Lecytyna pod względem chemicznym to mieszanina lipidów (głównie fosfolipidów), wśród których występują m.in. fosfatydylocholina, fosfatydyloetanoloamina, fosfatydyloinozytol.^[1] Fosfolipidy są składnikami wszystkich błon komórkowych i warunkują prawidłowe funkcjonowanie mózgu. Korzystne działanie fosfolipidów wynika z redukcji stresu oksydacyjnego, poprawy metabolizmu glukozy i usprawnienia neuroprzekaźnictwa. Lecytyna to źródło choliny – prekursora acetylocholiny, neuroprzekaźnika istotnego do prawidłowej pracy mózgu i zapamiętywania informacji.

Pacjenci zgłaszający się do aptek mogą skarżyć się na problemy z zapamiętywaniem, z umiejscowieniem danego zdarzenia w przeszłości, z orientacją w przestrzeni i rozwiązywaniem problemów. W takiej sytuacji na pierwszy plan wysuwają się preparaty z lecytyną, których celem jest poprawa pamięci i funkcji poznawczych.

Rekomendację lecytyny rozważ także u osób:

• w stanach wyczerpania i przewlekłego stresu,
• z nieprawidłowym poziomem cholesterolu,^[2]
• z dolegliwościami ze strony wątroby.^[2]

Fosfolipidy wpływają ochronnie na wątrobę, usprawniają trawienie i transport spożywanych tłuszczów, obniżają poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów oraz podwyższają poziom cholesterolu HDL, co wyjaśnia zasadność stosowania lecytyny u osób o zwiększonym ryzyku wystąpienia miażdżycy.^[3]. Lecytyna ułatwia również zmniejszenie rozmiarów kamieni żółciowych.^[4] Korzystny wpływ lecytyny na gospodarkę lipidową przemawia za wprowadzeniem jej jako środka uzupełniającego leczenie hiperlipidemii związanej z chorobami metabolicznymi i sercowo-naczyniowymi.^[2]

Dowody na skuteczność kliniczną stosowania lecytyny w jakimkolwiek wskazaniu są ograniczone. Omówiono je w osobnym opracowaniu: Lecytyna.

Dostępne formy i połączenia preparatów z lecytyną

Preparaty lecytyny występują w postaci tabletek, kapsułek oraz płynu. Na rynku dostępnych jest wiele suplementów diety, a także lek zawierający połączenie lecytyny z witaminami (Vita Buerlecithin – lek OTC). Przy wyborze preparatu zwróć uwagę, czy lecytyna to jedyna substancja czynna, czy występuje w postaci preparatu wieloskładnikowego. Lecytyna w przemyśle farmaceutycznym jest pozyskiwana głównie na drodze ekstrakcji z oleju sojowego, rzepakowego i słonecznikowego.^[5]

Podobieństwa i różnice

Znajomość kluczowych różnic w składzie preparatów lecytyny jest podstawą prawidłowej rekomendacji. Procentowa zawartość poszczególnych fosfolipidów może różnić się w zależności od pochodzenia lecytyny. Cechą wspólną jest wysoka zawartość kwasów tłuszczowych, przy czym lecytyna rzepakowa zawiera więcej niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych niż lecytyna sojowa.^[6] Lecytyna sojowa i słonecznikowa zawierają większą ilość kwasów omega-6 (głównie kwas linolowy), a lecytyna rzepakowa zawiera przede wszystkim kwasy omega-3 (zwłaszcza kwas oleinowy).^[7]

W rekomendacji preparatu rozważ następujące cechy:

• Metoda pozyskiwania – lecytyna słonecznikowa jest uznana za bardziej naturalną w porównaniu do lecytyny sojowej, co wynika z metody ekstrakcji i braku konieczności użycia rozpuszczalników chemicznych w celu jej wyizolowania. Lecytyna sojowa to produkt uboczny wytwarzania oleju sojowego, natomiast proces pozyskiwania lecytyny słonecznikowej metodą tłoczenia na zimno jest droższym rozwiązaniem produkcyjnym, co wpływa na wyższy koszt preparatu.^[8] Warunki przetwarzania roślin mają wpływ na właściwości przeciwutleniające lecytyny. Metody pozyskiwania lecytyny rzepakowej zapewniają jej skuteczniejsze działanie przeciwutleniające w porównaniu do lecytyny sojowej.^[2]
• Alergeny – lecytyna sojowa zawiera pewną ilość białek, które stanowią alergeny.^[9] Osoby, u których potwierdzono ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej powinny wybierać lecytynę rzepakową lub słonecznikową.
• Składniki pomocnicze – znaczna część preparatów z lecytyną występuje w postaci kapsułek żelowych. Na obecność żelatyny pochodzenia zwierzęcego szczególną uwagę zwracają weganie i wegetarianie, dlatego tym grupom pacjentów polecaj preparaty w postaci tabletek lub płynu. Innym, istotnym składnikiem jest alkohol w leku Vita Buerlecithin, dlatego nie mogą przyjmować go dzieci, kobiety w ciąży i karmiące piersią oraz osoby z padaczką lub ze schorzeniami wątroby.^[10] O zawartości alkoholu informuj osoby prowadzące pojazdy, aby zachowały szczególną ostrożność w trakcie jazdy po przyjęciu leku.
• Porcja – normy spożycia opracowane przez Instytut Żywności i Żywienia nie określają zapotrzebowania na lecytynę w populacji polskiej. Dostępne są jedynie normy spożycia choliny opracowane na podstawie oceny wzrostu aktywności aminotransferazy alaninowej w osoczu jako wskaźnika zaburzenia funkcji wątroby na skutek niedoboru choliny. W zależności od płci i wieku dobowe zapotrzebowanie na cholinę mieści się w granicach 125-550 mg. Przyjmowanie choliny w ilości do 3,5 g/dobę uważa się za bezpieczne.^[11] Przy niedostatecznym spożyciu lecytyny w diecie wskazane jest jej uzupełnianie preparatami dostępnymi w aptekach. Optymalna porcja lecytyny w suplementach diety to 1200-2400 mg/dobę.
• Standaryzacja – warto rekomendować preparaty lecytyny standaryzowane na zawartość fosfolipidów, co zapewnia wysoką jakość produktu z precyzyjnie określoną ilością substancji czynnych.
• Postać – płyn polecaj osobom, które mają trudności z połykaniem. Kapsułki i tabletki to komfortowe rozwiązanie dla osób, dla których smak i zapach stanowi dużą przeszkodzę w systematyczności przyjmowania preparatu. Postać kapsułki lub tabletki daje pewność, że została przyjęta odpowiednia porcja.
• Składniki dodatkowe – w preparatach wieloskładnikowych dawka lecytyny jest zwykle niższa, ale dla osób dążących do ograniczenia ilości przyjmowanych tabletek połączenie kilku składników w jednym preparacie będzie dobrym rozwiązaniem, zwiększającym prawdopodobieństwo regularnego stosowania preparatu. Wiele preparatów zawiera substancje czynne wspomagające działanie lecytyny m.in. witaminy z grupy B, ekstrakt z liści miłorzębu lekarskiego, koenzym Q10, kwasy omega-3-6-9, wyciąg z korzenia żeń-szenia, magnez i inne składniki mineralne.
• Wpływ na hormony – lecytyna sojowa powoduje wzrost stężenia estrogenów, a lecytyna słonecznikowa i rzepakowa mają znikomy wpływ na gospodarkę hormonalną. Osobom z niewyrównanym poziomem hormonów zalecaj unikać spożywania lecytyny sojowej bez konsultacji z lekarzem.^[12]

Zestawienie tabelaryczne preparatów z lecytyną

W celu ułatwienia analizy preparatów z lecytyną zestawiono je w tabeli. Wyszczególniono porcję lecytyny w mg/[1 dawkę płynu/tabletkę/kapsułkę], źródło lecytyny, postać, dodatkowe składniki czynne oraz istotne dla konsumenta substancje pomocnicze.

Z przedstawionego zestawienia tabelarycznego wynika, że lecytyna jest najczęściej składnikiem pochodzenia sojowego, a jej dawka jest wyższa w preparatach jednoskładnikowych w porównaniu do preparatów wieloskładnikowych.

Piśmiennictwo

1. Wu, J., Yang, W., Song, R., Li, Z., Jia, X., Zhang, H., Zhang, P., Xue, X., Li, S., Xie, Y., Zhang, R., Ye, J., Zhou, Z., & Wu, C. (2023). Dietary Soybean Lecithin Improves Growth, Immunity, Antioxidant Capability and Intestinal Barrier Functions in Largemouth Bass Micropterus salmoides Juveniles. Metabolites, 13(4), 512. https://doi.org/10.3390/metabo13040512⬏
2. Robert, C., Couëdelo, L., Vaysse, C., & Michalski, M. C. (2020). Vegetable lecithins: A review of their compositional diversity, impact on lipid metabolism and potential in cardiometabolic disease prevention. Biochimie, 169, 121–132. https://doi.org/10.1016/j.biochi.2019.11.017⬏⬏⬏⬏
3. Mourad, A. M., de Carvalho Pincinato, E., Mazzola, P. G., Sabha, M., & Moriel, P. (2010). Influence of soy lecithin administration on hypercholesterolemia. Cholesterol, 2010, 824813. https://doi.org/10.1155/2010/824813⬏
4. Gaby A. R. (2009). Nutritional approaches to prevention and treatment of gallstones. Alternative medicine review : a journal of clinical therapeutic, 14(3), 258–267.⬏
5. Wu J, Yang W, Song R, Li Z, Jia X, Zhang H, Zhang P, Xue X, Li S, Xie Y, Zhang R, Ye J, Zhou Z, Wu C. Dietary Soybean Lecithin Improves Growth, Immunity, Antioxidant Capability and Intestinal Barrier Functions in Largemouth Bass Micropterus salmoides Juveniles. Metabolites. 2023 Apr 2;13(4):512. doi: 10.3390/metabo13040512. PMID: 37110170; PMCID: PMC10145076⬏
6. Wendel, A., & by Staff, U. (2014). Lecithin. Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology, 1–19. https://doi.org/10.1002/0471238961.1205030923051404.a01.pub2⬏
7. Robert, C., Couëdelo, L., Vaysse, C., & Michalski, M. C. (2020). Vegetable lecithins: A review of their compositional diversity, impact on lipid metabolism and potential in cardiometabolic disease prevention. Biochimie, 169, 121–132. https://doi.org/10.1016/j.biochi.2019.11.017⬏
8. Shahira M. Ezzat, Mohamed A. Salem, Nihal M. El Mahdy, Marwa M. Mahfouz. (2022). Antioxidants Effects in Health. Chapter4.9 – Lecithin. 375-386. DOI: 10.1016/B978-0-12-819096-8.00060-4⬏
9. Katz, Y., Gutierrez-Castrellon, P., González, M. G., Rivas, R., Lee, B. W., & Alarcon, P. (2014). A comprehensive review of sensitization and allergy to soy-based products. Clinical reviews in allergy & immunology, 46(3), 272–281. https://doi.org/10.1007/s12016-013-8404-9⬏
10. Orifarm. (2022). ChPL Vita Buerlecithin. Pobrano z https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/rpl/search/public⬏
11. Zeisel S. H. (2004). Nutritional importance of choline for brain development. Journal of the American College of Nutrition, 23(6 Suppl), 621S–626S. https://doi.org/10.1080/07315724.2004.10719433⬏
12. Behr, M., Oehlmann, J., & Wagner, M. (2011). Estrogens in the daily diet: in vitro analysis indicates that estrogenic activity is omnipresent in foodstuff and infant formula. Food and chemical toxicology : an international journal published for the British Industrial Biological Research Association, 49(10), 2681–2688. https://doi.org/10.1016/j.fct.2011.07.039⬏