasów omega-3

Działania niepożądane związane z przyjmowaniem estrów etylowych omega-3 występują rzadko i obejmują: odbijanie, nudności, wzdęcia, biegunkę oraz zaparcie. Nie należy ich stosować u osób, które mają alergię na ryby i skorupiaki.

Estry etylowe omega-3 w ciąży i podczas laktacji

Choć kwasy omega-3 mogą być bezpiecznie stosowane przez kobiety w ciąży i karmiące piersią, nie wiadomo, jak bezpieczne są pochodne etylowe, dlatego nie zaleca się ich przyjmowania.

Interakcje estrów etylowych kwasów omega-3

Etylo-EPA może wywoływać działanie przeciwpłytkowe i teoretycznie może nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych i przeciwpłytkowych, dlatego należy zachować ostrożność przy ich łącznym stosowaniu.

Preparaty dostępne na rynku zawierające estry etylowe kwasów omega-3

Wybrane suplementy diety dostępne na rynku zawierające estry etylowe kwasów omega-3 zostały przedstawione w tabeli poniżej.

Wybrane suplementy diety zawierające estry etylowe kwasów omega-3.

Piśmiennictwo

1. Bays, H. E., Ballantyne, C. M., Kastelein, J. J., Isaacsohn, J. L., Braeckman, R. A., Soni, P. N. (2011). Eicosapentaenoic acid ethyl ester (AMR101) therapy in patients with very high triglyceride levels (from the Multi-center, plAcebo-controlled, Randomized, double-blINd, 12-week study with an open-label Extension [MARINE] trial). The American journal of cardiology, 108(5), 682–690. https://doi.org/10.1016/j.amjcard.2011.04.015⬏
2. FDA. (2019). FDA approves use of drug to reduce risk of cardiovascular events in certain adult patient groups. https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-use-drug-reduce-risk-cardiovascular-events-certain-adult-patient-groups⬏
3. Sarris, J., Murphy, J., Mischoulon, D., Papakostas, GI., Fava, M., Berk, M., Ng, CH. (2016). Adjunctive Nutraceuticals for Depression: A Systematic Review and Meta-Analyses. <em>Am J Psychiatry. 2016 Jun 1;173</em>(6):575–87. doi: 10.1176/appi.ajp.2016.15091228. Epub 2016 Apr 26. PMID: 27113121.⬏
4. Mocking, R. J., Assies, J., Bot, M., Jansen, E. H., Schene, A. H., Pouwer, F. (2012). Biological effects of add-on eicosapentaenoic acid supplementation in diabetes mellitus and co-morbid depression: a randomized controlled trial. PloS one, 7(11), e49431. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0049431⬏
5. Peet, M., Horrobin, D. F. (2002). A dose-ranging study of the effects of ethyl-eicosapentaenoate in patients with ongoing depression despite apparently adequate treatment with standard drugs. Archives of general psychiatry, 59(10), 913–919. https://doi.org/10.1001/archpsyc.59.10.913⬏
6. Mischoulon, D., Nierenberg, A. A., Schettler, P. J., Kinkead, B. L., Fehling, K., Martinson, M. A., Hyman Rapaport, M. (2015). A double-blind, randomized controlled clinical trial comparing eicosapentaenoic acid versus docosahexaenoic acid for depression. The Journal of clinical psychiatry, 76(1), 54–61. https://doi.org/10.4088/JCP.14m08986⬏
7. Lucas, M., Asselin, G., Mérette, C., Poulin, M. J., Dodin, S. (2009). Effects of ethyl-eicosapentaenoic acid omega-3 fatty acid supplementation on hot flashes and quality of life among middle-aged women: a double-blind, placebo-controlled, randomized clinical trial. Menopause (New York, N.Y.), 16(2), 357–366. https://doi.org/10.1097/gme.0b013e3181865386⬏
8. Aung, T., Halsey, J., Kromhout, D., Gerstein, H. C., Marchioli, R., Tavazzi, L., Geleijnse, J. M., Rauch, B., Ness, A., Galan, P., Chew, E. Y., Bosch, J., Collins, R., Lewington, S., Armitage, J., Clarke, R., Omega-3 Treatment Trialists’ Collaboration (2018). Associations of Omega-3 Fatty Acid Supplement Use With Cardiovascular Disease Risks: Meta-analysis of 10 Trials Involving 77 917 Individuals. JAMA cardiology, 3(3), 225–234. https://doi.org/10.1001/jamacardio.2017.5205⬏
9. European Medicines Agency. (2019)  EMA confirms omega-3 fatty acid medicines are not effective in preventing further heart problems after a heart attack. https://www.ema.europa.eu/en/documents/referral/omega-3-acid-ethyl-esters-ema-confirms-omega-3-fatty-acid-medicines-are-not-effective-preventing_en.pdf⬏