Stara legenda głosi, że gdy w średniowiecznej Europie nasilała się epidemia dżumy, na Ziemię zstąpił archanioł Gabriel i wskazał arcydzięgiel jako skuteczny środek przeciwko tej zarazie. Panował wówczas pogląd, że żucie korzenia arcydzięgla przyczynia się do unicestwienia choroby. Roślina ta do dziś nazywana jest „anielskim zielem”, a jej łacińska nazwa „Archangelica” pochodzi właśnie od archanioła. Olejek z arcydzięgla stosowany jest w kosmetologii jako surowiec zapachowy oraz nawilżający skórę. Ziele arcydzięgla wykorzystuje się natomiast jako środek stymulujący wydzielanie soków trawiennych oraz przeciwwzdęciowy, a także w leczeniu chorób reumatycznych (również do kąpieli) i różnych problemów skórnych.
Surowce
Korzeń arcydzięgla – Angelicae archangelicae radix
Skład chemiczny
Arcydzięgiel jest surowcem olejkowym – zawiera olejek eteryczny (którego składnikami są β-felandren i α-pinen) oraz kwasy (hydroksypentadekanowy, metylomasłowy i inne). Do innych substancji o znaczeniu farmakologicznym zaliczyć można kumaryny (angelicynę, umbeliferon), garbniki i flawonoidy (pochodne naryngeniny – archangelon).[1]
Działanie
Korzeń arcydzięgla wykazuje działanie:[1]
- uspokajające (zaobserwowane w badaniach na szczurach, którym podawano ekstrakty z owoców arcydzięgla),
- przeciwdrgawkowe (w badaniach in vitro zauważono, że hamuje degradację kwasu gamma-aminomasłowego, a w badaniach na szczurach zaobserwowano hamowanie drgawek),
- hepatoprotekcyjne (wykazane m. in. w badaniach na myszach pojonych etanolem).
Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych
Brakuje wiarygodnych badań klinicznych, potwierdzających skuteczność korzenia arcydzięgla w jakimkolwiek wskazaniu. W jednym małym badaniu klinicznym wykazano, że poprawia samopoczucie u osób z demencją, za co może odpowiadać działanie hamujące acetylocholinoesterazę.[2] W analizie podgrup jednego badania klinicznego zaobserwowano pewną skuteczność surowca w leczeniu moczenia nocnego.[3]
Tradycyjne zastosowanie
Korzeń arcydzięgla może być stosowany w leczeniu wspomagającym dolegliwości, takich jak:[4]
- brak łaknienia,
- niestrawność objawiająca się wzdęciami i uczuciem pełności.
Zastosowanie w medycynie ludowej
Korzeń arcydzięgla jest używany w medycynie ludowej do leczenia zaburzeń trawienia (spowodowanych zbyt małym wydzielaniem soku żołądkowego, żółci i soku trzustkowego – zwiększa sekrecję soku żołądkowego, co usprawnia procesy trawienne), zaburzeń perystaltyki jelit (w stanach skurczowych jelit i w nieregularnym wypróżnianiu), stanów nerwowych, niepokoju, trudności z zasypianiem, bóli reumatycznych i nerwobóli (olejek – zewnętrznie do nacierania).
Interakcje
Teoretycznie furanokumaryny obecne w arcydzięglu mogą nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych, ale w praktyce nie są znane takie przypadki.
Bezpieczeństwo stosowania arcydzięgla
Ze względu na zawartość furanokumaryn, stosowanie arcydzięgla może wiązać się z nadwrażliwością na promieniowanie słoneczne.[1] Furanokumaryny teoretycznie zwiększają wrażliwość skóry, jednak warto zwrócić uwagę, że ich zawartość w surowcu jest na tyle mała, że nie należy spodziewać się, że efekt ten będzie istotny klinicznie.
Ze względu na niepotwierdzone bezpieczeństwo, należy unikać stosowania arcydzięgla u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Jest rośliną pobudzająca krążenie w macicy i tym samym wywołującą menstruację.[1]
Praktyczne wskazówki dla pacjentów
Arcydzięgiel to surowiec roślinny stosowany w schorzeniach przewodu pokarmowego, w problemach z trawieniem i przy nieregularnym wypróżnianiu. Może być przyjmowany jako napar lub w postaci różnych leków złożonych. Napar z arcydzięgla sporządza się przez zalanie szklanką wrzątku połowy płaskiej łyżeczki rozdrobnionego korzenia. W przypadku braku łaknienia należy pić go 3 x dziennie przed jedzeniem albo po posiłku w niestrawności ze wzdęciami i uczuciem pełności.
Przykładowe preparaty
Korzeń arcydzięgla dostępny jest jako zioła sypkie:
- Korzeń arcydzięgla (FLOS/Herbapol/Kawon) – zioła do zaparzania (w leczeniu niestrawności).
Pozostałe produkty lecznicze to leki złożone, takie jak:
- Iberogast – płyn doustny (w leczeniu niestrawności i IBS),
- Krople uspokajające (Hasco) – krople doustne (w stanach nadpobudliwości nerwowej i zaburzeniach snu),
- Nervosol – płyn doustny (w stanach nadpobudliwości nerwowej i zaburzeniach snu),
- Nervosol K – płyn doustny (w łagodnych stanach napięcia nerwowego),
- Melis-Tonic – płyn doustny (w stanach napięcia nerwowego),
- Melisal forte – syrop (w łagodnych stanach napięcia nerwowego),
- Melisana Klosterfrau – płyn doustny i na skórę (w stanach złego samopoczucia o podłożu psychosomatycznym, na skórę w bólach powysiłkowych i nerwobólach).
Piśmiennictwo
- DerMarderosian A, Beutler JA [red]: The Review of Natural Products. Facts & Comparisons, 2014.⬏⬏⬏⬏
- Kimura T, Hayashida H, Murata M, Takamatsu J: Effect of ferulic acid and Angelica archangelica extract on behavioral and psychological symptoms of dementia in frontotemporal lobar degeneration and dementia with Lewy bodies. Geriatr Gerontol Int, 2011.⬏
- Sigurdsson S, Geirsson G, Gudmundsdottir H, Egilsdottir PB, Gudbjarnason S: A parallel, randomized, double-blind, placebo-controlled study to investigate the effect of SagaPro on nocturia in men. Scand J Urol, 2013.⬏
- ChPL Korzeń arcydzięgla⬏