Transkrypcja

Cześć, tu Dawid Panek. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. Tym razem omówimy stosowanie systemów transdermalnych zawierających fentanyl – co warto przekazać pacjentowi? Zapraszam.

Fentanyl jest silnym, syntetycznym lekiem opioidowym o działaniu analgetycznym silniejszym około stukrotnie od morfiny. Wprowadzono go latach sześćdziesiątych. jako dożylny lek stosowany w anestezji, silniejszy od pozostałych w swojej grupie leków dostępnych w tamtym czasie.  Koncepcja systemu transdermalnego zawierającego fentanyl rozwijana była przez Alza Corporation na początku lat osiemdziesiątych, a w latach dziewięćdziesiątych wprowadzono do obrotu pierwszy preparat handlowy pod nazwą . Niestety, wraz ze wzrostem popularności postaci transdermalnych leków rosła ilość przypadków ich pozamedycznego stosowania oraz zgonów w wyniku przedawkowania – a 93% śmierci z tej przyczyny w latach 2019-2021 związanych było z fentanylem.

Fentanyl wykazuje duże powinowactwo do receptora opioidowego mi. Systemy transdermalne zawierające fentanyl stosowane są do leczenia ciężkiego przewlekłego bólu, wymagającego długoterminowego przyjmowania leków opioidowych u dorosłych i dzieci od drugiego roku życia.

Zastosowanie leczenia opioidami nie ma na celu jedynie łagodzenia dolegliwości bólowych – poprzez zmniejszenie odczuwanego dyskomfortu ma ono wspomóc pacjenta w stosowaniu innych form leczenia a także powrót i podtrzymanie zdolności do normalnej aktywności fizycznej i pracy, co przekłada się na poprawę komfortu życia. Leczenie przy pomocy transdermalnych postaci fentanylu jest wdrażane, gdy pacjent odczuwa stały ból, trwający powyżej trzech miesięcy, o znacznym stopniu natężenia, nie dający się opanować innymi środkami farmakologicznymi lub niefarmakologicznymi.

Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki a o czym poinformować w razie dodatkowych pytań?

Systemy transdermalne to dość wygodna postać do stosowania dla pacjenta, należy jednak pamiętać o kilku zasadach. Przede wszystkim poinformuj pacjenta o indywidualnie zaleconym dawkowaniu. Jest to ważne ze względu na bezpieczeństwo terapii, gdyż przedawkowanie może skutkować nasileniem działań niepożądanych, w tym bardzo poważnych, potencjalnie śmiertelnych, takich jak depresja oddechowa. Z drugiej strony, rzadsze niż zalecane zmiany plastrów mogą wiązać się z nawrotem dolegliwości bólowych i trudnością z ponownym ich opanowaniem, które może wymagać włączenia dodatkowych leków opioidowych, co zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych i komplikuje leczenie.

Ze względu na możliwe wystąpienie zespołu odstawiennego decyzję o zaprzestaniu leczenia należy podjąć w porozumieniu z lekarzem i zgodnie z zaleconym schematem dawkowania.

Nie należy stosować systemów transdermalnych, które zostały uszkodzone, na przykład nacięte w trakcie wyciągania ich z saszetek, ponieważ może to wpływać na stopień uwalniania substancji czynnej. Przekaż pacjentowi, aby system transdermalny umieszczał zgodnie z zaleceniem producenta – najczęściej wskazywanym miejscem jest płaska powierzchnia górnej części ciała lub ramię, z pominięciem okolic stawów . Skóra w miejscu aplikacji powinna być  nieuszkodzona i nieowłosiona – jednak nie należy jej golić, ponieważ może wywoływać to podrażnienia, włosy wystarczy przyciąć możliwe jak najbliżej skóry.   Miejsce aplikacji należy umyć czystą wodą i osuszyć, nie wolno stosować na nim maści, kremów czy balsamów.

W przypadku pacjentów pediatrycznych zaleca się umieszczenie systemu transdermalnego na górnej części pleców, co zmniejsza szansę na samodzielne usunięcie plastra przez dziecko. Potencjalnie zagrażającą życiu sytuacją jest ta, w której dziecko wkłada usunięty przez siebie plaster do jamy ustnej.

Przed nałożeniem kolejnego plastra należy usunąć poprzedni. Nie należy przyklejać plastrów dwa razy z rzędu w to samo miejsce. Jeżeli pacjentowi zalecono stosowanie jednocześnie więcej niż jednego plastra, zmiana powinna nastąpić o tym samym czasie.

W trakcie noszenia plastra nie należy opalać się, korzystać z długotrwałych kąpieli rozgrzewających ani ogrzewać obszarów wokół plastra choćby przy pomocy termoforu czy koców rozgrzewających.

Pacjent może zgłosić obawy co do możliwości wystąpienia uzależnienia od leku zawierającego fentanyl i te wątpliwości są uzasadnione. Terapia opioidami niesie ze sobą ryzyko powstania lekozależności. Należy jednak podkreślić, że nadrzędnym celem leczenia jest zniesienie bólu aby umożliwić codzienne funkcjonowanie pacjenta, przy zastosowaniu najmniejszej skutecznej dawki zapewniającej osiągnięcie celu terapeutycznego. Poprawa komfortu życia pacjenta stanowi większą korzyść od ryzyka potencjalnego uzależnienia. Przekaż pacjentowi, że może zmniejszyć ryzyko wystąpienia lekozależności i zwiększyć bezpieczeństwo terapii ściśle stosując się do zaleceń dotyczących aplikowania leku.

Najczęstsze działania niepożądane stosowania systemów transdermalnych z fentanylem są nudności, wymioty, zaparcia, senność, zawroty i bóle głowy. Pojawienie się senności i zawrotów głowy, które mogłyby wpływać na zdolność obsługi maszyn czy prowadzenie pojazdów stanowi indywidualną odpowiedź pacjenta na zastosowane leczenie. W razie ich pojawienia się nie należy prowadzić pojazdów.

Maksymalne działanie pierwszego plastra może wystąpić z opóźnieniem i w tym okresie często stosuje się inne leki zalecone przez lekarza. Pacjentowi nie wolno samodzielnie modyfikować dawkowania w przypadku niezadowalających efektów leczenia!

Zużyty plaster powinien zostać złożony lepiącymi się stronami do wewnątrz, na pół a następnie umieszczony w oryginalnej torebce. Przed naklejeniem kolejnego plastra w to samo miejsce powinno upłynąć kilka dni. W przypadku odklejenia się plastra przed upływem przewidzianego czasu 72 godziny należy go zdjąć i nakleić kolejny, który zostanie wymieniony po kolejnych 72 godzinach.

Stosowanie leków z fentanylem w postaci plastrów transdermalnych w trakcie ciąży jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku bezwzględnej konieczności, ponieważ fentanyl przenika przez łożysko. Zaobserwowano przypadki wystąpienia zespołu odstawiennego u noworodków, których matki stosowały systemy transdermalne z fentanylem w trakcie ciąży.

Możliwe jest wystąpienie zespołu serotoninowego w przypadku stosowania leków o komponencie serotoninergicznej wraz z systemami transdermalnymi zawierającymi fentanyl.

Systemy transdermalne zawierające fentanyl nie powinny być stosowane w przypadku bólu ostrego lub pooperacyjnego, ponieważ w tak krótkim czasie nie można dostosować skutecznej dawki leku, co zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych, w tym depresji oddechowej.

Pozamedyczne wykorzystanie plastrów transdermalnych z fentanylem polega na wydobyciu żelowej matrycy, której składniki są następnie zażywane lub wstrzykiwane. Plastry bywają również mrożone, cięte na kawałki i umieszczane podjęzykowo lub podpoliczkowo w celu wywołania odurzenia.

To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia!

Czytaj też: Opioidowe leki przeciwbólowe + przykłady