Pacjentka l. 25 stosująca żel z adapalenem i nadtlenkiem benzoilu pyta, czy jego stosowanie jest faktycznie tak niebezpieczne w czasie ciąży i po jakim czasie od zakończenia leczenia będzie mogła zajść w ciążę. Słyszała, że po odstawieniu leków tego typu nie można mieć dzieci nawet przez kilka lat. W ulotce nie znalazła żadnych informacji na temat bezpiecznego odstępu w czasie. Jak to rozumieć?

Wyjaśniono, że:

Lek, który stosuje, zawiera substancję należącą do tzw. retinoidów, które są znane z działania uszkadzającego płód. Dane na temat negatywnego wpływu na rozwój płodu odnoszą się do podania doustnego tych leków, a nie na skórę i na świecie odnotowano zaledwie kilka przypadków deformacji płodu podczas jednoczesnego stosowania tretynoiny i jeden po podaniu leku z adapalenem, czyli preparatu ze składnikiem, który pacjentka stosuje. Żadne z późniejszych badań nie potwierdziły szkodliwego wpływu na płód, jednak przez pewne niedociągnięcia, nie można uznać tych badań za w pełni wiarygodne^[1] i ostatecznie zdecydowano, że leki te nie powinny być stosowane w ciąży, bo ewentualne szkody, choć mało prawdopodobne, wiążą się z bardzo poważnymi konsekwencjami.^[2]

Zdecydowanie nie jest prawdą, że po zakończeniu leczenia retinoidami przez lata nie można zachodzić w ciążę. W rzeczywistości to zalecenie dotyczy tylko jednego leku z acytretyną (Neotigason), który jest stosowany w leczeniu łuszczycy, a nie trądziku, i wówczas nie można zachodzić w ciążę przez 3 lata od zakończenia leczenia.^[3] Dla wszystkich innych retinoidów odstęp w czasie musi wynosić jedynie 30 dni i taki też można przyjąć w przypadku podania miejscowego.

Czytaj też:

Klasyfikacja leków przeciwgrzybiczych + przykłady

Izotretynoina w ciąży – Wyjaśniamy!

Idzie zima… Jaki preparat do pielęgnacji skóry polecić?

Komentarz:

Zgodnie z nowymi zaleceniami PRAC, wspomniany odstęp dla acytretyny wydłużono z 2 do 3 lat, a ryzyko teratogennego działania leku może wzrastać jeśli pacjentka spożywała alkohol w czasie leczenia i w ciągu 2 miesięcy od ostatniej dawki.^[4] W przypadku izotretynoiny i innych retinoidów, końcem tego roku URPL zatwierdził materiał edukacyjny dla farmaceutów, który podkreśla ryzyko uszkodzenia płodu i rolę farmaceutów w informowaniu o nim pacjentki:

Inne preparaty miejscowe zawierające retinoidy, które dostępne są na polskim rynku, przedstawia poniższa tabela:^[5]

Zasugerowany pacjentce odstęp w czasie (30 dni) jest bardzo zachowawczy i prawdopodobnie przesadnie długi, jednak nadal brakuje silnych dowodów na bezpieczeństwo miejscowo stosowanych retinoidów u kobiet w ciąży, więc zalecenie takich środków ostrożności wydaje się zasadne. Warto dodać, że choć biodostępność systemowa po miejscowym podaniu retinoidów jest bardzo ograniczona, może być zwiększona przez nasilony stan zapalny lub jednoczesne stosowanie substancji mogących zwiększać wchłanianie, a taką substancją był w tym wypadku nadtlenek benzoilu.^[2]

Dopuszcza się za to stosowanie miejscowych retinoidów w czasie karmienia piersią, o czym warto poinformować pacjentkę.^[6]

Zobacz też: Czy izotretynoina wywołuje zaburzenia psychiczne? [Q&A]

Piśmiennictwo

1. Kaplan YC, Ozsarfati J, Etwel F, Nickel C, Nulman I, Koren G. Pregnancy outcomes following first-trimester exposure to topical retinoids: a systematic review and meta-analysis. Br J Dermatol. 2015 Nov;173(5):1132-41. abstrakt⬏
2. Schaefer E. et al.: Drugs During Pregnancy and Lactation Treatment Options and Risk Assessment. Third Edition 2015⬏⬏
3. ChPL Neotigason⬏
4. Wnioski Komitetu PRAC oraz zalecenia dot. informacji przekazywanych pacjentom stosującym retinoidy pełny tekst .pdf⬏
5. Tuszyński K. et al.: Zeszyty Apteczne: Problemy dermatologiczne z perspektywy farmaceuty, Wydawnictwo opieka.farm, Kraków, 2018 sklep ⬏
6. ChPL Epiduo⬏