Ketamina była dawniej używana jako środek znieczulający na polach bitew i w salach operacyjnych. Teraz zyskuje popularność jako obiecujące leczenie poważnej depresji. Jej szybkie działanie już przy pierwszej dawce może odegrać kluczową rolę w zapobieganiu samobójstwom. Może być także skuteczna w przypadku depresji połączonej z lękiem.
Powszechne metody leczenia depresji są terapią długotrwałą. Pierwsze efekty mogą być widoczne dopiero po kilku tygodniach nieprzerwanego stosowania leków.
O dostępnych terapiach możecie przeczytać w innym opracowaniu. (Patrz: “Leki przeciwdepresyjne”.)
Ketamina może być pomocna w depresji opornej na leczenie. Wyróżniamy dwie jej formy:
- Ketamina racemiczna – najczęściej podawana we wlewie. Jest to mieszanina dwóch cząsteczek, ketaminy “R” i “S”. Zatwierdzona kilka dekad temu przez FDA jako środek znieczulający, jest stosowana off-label w innych krajach do leczenia depresji.
- Esketamina (Spravato), zatwierdzona przez FDA w marcu 2019 r. w postaci aerozolu donosowego do leczenia depresji u dorosłych w połączeniu z doustnymi lekami przeciwdepresyjnymi.[1]
Te dwie postaci ketaminy oddziałują w różny sposób z receptorami w mózgu, a także wpływają w różny sposób na skuteczność leku i występowanie działań niepożądanych. Nie jest wiadome jeszcze, która postać jest bardziej skuteczna oraz jakie są różnice w skutkach ubocznych. Konieczne są dalsze badania w tym kierunku.
Preparaty na rynku polskim zawierające ketaminę – Ketalar 10 i Ketalar 50 – są stosowane tylko w lecznictwie zamkniętym. Leki te podawane są jako pojedynczy środek znieczulający do krótkich zabiegów diagnostycznych i chirurgicznych.
To, dlaczego ketamina wywiera działanie przeciwdepresyjne już po podaniu pojedynczej dawki, a także w przypadku niepowodzenia innymi terapiami, nie jest jeszcze do końca wiadome. Nowe badanie RCT, opublikowane w Translational Psychiatry, może pomóc wyjaśnić mechanizm przeciwdepresyjny. Badacze próbowali dokładnie określić, jaki wpływ ma ketamina na mózg osoby niereagującej na konwencjonalne leczenie środkami przeciwdepresyjnymi.
Uczestnikom badania podano dawki ketaminy, które były zbyt niskie, aby wywołać efekt znieczulający, a następnie wykonali obrazy mózgu za pomocą pozytronowej tomografii emisyjnej (PET, ang. possitron tomography emission). Celem badania było sprawdzenie, czy ketamina działa poprzez wpływ na receptor 5-HT1B. We wcześniejszych badaniach odkryto niską gęstość tego receptora u pacjentów z ciężką depresją.
Lek był podawany pacjentom, ze zdiagnozowaną ciężką depresją, 2 razy w tygodniu przez 2 tygodnie. Za pomocą skali oceny depresji stwierdzono, że 70% uczestników badania odpowiedziało na ketaminę. Po przeanalizowaniu obrazów PET, autorzy badania stwierdzili, że ketamina wpływa na mózgi uczestników w nowy, do tej pory nieznany mechanizm.
Według autorów badania, udało się wykazać, że ketamina działa poprzez zwiększenie gęstości receptora 5-HT1B. Ketamina ma niewątpliwą zaletę – działa bardzo szybko w porównaniu do dostępnej farmakoterapii. Jest jednak klasyfikowana jako narkotyk, mogący powodować uzależnienie. Badanie jednak jest przełomowe – sugeruje, że receptor 5-HT1B mógłby być nowym celem następnych, potencjalnych leków, które nie miałyby ryzyka takiego, jak w przypadku ketaminy.[2][3]
Piśmiennictwo
- FDA News Release: FDA approves new nasal spray medication for treatment-resistent depression; available only at a certified doctor’s office or clinic. 2019 pełny tekst⬏
- MedicalNewsToday: Ketamine’s effect on depression identified in new study. [dostęp: 20.06.2020] pełny tekst⬏
- Tiger M., Veldman E.R., Ekman C.J., Halldin C., Svenningsson P., Lundberg. A randomized placebo-controlled PET study of ketamine’s effect on serotonin 1B receptor binding in patients with SSRI-resistant depression. Translational Psychiatry, 2020. pełny tekst⬏
