W każdej z aptek pojawia się problem leków, którym upływa termin ważności. Leki z krótkim terminem można wydać pacjentowi biorąc pod uwagę czas, w jakim zużyje opakowanie tak, aby nie stosował leku po terminie ważności. Przepisy jednak nie regulują sytuacji, w których można wydać lek, wyrób medyczny, suplement diety czy też inny produkt wydawany z apteki. Ważne, aby pacjent świadomie podjął decyzję o zakupie produktu z krótką datą. W żadnym wypadku nie wolno wydać produktu po upływie daty ważności.
Leki, którym upłynął termin ważności, muszą zostać zdjęte ze stanu magazynowego oraz wyjęte z półek i szuflad i przechowywane w wydzielonym miejscu tak, aby nie mogła zajść pomyłka przy wydaniu.
Nie wszystkie grupy leków przeterminowanych można zdjąć ze stanu magazynowego apteki zaraz po upływie terminu ważności. W przypadku leków z grupy środków odurzających i substancji psychotropowych oraz prekursorów kategorii I przygotowanie do utylizacji można rozpocząć po zgłoszeniu posiadania takich leków przeterminowanych do WIF. Szczegółowa procedura w poszczególnych inspektoratach może być różna, jednak etap zgłoszenia musi być zgodny z regulującym tę kwestię rozporządzeniem [1].
Zawiadomienie o posiadaniu środków przeterminowanych (oraz zepsutych lub sfałszowanych) musi zawierać następujące informacje:
- nazwę międzynarodową oraz handlową (w przypadku produktu leczniczego)
- ilość
- numer serii
- datę ważności
Przeterminowane produkty zabezpiecza się do czasu ich skreślenia z ewidencji i przekazania do utylizacji poprzez umieszczenie ich w pojemniku z opisem „do zniszczenia”. Pojemnik powinien znaleźć się w pomieszczeniu, w którym przechowywane są środki odurzające oraz substancje psychotropowe a jeżeli nie jest to możliwe to w zamykanej szafie, w pomieszczeniu magazynowym.
Zgoda na skreślenie z ewidencji i przekazanie do utylizacji wydawana jest przez Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego lub innego oddelegowanego inspektora w obecności kierownika apteki lub farmaceuty przez niego upoważnionego. Po sprawdzeniu zgodności przedstawionych produktów z zawiadomieniem pojemnik zostaje przez inspektora zaplombowany, a z wykonanych czynności zostaje sporządzony protokół, który zostaje podpisany zarówno przez inspektora jak i przez farmaceutę z apteki.
Zaplombowany pojemnik można przekazać do utylizacji jedynie takiej firmie, która posiada zezwolenie na utylizację tego rodzaju substancji. Przed przekazaniem należy na platformie BDO wygenerować kartę przekazania odpadu o odpowiednim kodzie.
Leki przeterminowane mogą przebywać w aptece nie dłużej niż 1 rok od daty końca okresu ważności, gdyż prawdopodobnie należy w tym wypadku stosować się do przepisów o magazynowaniu odpadów [2]
Oddając przeterminowane leki do utylizacji, należy pogrupować je zgodnie z kodami odpadów. W aptece mamy do czynienia głównie z grupami:
18 01 08 – leki cytotoksyczne i cytostatyczne
18 01 09 – leki inne niż wymienione w 18 01 08 oraz inne produkty (suplementy, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne)
18 01 07 – chemikalia, czyli surowce recepturowe
16 02 14 – sprzęt elektroniczny medyczny (termometry elektroniczne, ciśnieniomierze)
Przed oddaniem leków lub sprzętu do utylizacji należy wypełnić na portalu BDO informacje dotyczące przekazania odpadów oraz wygenerować kartę przekazania odpadów. Informację, jak należy to prawidłowo wykonać, można znaleźć w postaci filmów instruktażowych na stronie https://bdo.mos.gov.pl/. Do uzupełnienia karty będzie potrzebna masa produktów przekazywanych do utylizacji wyrażona w Mg (megagramach, czyli inaczej w tonach) dla każdego kodu osobno.
Rejestr przebiegu przekazania, transportu oraz utylizacji odbywa się poprzez portal BDO, na którym każdy z uczestników procesu potwierdza poszczególne etapy przekazania oraz utylizacji odpadów.
Apteka, która nie posiada pojemników na przeterminowane leki, nie może przyjmować leków przeterminowanych od pacjentów i oddawać do utylizacji wraz z odpadami powstałymi w aptece.
Zobacz też:
- Realizacja recept na leki zawierające środki odurzające – Kompendium
- Dokumentacje, rejestry i zestawienia w aptece – Kompendium
- Ewidencje w aptece – Kompendium
Piśmiennictwo
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu postępowania ze środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi i prekursorami kategorii 1, ich mieszaninami oraz produktami leczniczymi, zepsutymi, sfałszowanymi lub którym upłynął termin ważności, zawierającymi w swoim składzie środki odurzające, substancje psychotropowe lub prekursory kategorii 1 tekst pełny⬏
- Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw, tekst jednolity⬏