Paracetamol (USAN: acetaminofen) jest niewątpliwie jednym z najczęściej stosowanych leków na świecie.[1] Około 43 milionów Amerykanów przyjmuje paracetamol średnio chociaż raz w ciągu tygodnia.[2] Niemal wszędzie paracetamol uznaje się jako lek skuteczny i bezpieczny w zwalczaniu bólu.[3] Jaka jest historia najpopularniejszego leku świata? Jak odkryty został paracetamol?
Pomyłka o olbrzymich konsekwencjach
Przenieśmy się trochę w czasie… Rok 1884 w Strasbourgu. W niemieckim szpitalu uniwersyteckim prowadzono badania mające na celu opracowanie skutecznej terapii przeciwko robaczycom przewodu pokarmowego. Kierujący oddziałem profesor wyznaczył do tego zadania dwóch młodych asystentów, którzy mieli podawać choremu naftalen i obserwować efekty. Młodzi lekarze byli rozczarowani brakiem efektów na pasożyty, natomiast odnotowali znaczny spadek gorączki. Co więcej, okazało się, że wcale nie podawali pacjentowi naftalenu, tylko inną substancję. Przez pomyłkę na oddział dostarczono acetanilid, który u pacjenta wywołał efekt przeciwgorączkowy, a także przeciwbólowy.[4][5]
Biała plama w historii
Acetanilid, nazwany antyfebryną, wywoływał niestety silne działania niepożądane w postaci methemoglobinemii i sinicy. Poszukiwano więc kolejnych pochodnych o podobnym działaniu. Tym sposobem zsyntetyzowany został paracetamol w 1878 roku przez amerykańskiego chemika Morse’a, a także 9 lat później fenacetyna. Profesor Von Mehring wprowadził paracetamol i fenacetynę do lecznictwa w 1887 roku i prowadził nad nimi badania.[4] Profesor wysnuł błędne wnioski w kwestii bezpieczeństwa paracetamolu, gdyż prawdopodobnie korzystał z zanieczyszczonych preparatów, które wywoływały methemoglobinemię. Z tego powodu nie zarekomendował paracetamolu, o którym zapomniano na następne kilkadziesiąt lat.[5]
Powrót paracetamolu
W latach 1948-1949 amerykańscy badacze wykazali, że paracetamol jest metabolitem zarówno acetanilidu, jak i fenacetyny i to on odpowiadał za ich działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.[5] Udowodnili także, że za efekt methemoglobinemii nie odpowiada paracetamol, a zupełnie inny metabolit fenacetyny.[6] Nowe fakty sprawiły, że paracetamol został wprowadzony na rynek w USA w 1955 roku pod nazwą Tylenol Children’s Elixir oraz rok później w Wielkiej Brytanii jako Panadol. W Polsce paracetamol jest dostępny od 1961.[7]
Ciemna strona paracetamolu
Po zaakceptowaniu nowego leku przez medyków oraz społeczeństwo, spożycie paracetamolu systematycznie rosło na całym świecie. Z czasem odkryto, że w wyniku metabolizowania paracetamolu pojawia się jeszcze jeden metabolit – toksyczna dla wątroby N-acetylo-4-benzochinonoimina (NAPQI). Toksyczność paracetamolu jest jedną z najczęstszych przyczyn zatruć na całym świecie.[8] Szacuje się, że w wyniku zatruć paracetamolem w Anglii i Walii umiera 150-200 osób rocznie oraz wykonywanych jest 15-20 przeszczepów wątroby.[9] Powodem tego jest nadużywanie – nieświadome jak i świadome – preparatów z paracetamolem. Pomimo długiego stażu paracetamolu na światowym rynku farmaceutycznym wciąż nie do końca jest jasny mechanizm jego działania.
Piśmiennictwo
- Jóźwiak-Bebenista, M., & Nowak, J. Z. (2014). Paracetamol: mechanism of action, applications and safety concern. Acta poloniae pharmaceutica, 71(1), 11–23. pełny tekst⬏
- Klotz U. (2012). Paracetamol (acetaminophen) – a popular and widely used nonopioid analgesic. Arzneimittel-Forschung, 62(8), 355–359. pełny tekst⬏
- Moore, R. A., Derry, S., Wiffen, P. J., Straube, S., & Aldington, D. J. (2015). Overview review: Comparative efficacy of oral ibuprofen and paracetamol (acetaminophen) across acute and chronic pain conditions. European journal of pain (London, England), 19(9), 1213–1223. pełny tekst⬏
- Brune, K., Renner, B., & Tiegs, G. (2015). Acetaminophen/paracetamol: A history of errors, failures and false decisions. European journal of pain (London, England), 19(7), 953–965. pełny tekst⬏⬏
- Spooner, J. B., & Harvey, J. G. (1976). The history and usage of paracetamol. The Journal of international medical research, 4(4 Suppl), 1–6. pełny tekst⬏⬏⬏
- Bertolini, A., Ferrari, A., Ottani, A., Guerzoni, S., Tacchi, R., & Leone, S. (2006). Paracetamol: new vistas of an old drug. CNS drug reviews, 12(3-4), 250–275. pełny tekst⬏
- Korzeniowska-Rybicka, I. (2016). Paracetamol – ocalała pochodna aniliny. Medical Tribune. pełny tekst⬏
- Gunnell, D., Murray, V., & Hawton, K. (2000). Use of paracetamol (acetaminophen) for suicide and nonfatal poisoning: worldwide patterns of use and misuse. Suicide & life-threatening behavior, 30(4), 313–326. pełny tekst⬏
- Buckley, N., & Eddleston, M. (2005). Paracetamol (acetaminophen) poisoning. Clinical evidence, (14), 1738–1744. pełny tekst⬏
