Ciemieniucha jest schorzeniem zazwyczaj samoograniczajacym się. Ponadto leczenie łagodnej i zlokalizowanej ciemieniuchy powinno być zachowawcze. Rodzicom należy zalecić użycie na skórę głowy substancji nawilżających, takich jak wazelina biała, olei roślinnych czy oliwki dla dzieci, które zastosować należy przed użyciem szamponu. Działanie emolientu może być wzmocnione, jeżeli pozostanie on na skórze przez dłuższy czas, w niektórych przypadkach nawet całą noc. Następnie łuski należy usunąć miękką szczotką i umyć włosy. Na rynku znajdują się również preparaty dedykowane niemowlętom z ciemieniuchą, mające wspomóc usuwanie łusek ze skóry dziecka.
Dostępne formy i połączenia preparatów na ciemieniuchę
Preparaty na ciemieniuchę dostępne w obrocie występują w postaci olejków, kremów, żeli, płynów, szamponów oraz emulsji do kąpieli. Mnogość form pozwala na dobór postaci względem oczekiwań rodziców. Większość preparatów posiada status kosmetyku lub wyrobu medycznego.
Podobieństwa i różnice
Dostępne w aptece preparaty na ciemieniuchę różnicują takie aspekty jak:
- Postać preparatu. Preparaty do stosowania na ciemieniuchę maja postać olejków, żeli, płynów, sprayów, kremów oraz szamponów i emulsji do kąpieli. Warto zaznaczyć, że preparaty przeznaczone do kąpieli i mycia skóry głowy mogą być jedynie preparatami dodatkowymi, z uwagi na bardzo krótki czas kontaktu ze skórą głowy niemowlęcia. W przypadku preparatów przeznaczonych do smarowania skóry głowy istotna jest konsystencja preparatu. Preparaty o większej gęstości mogą być wygodniejsze do stosowania, gdyż nie będą spływać ze skóry głowy.
- Status. Zdecydowana większość preparatów obecnych na rynku jest zarejestrowana jako kosmetyki. Jedynie Preparat z serii Emotopic został zarejestrowany jako wyrób medyczny.
- Dolna granica wieku. Preparaty dostępne na rynku mogą być stosowane od 1. dnia życia. Wyjątek stanowi produkt firmy Ziaja, który można stosować od 1. miesiąca życia.
- Skład. Według przeglądu Cochrane z 2019 roku nie ma dostatecznej jakości badań potwierdzających skuteczność jakiegokolwiek leczenia w przebiegu ciemieniuchy i są potrzebne dalsze badania oceniające zasadność stosowania poszczególnych interwencji. [1] Zaleca się, aby na skórę głowy stosować preparaty zmiękczające, które naniesione na około 1-2 godziny zmiękczają łuski i ułatwiają ich usunięcie. Do składników zmiękczających zaliczyć można m.in.:
- oleje mineralne, w tym parafina i wazelina – wywierają silne działanie okluzyjne, tworząc na powierzchni skóry warstwę lipidową, dzięki czemu działają zmiękczająco, natłuszczająco i pośrednio nawilżająco, poprzez zatrzymywanie wody w naskórku.
- oleje roślinne (bawełniany, słonecznikowy, lniany, ze słodkich migdałów, konopny i inne) – są cenione ze względu na zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych. Na skórze również tworzą warstwę okluzyjną i działają zmiękczająco na łuskę.
- mocznik – jego działanie jest uzależnione od stężenia. W stężeniach do 10% redukuje suchość skóry i poprawia nawilżenie, w stężeniu 10% wywiera działanie redukujące grubość warstwy rogowej naskórka, a stężenia 20-40% mają zdolność rozpuszczania paznokci.[2] Niestety w preparatach na ciemieniuchę producenci nie podają zastosowanych stężeń mocznika.
- skwalan – wykazuje działanie nawilżające i natłuszczające,
- kwas mlekowy – stosowany z uwagi na jego działanie złuszczające i zmiękczające, ale działanie to zostało potwierdzone dla wysokich stężeń, rzędu 85%, a producenci preparatów na ciemieniuchę również nie podają użytych stężeń,
- kwas salicylowy – w stężeniach 5% i wyższych wykazuje działanie keratolityczne, a działanie jest silne i stosunkowo szybkie.[3]
- witamina E – zastosowana na skórę wykazuje działanie normalizujące, pielęgnujące oraz przyspieszające regenerację. Potwierdzono, że przyspiesza gojenie uszkodzeń i stanów zapalnych skóry.
- pantenol – wykazuje właściwości nawilżające i gojące oraz hamuje transepidermalną utratę wody i łagodzi podrażnienia.
Zestawienie tabelaryczne preparatów na ciemieniuchę
W poniższej tabeli zestawiono przykładowe preparaty na ciemieniuchę z uwzględnieniem ich statusu, postaci, składników aktywnych oraz dolnej granicy wieku. Preparaty na bazie olejów naturalnych, które oprócz działania okluzyjnego zbliżonego do olejów mineralnych zawierają w składzie NNKT wydają się być pierwszym wyborem. Dodatek substancji o działaniu keratolitycznym (kwasu mlekowego, salicylowego i mocznika) jest dodatkowym atutem, chociaż producenci nie podają zastosowanych w preparatach stężeń. Status wyrobu medycznego (Emotopic preparat na ciemieniuchę) również jest dodatkowym atutem, gdyż wyroby medyczne, w porównaniu do kosmetyków posiadają bardziej zaawansowany proces produkcyjny i muszą spełnić wiele dodatkowych obostrzeń. Warto także zwrócić uwagę na postać preparatu – większa gęstość (maści i żele) będzie ułatwiać aplikację, ponieważ preparat nie będzie spływał ze skóry dziecka. W przypadku szamponów i emulsji do kąpieli czas kontaktu substancji czynnych może być niewystarczający dla uzyskania optymalnego działania substancji czynnych.
| Nazwa | Status | Postać | Składniki aktywne | Dolna granica wieku |
|---|---|---|---|---|
| Ziajka kremowy olejek myjący na ciemieniuchę | kosmetyk | olejek | olej bawełniany, słonecznikowy i makadamia, skwalan, witamina E i F | od 1. miesiąca życia |
| Emolium Dermocare zmiękczający żel na ciemieniuchę | kosmetyk | żel | prebiotyk Biolin, betaina, hialuronian sodu, kwas laktobionowy | od 1. dnia życia |
| Linomag Emolienty, płyn na ciemieniuchę | kosmetyk | płyn | oleje: ze słodkich migdałów, lniany, rycynowy i jojoba, skwalan, witamina E | od 1. dnia życia |
| Babycap spray na ciemieniuchę | kosmetyk | spray | oliwa z oliwek, skwalan, witamina E | od 1. dnia życia |
| Mustela Bebe Enfant, krem na ciemieniuchę | kosmetyk | krem | wyciąg z awokado, gliceryna, olej z ogórecznika, sok z liści aloesu, | od 1. dnia życia |
| Skarb Matki Olejuszka, olejek na ciemieniuszkę | kosmetyk | olejek | olejek z krokosza, ekstrakt z liści brzozy i ekstrakt z kwiatu lipy, olej słonecznikowy, wazelina, olej silikonowy | od 1. dnia życia |
| Healpsorin Bebe, emulsja zmiękczająca na ciemieniuchę | kosmetyk | emulsja do kąpieli | olej ze słodkich migdałów, olej z nasion słonecznika, witamina E, wyciąg z kwiatów nagietka, ekstrakt z kwiatów żywokostu, olej z pestek arbuza | od 1. dnia życia |
| Mediderm Baby, olejek na ciemieniuchę | kosmetyk | olejek | olej ze słodkich migdałów, olej z nasion słonecznika, witamina E | od 1. dnia życia |
| Emotopic, preparat na ciemieniuchę | wyrób medyczny | płyn | mocznik,, emolienty: olej konopny, olej canola, glicerol, kwas mlekowy | od 1. dnia życia |
| Oillan Baby, krem na ciemieniuchę | kosmetyk | krem | mocznik, arginina, kwas mlekowy, pantenol, alantoina | od 1. dnia życia |
| Oillan Derm +, szampon keratolityczny | kosmetyk | szampon | mocznik, gliceryna, pantenol, kwas salicylowy | od 1. dnia życia |
| Wazelina biała Farmina, Ziaja | kosmetyk | maść | wazelina biała | brak informacji |
| Parafina ciekła Farmina | Lek OTC | płyn | parafina | brak informacji |
Piśmiennictwo
- Victoire A, Magin P, Coughlan J, van Driel ML. Interventions for infantile seborrhoeic dermatitis (including cradle cap). Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, Issue 3. Art. No.: CD011380. DOI: 10.1002/14651858.CD011380.pub2. Accessed 14 September 2023.⬏
- Dirschka, T. (2020). Mode of action of urea. International Journal of Clinical Practice, 74(S187). doi:10.1111/ijcp.13569⬏
- Jacobi, A., Mayer, A. & Augustin, M. Keratolytics and Emollients and Their Role in the Therapy of Psoriasis: a Systematic Review. Dermatol Ther (Heidelb) 5, 1–18 (2015). https://doi.org/10.1007/s13555-015-0068-3⬏
