Spis treści
Opis przypadku
Do apteki przyszedł pacjent. Prosi o lek na gorączkę dla syna i córki.
Wywiad
Do wyboru w aptece jest wiele leków przeciwgorączkowych, ale mają one różne wskazania, profile bezpieczeństwa oraz dawki i postacie, dlatego nie każdy będzie najlepszym wyborem dla danego pacjenta. Należy przeprowadzić wywiad, aby zarekomendować rodzicowi odpowiedni lek przeciwgorączkowy dla dzieci.
Metryczka pacjenta | |
---|---|
Płeć i wiek | Chłopiec, 4 lata oraz dziewczynka 9 miesięcy |
Masa ciała | Chłopiec 18 kg oraz dziewczynka 9 kg |
Objawy | U chłopca wysypka skórna – ospa wietrzna Gorączka u chłopca oraz dziewczynki |
Stosowane leki | Brak |
Pytania farmaceuty
Rodzicowi zadano następujące pytania:
- Czy występują u dzieci inne objawy poza gorączką?
- Czy dzieci odbyły wizytę u lekarza?
- Jak wysoka była temperatura u dzieci w ostatnim pomiarze?
- W jakim są wieku i ile ważą dzieci?
Odpowiedzi pacjenta
Z wywiadu wynika, że:
- U syna wysypka pojawiła się wczoraj wieczorem. U córki nie ma innych objawów.
- Syn odbył wizytę dzisiaj rano, lekarz rozpoznał wysypkę pęcherzową wskazującą na ospę wietrzną u syna.
- U syna 39, a u córki 38,5 stopnia Celsjusza.
- Syn ma 4 lata i waży 18 kg, córka ma 9 miesięcy i waży 9 kg.
Problem lekowy
Problem lekowy: Działanie niepożądane leku | Występowanie: Potencjalny
Stosowanie ibuprofenu na gorączkę w przebiegu ospy wietrznej
Choć ibuprofen nie jest przeciwwskazany do stosowania podczas ospy wietrznej, nie zaleca się jego stosowania ze względu na to, że wirus ospy wietrznej zakaża komórki nabłonka skóry oraz błon śluzowych, natomiast ibuprofen hamuje migrację neutrofilów do miejsca zakażenia. Może to prowadzić do wystąpienia bakteryjnych nadkażeń skóry, które z kolei mogą prowadzić do tworzenia się ropni oraz martwicy skóry i tkanek miękkich.[1]
Ospa wietrzna jest wirusową chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa ospy wietrznej – Varicella Zoster Virus (VZV). Charakteryzuje się wysoką zakaźnością, szacuje się, że 90% zachorowań występuje u dzieci przed 10. r.ż. Ospie wietrznej bardzo często towarzyszy wysoka gorączka sięgająca nawet do 40°C, dlatego dzieciom często podawane są leki przeciwgorączkowe, które w większości dostępne są bez recepty. W przypadku tej choroby, leki z grupy NLPZ mogą sprzyjać rozwojowi nadkażenia bakteryjnego, maskować objawy i powodować opóźnienie leczenia.[2] W przeglądzie narracyjnym z 2017 roku wykazano, że stosowanie NLPZ w przebiegu ospy wietrznej wywołuje zwiększone ryzyko powikłań. Badania na zwierzętach sugerują, że zakażenia tkanek miękkich u chorych, którym podawano NLPZ wynika z faktu opóźnienia leczenia spowodowanego maskowaniem objawów przez NLPZ. Istnieją także przesłanki, że NLPZ odgrywają dużą rolę w powstawaniu nadkażeń bakteryjnych, jednak w tym przypadku potrzebne są dalsze badania.[3]
W ChPL przykładowego leku zawierającego ibuprofen czytamy, że „wyjątkowo mogą wystąpić ciężkie zakażenia skóry i tkanki miękkiej skóry jako powikłania podczas ospy wietrznej”. Obecnie nie jest możliwe wykluczenie roli NLPZ w nasileniu tych zakażeń.[4]
Farmakoterapia gorączki u dzieci
Gorączka to stan podniesionej temperatury ciała w odpowiedzi na chorobę. Przyjmuje się, że prawidłowa temperatura ciała mierzona pod pachą wynosi 34,7–37,3°C, temperaturę ≥ 37,4 C uznaje się za gorączkę. Gorączka jest jednym z mechanizmów obronnych organizmu, podwyższona temperatura wpływa niekorzystnie na rozwój bakterii i replikację wirusów oraz wzmacnia procesy immunologiczne.[5]
Stosowanie paracetamolu na gorączkę u dzieci
W zwalczaniu gorączki u dzieci chorych na ospę wietrzną lekiem z wyboru jest paracetamol. Nie należy w przebiegu chorób wirusowych stosować u dzieci kwasu acetylosalicylowego oraz jego pochodnych, gdyż zwiększają ryzyko wystąpienie zespołu Reye’a.[6]
Porównanie wskazań do stosowania: APAP dla dzieci FORTE, APAP Junior, Ibuprom dla dzieci Forte przedstawiono w tabeli 1.[7][4][8]
Lek | APAP dla dzieci FORTE | APAP Junior | Ibuprom dla dzieci Forte |
---|---|---|---|
Wskazania do stosowania | Krótkotrwałe, objawowe leczenie gorączki (wysokiej temperatury) lub/i bólu o małym i umiarkowanym nasileniu (np. bólu głowy, bólu gardła, bólu lub/i gorączki w przebiegu: grypy lub przeziębienia, bólu związanego z zapaleniem ucha środkowego, bólu zęba, bolesnego ząbkowania, bólów menstruacyjnych, bólów mięśni i kości. Bólu lub/i gorączki związanych z odczynem poszczepiennym, gorączki w przebiegu ospy wietrznej lub biegunki wirusowej, bólu po zabiegu usunięcia migdałków podniebiennych). | Objawowe leczenie łagodnego do umiarkowanego bólu oraz gorączki | Gorączka różnego pochodzenia (także w przebiegu zakażeń wirusowych, w przebiegu odczynu poszczepiennego). Bóle różnego pochodzenia o nasileniu łagodnym do umiarkowanego: – bóle głowy, gardła i mięśni np. w przebiegu zakażeń wirusowych, – bóle mięśni, stawów i kości, na skutek urazów narządu ruchu (nadwyrężenia, skręcenia), – bóle na skutek urazów tkanek miękkich, bóle pooperacyjne, – bóle zębów, bóle po zabiegach stomatologicznych, bóle na skutek ząbkowania, – bóle głowy, – bóle uszu występujące w stanach zapalnych ucha środkowego. |
Grupa wiekowa | U dzieci o masie ciała do 40 kg (w przybliżeniu od 0 miesięcy do 12 lat), młodzieży oraz u dorosłych (włączając osoby w wieku podeszłym). U dzieci poniżej 3 miesiąca życia lek stosuje się tylko po zaleceniu lekarza. | Od 17 kg i 4 lat | Powyżej 3 miesięcy i 5 kg. Dzieciom poniżej 6 miesiąca życia produkt leczniczy można podać tylko po konsultacji z lekarzem. |
Interwencja
Pacjenta wsparto w następujący sposób:
- Rekomendacja preparatu bez recepty. Polecono podanie leku APAP dla dzieci FORTE dla córki, ponieważ wystarczy podać małą ilość leku, który ma przyjemny smak pomarańczowy. W przypadku starszego i cięższego dziecka (18 kg i 4 lata), jednorazowa dawka zawiesiny jest duża (6,75 ml). Dlatego lepszym wyborem jest tu APAP Junior – paracetamol w formie rozpuszczalnych na języku granulek o smaku truskawkowo-waniliowym, które nie wymagają popijania. Może być stosowany od 17 kg i 4 lat.
- Przekazanie informacji ustnej. Pacjentowi przekazano informację, że w przypadku gorączki w przebiegu ospy wietrznej najbezpieczniejszym lekiem u dzieci jest paracetamol. Zalecono kontakt z lekarzem w przypadku utrzymywania się temperatury po podaniu leku powyżej 3 dni.
- Przekazanie zalecenia niefarmakologicznego. Przekazano informację, że można zastosować schładzanie fizyczne jedynie po podaniu paracetamolu, wyłącznie letnią wodą. Zastosowanie takiego schładzania zamiast podania leku powoduje wzrost temperatury.
- Przekazanie informacji pisemnej. Pacjentowi zapisano dawkowanie na kartce. Przemnożono wagę córki zgodnie z zapisem w ChPL leku APAP dla dzieci FORTE – 15 mg/kg masy ciała (paracetamol 40 mg/ml) i otrzymano jednorazową dawkę 3,375 ml (135 mg paracetamolu) oraz dawkę dzienną, którą można podać – 60 mg paracetamolu/kg/dzień, czyli 540 mg paracetamolu (4 dawki po 3,375 ml). Dla syna przemnożono wagę zgodnie z zapisem w ChPL leku APAP Junior – 10-15 mg/kg masy ciała i otrzymano jednorazową dawkę w postaci jednej saszetki (250 mg paracetamolu, dla wagi dziecka 17-25 kg) oraz dawkę dzienną, którą można poddać – 60-75 mg/kg masy ciała, czyli 1000 mg paracetamolu (4 saszetki, dla wagi dziecka 17-25 kg). Zalecono podawanie dzieciom wybranych leków w odstępach 6-godzinnych.
Uzasadnienie interwencji
W przebiegu ospy wietrznej gorączka utrzymuje się zazwyczaj 2-3 dni, niekiedy trwa dłużej. Jeżeli utrzymuje się powyżej 7 dni lub po ustąpieniu nawraca może świadczyć o powikłaniach. Do powikłań zalicza się: wtórne bakteryjne zakażenie wykwitów skórnych, zapalenie płuc ospowe, powikłania neurologiczne oraz rzadkie (zespół Reye’a, zapalenie mięśnia sercowego, stawów, nerek, wątroby, małopłytkowość, zapalenie cewki lub pęcherza moczowego). W przypadku powikłań należy skontaktować się z lekarzem.[9]
Zalecono lek w celu obniżenia gorączki u dzieci, mimo tego, że nie była ona wysoka to odczuwalny dyskomfort u dzieci był duży, a jego obniżenie jest głównym celem w tej sytuacji. Lekiem z wyboru w przebiegu ospy wietrznej jest paracetamol jako najbezpieczniejszy wybór. Dzięki zastosowaniu paracetamolu, zmniejsza się ryzyko pojawienia się nadkażeń bakteryjnych skóry, jak jest to możliwe w przypadku ibuprofenu.[1][6] W celu ustalenia poprawnej dawki, skorzystano z ChPL leków i przemnożono odpowiednie wartości, dzięki czemu pacjent otrzymuje konkretne zalecenie w jakich ilościach podawać lek dzieciom.
W celu szybszego obniżenia temperatury, po podaniu leku, można fizycznie schładzać dziecko. Do fizycznych metod należy: ochładzanie, rozbieranie, okłady z chłodną wodą (nie zalecane przy wykwitach skórnych), oraz obniżanie temperatury otoczenia. Nie wolno fizycznie obniżać temperatury dziecka bez wcześniejszego podania leku. Zastosowanie takiej metody schładzania zamiast podania leku spowoduje wzrost temperatury u dziecka. Dziecko powinno być ubrane odpowiednio do temperatury utrzymywanej w jego otoczeniu, w celu zapobiegania przegrzaniu lub dreszczom.[10]
Piśmiennictwo:
- Mikaeloff Y, Kezouh A, Suissa S. Nonsteroidal anti-inflammatory drug use and the risk of severe skin and soft tissue complications in patients with varicella or zoster disease. Br J Clin Pharmacol. 2008 Feb;65(2):203-9⬏⬏
- Durand L, Sachs P, Lemaitre C, et al. NSAIDs in paediatrics: caution with varicella!. Int J Clin Pharm. 2015;37(6):975-977⬏
- Stone K, Tackley E, Weir S. BET 2: NSAIs and chickenpox. Emerg Med J. 2018;35(1):66-68⬏
- USP. (2023). ChPL Ibuprom dla dzieci Forte⬏⬏
- Doniec Z, Jackowska T, Sybilski A, Woroń J, Mastalerz-Migas A. Gorączka u dzieci – rekomendacje postępowania w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej – KOMPAS GORĄCZKA. Fam Med Prim Care Rev 2021; 23(1)⬏
- Schrör K. Aspirin and Reye syndrome: a review of the evidence. Paediatr Drugs. 2007;9(3):195-204⬏⬏
- USP. (2022). ChPL APAP dla dzieci FORTE⬏
- USP. (2022). ChPL APAP Junior⬏
- Gajewski P. (red.). (2020). Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna⬏
- Doniec Z, Jackowska T, Sybilski A, Woroń J, Mastalerz-Migas A. Gorączka u dzieci – rekomendacje postępowania w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej – KOMPAS GORĄCZKA. Fam Med Prim Care Rev 2021; 23(1).⬏