Pytanie

Pacjenci mogą pytać o bezpieczeństwo przyjmowania paracetamolu z alkoholem. Czy należy kategorycznie odradzić stosowanie tego leku przeciwbólowego przy okazjonalnym spożywaniu alkoholu? Czym może grozić połączenie paracetamolu z alkoholem?

Krótka odpowiedź

Najprawdopodobniej okazjonalne wypicie alkoholu przy stosowaniu paracetamolu lub zażycie paracetamolu na „kaca” nie jest szczególnie ryzykowne. Jednak w przypadku osób, które przedawkowały paracetamol (celowo lub przez przypadek) spożycie alkoholu może doprowadzić do poważnego uszkodzenia wątroby. Podobnie u osób pijących od umiarkowanych do dużych ilości alkoholu, zastosowanie paracetamolu może doprowadzić do hepatotoksyczności, szczególnie jeśli nagle odstawiają alkohol.

Czytaj też: Czy stosowanie paracetamolu wiąże się z ryzykiem wzrostu ciśnienia tętniczego? – Wyjaśniamy!

Wyjaśnienie

Działanie hepatotoksyczne samego paracetamolu jest związane z jego metabolizmem z udziałem CYP2E1 i powstającą N-acetylo-p-benzochinonoiminą (NAPQI). Dla zdrowej dorosłej osoby bezpieczna dawka paracetamolu wynosi 4 gramy w ciągu 24 godzin. Według producentów leków z paracetamolem należy unikać spożywania alkoholu podczas stosowania paracetamolu, ze względu na nasilenie działania toksycznego leku. Mechanizm zwiększonej toksyczności paracetamolu spowodowanej przez przewlekłe stosowanie alkoholu ma polegać na zwiększonym metabolizmie i wzroście stężenia NAPQI we krwi.^[1] Jednakże, w większości badań nie wykazano wzrostu stężenia NAPQI u alkoholików. Co więcej, teoretycznie alkohol może konkurować z paracetamolem o ścieżki metaboliczne, a nawet hamować jego metabolizm, co sprawia, że alkoholicy mogą być najbardziej podatni na toksyczność paracetamolu podczas odstawiania alkoholu. Najprawdopodobniej więc łączne spożycie paracetamolu i dużych ilości alkoholu przez osobę niepijącą może chronić przed uszkodzeniem wątroby, ponieważ szlak metaboliczny prowadzący do powstania NAPQI będzie hamowany. Jednak przyjęcie paracetamolu już 8 godzin po alkoholu prowadzi do zwiększenia stężenia NAPQI we krwi.^[2]

Warto zwrócić uwagę, że częstość występowania hepatotoksyczności związanej z łączeniem paracetamolu w dawkach terapeutycznych z alkoholem, jest prawdopodobnie dość niewielka, mając na uwadze bardzo szeroko rozpowszechnione stosowanie paracetamolu i alkoholu. Istnieje wiele źródeł, które wskazują, że terapeutyczne dawki paracetamolu mogą powodować hepatotoksyczność u alkoholików. Jednak większość z tych danych ostatecznie dotyczy przedawkowania paracetamolu, a nie stosowania dawek terapeutycznych.^[3] Przedawkowanie paracetamolu może być celowe lub przypadkowe, co biorąc pod uwagę, ilość dostępnych leków z paracetamolem oraz popularność paracetamolu jako składnika leków złożonych, niekoniecznie dziwi.

Niektóre z dostępnych źródeł, przede wszystkim opisy pojedynczych i serii przypadków, wskazują, że u osób spożywających umiarkowane do dużych ilości alkoholu paracetamol stosowany w dawkach bezpiecznych dla większości populacji może spowodować poważne uszkodzenie wątroby prowadzące nawet do śmierci. Jednak według metaanalizy z 2012 roku badającej wpływ przyjmowania terapeutycznych dawek paracetamolu na stężenia enzymów wątrobowych u osób spożywających alkohol, połączenie takie nie wiąże się z istotnym ryzykiem uszkodzenia wątroby. Zauważ, że przewlekłe spożycie alkoholu zwiększa ryzyko hepatotoksyczności po celowym przedawkowaniu paracetamolu.^[4] Przyjmuje się, że dla osób z grupy ryzyka bezpieczna dobowa dawka paracetamolu to 2 gramy. Jednak jest to dość kontrowersyjne stwierdzenie i aktualnie nie ma zgodności co do tego, czy alkoholicy mogą stosować paracetamol i jeśli tak to w jakich dawkach.^[3] Przekonanie o hepatotoksyczności paracetamolu u osób, które regularnie piją alkohol, doprowadziło do wymogu, aby paracetamol sprzedawany w USA był oznaczony ostrzeżeniem, mówiącym, że pacjent spożywający 3 lub więcej porcji alkoholu dziennie powinien skonsultować z lekarzem czy może stosować paracetamol.^[5]

Porcja standardowa alkoholu w Polsce odpowiada 10 g czystego, 100% alkoholu i jest zawarta w ok. 250 ml piwa o mocy 5%, w ok. 100 ml wina o mocy 12% oraz w ok. 30 ml wódki o mocy 40%. W USA standardowa porcja alkoholu wynosi jednak 14 g.

Wydaje się, że okazjonalne wypicie alkoholu przy stosowaniu paracetamolu lub zażycie paracetamolu na „kaca” nie jest szczególnie ryzykowne. Jednak niektóre osoby pijące systematycznie umiarkowane ilości alkoholu, , mogą być zagrożone hepatotoksycznością, szczególnie jeśli nagle odstawiają alkohol.^[2] Również pacjenci cierpiący na alkoholizm są narażeni na hepatotoksyczne działanie paracetamolu. Szczególną uwagę należy zwrócić na pacjentów, u których alkoholizm występuje w połączeniu z depresją, gdyż może to zwiększyć ryzyko celowego przedawkowania paracetamolu, a w takim przypadku łączenie paracetamolu i alkoholu grozi poważnym uszkodzeniem wątroby.^[3]

Piśmiennictwo

1. Chan, L. N., & Anderson, G. D. (2014). Pharmacokinetic and pharmacodynamic drug interactions with ethanol (alcohol). Clinical pharmacokinetics, 53(12), 1115–1136. https://doi.org/10.1007/s40262-014-0190-x⬏
2. Preston, C. L. (red.). (2019). Stockley’s Drug Interactions. Twelfth edition. Pharmaceutical Press.⬏⬏
3. Graham, G.G., Scott, K.F., Day, R.O. (2004). Alcohol and paracetamol. Aust Prescr, 27, 4-5.⬏⬏⬏
4. Rumack, B., Heard, K., Green, J., Albert, D., Bucher-Bartelson, B., Bodmer, M., Sivilotti, M. L., & Dart, R. C. (2012). Effect of therapeutic doses of acetaminophen (up to 4 g/day) on serum alanine aminotransferase levels in subjects consuming ethanol: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Pharmacotherapy, 32(9),784–791. https://doi.org/10.1002/j.1875-9114.2012.01122.x⬏
5. FDA. (2017). Recommended Warning for Over-the-Counter Acetaminophen-Containing Drug Products and Labeling Statements Regarding Serious Skin Reactions Guidance for Industry.⬏