Leczenie świerzbu bywa bardzo uciążliwe, więc pacjenci często pytają o skuteczność różnych metod. Ważne jest, aby udzielić także szczegółowych instrukcji na temat stosowania danego preparatu, co zwiększy szansę na wyleczenie. Poniżej garstka informacji na temat choroby, a także lista dostępnych w Polsce preparatów wraz ze wskazówkami, jakie należy przekazać, wydając lek.
Jak dochodzi do zakażenia i rozwoju choroby?
Świerzb jest chorobą wywoływaną przez pasożyta z gatunku Sarcoptes scabiei. Jedynym żywicielem świerzbowca jest człowiek. Gatunki, których żywicielami są zwierzęta, takie jak psy czy koty, u ludzi mogą powodować podrażnienia skóry lub odczyny alergiczne, jednak nigdy nie bytują na stałe na ludzkiej skórze.
Świerzbem można zarazić się przez kontakt ze skórą chorego, rzadziej zaś przez używanie jego rzeczy osobistych: ręczników, ubrań, spanie w tej samej pościeli. Do zarażenia dochodzi często w dużych skupiskach osób, m.in. na oddziałach szpitalnych, w domach opieki, placówkach szkolnych, a także pomiędzy domownikami.[1]
Warunkiem rozwoju choroby jest obecność na skórze żywiciela świerzbowców o różnej płci. Samica, zapłodniona przez samca drąży w warstwie rogowej naskórka tunel, w którym składa jaja w ilości 2-5 na dobę. Przez następne 4 tygodnie samica wydłuża tunel i znosi w nim kolejne jaja. Z jaj wylęgają się młode osobniki, które dostają się do mieszków włosowych, gdzie osiągają dorosłe stadium. Dorosłe świerzbowce odżywiają się płynem śródkomórkowym i fragmentami tkanek, drążąc przy tym korytarze w kształcie litery S, które przyjmują barwę cielistą lub szarą – jeśli są wypełnione odchodami pasożyta.[2]
Jakie są objawy choroby?
Oprócz charakterystycznych korytarzy i nor, które najłatwiej zobaczyć tam, gdzie warstwa rogowa skóry jest najgrubsza (łokcie, grzbiety dłoni), znamiennym objawem świerzbu jest świąd. Nasila się on szczególnie w nocy, kiedy samica składa najwięcej jaj. Na skórze pojawiają się również zmiany grudkowate, pęcherzykowate oraz wysypka. Może dochodzić do nadkażeń bakteryjnych naskórka, będących powikłaniami choroby. Zmiany świerzbowe umiejscowione są najczęściej między palcami, na zgięciach nadgarstków, w okolicach pach i łokci. U kobiet pojawiają się na otoczkach sutków, u mężczyzn – na skórze narządów płciowych. U niemowląt świerzbowiec atakuje zazwyczaj dłonie i pięty.
Odmianą świerzbu jest świerzb norweski (hiperkeratotyczny), gdzie liczba pasożytów bytujących na powierzchni skóry liczona jest w milionach. Skóra chorego nadmiernie się złuszcza, dochodzi do pogrubienia płytek paznokciowych. Ze względu na objawy świerzb norweski często bywa mylony z łuszczycą i wypryskiem alergicznym. Jest jednostką chorobową trudną do wyleczenia.[3]
| PREPARATY DO STOSOWANIA MIEJSCOWEGO | ||
| Lindan, lotion 1% (niedostępny w Polsce) | Lindan w formie lotionu nakłada się na całe ciało od szyi w dół, pozostawia na 8-12 godzin i spłukuje. | Wycofany w wielu krajach ze względu na neurotoksyczność. Stosuje się go u osób nietolerujących innych preparatów przeciwświerzbowych. Lindan nie nadaje się dla dzieci poniżej 2 roku życia, kobiet ciężarnych i karmiących oraz osób o masie ciała poniżej 50 kg[4][5][6]. |
| Infectoscab 5% krem – permetryna w stężeniu 50 mg/g kremu | Krem aplikuje się na skórę i pozostawia na niej min. 8 godzin (najlepiej zrobić to na noc). W tym czasie nie można brać kąpieli ani myć rąk – w takim przypadku należy ponownie nałożyć maść na umyte miejsca. Po upływie min. 8 godzin należy dokładnie zmyć pozostałości kremu z całego ciała. W przypadku niepowodzenia, krem można powtórnie nałożyć po 14 dniach.[7] | Dobrze tolerowana, skuteczna (jakość dowodów A – wysoka). Wg Cochrane permetryna jest skuteczniejsza od lindanu i prawdopodobnie skuteczniejsza od doustnie podawanej iwermektyny[8]. Wg wytycznych europejskich permetrynę można stosować u kobiet w ciąży (jakość dowodów B). Wg ChPLu Infectoscab można stosować u ciężarnych i karmiących tylko, gdy jest to konieczne. Można stosować u dzieci od 2 m-ca życia pod nadzorem lekarza. Ponieważ permetryna jest pochodną substancji naturalnie występujących w chryzantemach – nie mogą jej stosować osoby uczulone na te rośliny.[7] |
| Novoscabin – płyn na skórę = 10% roztwór benzoesanu benzylu obecnie kosmetyk | Przed pierwszym użyciem należy wziąć 10-minutową kąpiel i umyć ciało przy użyciu szarego mydła. Preparat aplikuje się na osuszoną skórę, do momentu całkowitego wchłonięcia (można powtórzyć aplikację po 15-tu minutach). Kuracja powinna trwać 4 dni i zakończyć się dokładnym oczyszczeniem skóry przy użyciu szarego mydła.[9] | Benzoesan benzylu jest skuteczny (jakość dowodów B – średnia), bezpieczny oraz tani.[10] Można go stosować również jako środek zabezpieczający przed inwazją pasożytów u osób przebywających w złych warunkach higieniczno-sanitarnych. Można stosować na owłosioną skórę głowy.[10] |
| Siarka – maści w stężeniu 6-15%, pasty o stężeniu 25% do 66%[11] | Maść siarkowa wymaga nakładania raz-dwa razy dziennie przez 5 dni. Można nakładać ją na twarz oraz owłosioną skórę głowy. | Najstarszy lek przeciwświądowy; bezpieczny, skuteczny (jakość dowodów A) i tani. Minus – brudzi ubrania, wymaga aplikacji przez kilka kolejnych dni. Można stosować u dzieci i kobiet w ciąży.[10] |
| Crotamiton – płyn do stosowania na skórę, 100 mg/g krotamitonu | Przed pierwszym użyciem należy dokładnie umyć i osuszyć skórę całego ciała. Preparat aplikuje się raz na dobę, najlepiej na noc. Kuracja trwa 3 do 5 dni. 2-3 dni po ostatniej aplikacji, należy wziąć kąpiel.[12] | Krotamiton działa przeciwświerzbowo (na Sarcoptes scabiei) oraz przeciwświądowo. Stosuje się go w leczeniu świerzbu oraz objawowym leczeniu świądu innego pochodzenia (alergicznego, po ukąszeniu owadów). Nie stosować na twarz i owłosiona skórę głowy. Można stosować u dzieci od 1 roku życia – wtedy wystarcza jednorazowa aplikacja preparatu.[12] |
| PREPARATY DO STOSOWANIA OGÓLNEGO | ||
| Iwermektyna (tabletki Posela) | Preparat podaje się p.o. jednorazowo w dawce 0,2 mg/kg masy ciała. | Iwermektyna jest lekiem przeciwpasożytnicznym, stosowanym w onchocerkozie, filariozie i innych chorobach wywołanych przez nicienie. Blokuje przekaźnictwo nerwowe pasożyta, zabijając go. W niektórych krajach zarejestrowana jest jako lek przeciwko świerzbowi. Skuteczność jednorazowej dawki iwermektyny porównywalna jest ze skutecznością kuracji z użyciem benzoesanu benzylu. Dawkę iwermektyny można ponowić po tygodniu od podania, skuteczność sięga wtedy 95%.[10] |
| METODY „DOMOWE” LECZENIA ŚWIERZBU O NIEPOTWIERDZONEJ SKUTECZNOŚCI | ||
| ||
Piśmiennictwo:
- Górkiewicz-Petkow et al.: Świerzb-problemy diagnostyczne i terapeutyczne, Medycyna Rodzinna 2009, 4: 70-74⬏
- Krzysztof Siuda: Podgromada: Roztocze. W:Parazytologia i akaroentomologia medyczna, Warszawa: PWN, 2002, s. 327–332⬏
- Wiercińska E.: Świerzb – zapobieganie zarażeniu. Materiały Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie⬏
- Mayoclinic.org. Scabies. [dostęp: 13.10.2017]⬏
- Chosidow O.: Scabies, The New England journal of Medicine, 2006, 354: 1718-1727⬏
- Lindane Lotion Medication Guide⬏
- Charakterystyka Produktu Leczniczego Infectoscab 5% krem⬏⬏
- P. Chosidow O.: Scabies, The New England journal of Medicine, 2006, 354: 1718-1727⬏
- Opis preparatu Novoscabin⬏
- Scott G. et al.: European Guideline for the Management of Scabies, 2010⬏⬏⬏⬏
- Wiercińska E.: Świerzb – zapobieganie zarażeniu. Materiały Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie⬏
- Charakterystyka Produktu Leczniczego Crotamiton Farmapol⬏⬏
- Charles X., Charles X.V.: The use and efficacy of Azadirachta indica ADR (‘Neem’) and Curcuma longa (‘Turmeric’) in scabies. A pilot study, Tropical and Geographical Medicine, 1992, 44:178-181⬏
- Beyonddisease.com. Natural Home Remedies to Get Rid of Scabies Fast [dostęp 13.10.2017]⬏
- Dermnetnz.org. Scabies [dostęp 13.10.2017]⬏⬏⬏⬏
Na podstawie przytoczonych danych na temat preparatów do stosowania miejscowego wydaje się, że to właśnie permetryna jest najbardziej skuteczna w leczeniu świerzbu, a przy tym najbardziej wygodna w stosowaniu.
Ciekawy artykuł:) a obrazki dosyć złowrogie, ale zapadające w pamięć 😉