Do apteki przychodzi 32-letnia pacjentka i prosi o polecenie czegoś na wysypkę, która pojawiła się na palcach dłoni.
Zapytana o okoliczności wystąpienia objawów odpowiada, że w czasie 3 dnia wyjazdu motocyklowego zaczęły ją swędzieć dłonie. Dodatkowo na paznokciach pojawiły się białe zmiany, które brzydko wyglądają. Boi się, że może to być grzybica.
Wywiad i obserwacje
Z wywiadu przeprowadzonego z pacjentką wynika, że:
- niedawno rozpoznano u niej trądzik różowaty i zalecono na stałe przyjmowanie doksycykliny (Doxycyclinum TZF) w dawce 100 mg na dobę,
- podczas 10-dniowej wyprawy motocyklowej cały czas nosiła rękawiczki bez palców,
- stosowała kremy z filtrem przeciwsłonecznym, ale ominęła obszar dłoni.
Interwencja
Na postawie uzyskanych informacji wyjaśniono pacjentce, że w jej przypadku wystąpiła reakcja fototoksyczna na doksycyklinę w wyniku ekspozycji na światło słoneczne. Do typowych objawów tej reakcji należą:[1]
- wysypka,
- rumień,
- ból lub świąd o nasileniu od umiarkowanego do intensywnego,
- pęcherze.
Wytłumaczono, że stosowanie niektórych leków wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia skórnych reakcji fotonadwrażliwości, a u pacjentów stosujących doksycyklinę w dawce 100 mg na dobę ryzyko to wynosi 3-16%.[2]
Ponadto, wystąpiła u niej również tzw. fotoonycholiza. Jest to stan, w którym dochodzi do odwarstwiania płytki paznokcia od jego łożyska i nagromadzenia się pod nim powietrza. Charakterystyczne cechy onycholizy są następujące:[3][4][5]
- jest to proces bezbolesny, który zwykle rozpoczyna się od dystalnego końca paznokcia (rzadziej od boku),
- objawy mogą się pojawić nawet po 2 tygodniach od momentu zaprzestania stosowania doksycykliny,
- paznokcie dotknięte onycholizą zazwyczaj są gładkie, twarde i bez oznak stanu zapalnego,
- może dotyczyć kilku lub wszystkich paznokci narażonych na działanie promieni słonecznych,
- płytka paznokciowa nie przylega do łożyska i wskutek utraty łączności z łożyskiem i brakiem prześwitywania różowego zabarwienia pochodzącego z naczyń włosowatych przybiera kształt półksiężyca białego koloru (Ryc. 1),
- w niektórych sytuacjach dochodzi do wtórnego zakażenia (paznokieć może mieć wtedy inną barwę: szarą, żółtą, brązową, czarną),
- nie jest to grzybica.
W tej sytuacji zalecono pacjentce następujące czynności:[1][6]
- zaprzestanie stosowania doksycykliny i kontakt z lekarzem w celu zmiany leczenia trądziku różowatego,
- unikanie bezpośredniej ekspozycji na słońce,
- zastosowanie fotoprotekcji w czasie narażenia na działanie promieni słonecznych:
- noszenie odpowiedniego ubrania chroniącego skórę,
- smarowanie skóry kosmetykami zawierającymi filtry ochronne UVA i UVB o wartościach min. 50 SPF,
- właściwą pielęgnację paznokci:
- delikatne obcinanie płytki paznokcia,
- staranne osuszanie odsłoniętego łożyska paznokcia po każdym umyciu rąk,
- miejscowe zastosowanie na dłonie hydrokortyzonu w kremie, który będzie łagodził świąd,
- dodatkowo zalecono antyseptycznie działający roztwór dichlorowodorku oktenidyny z fenoksyetanolem na płytkę paznokci i skórę okołopaznokciową.
Ponadto, poinformowano pacjentkę, że objawy reakcji fototoksycznej zazwyczaj ustępują po 10-14 dniach od momentu zaprzestania stosowania doksycykliny.[1]
Piśmiennictwo
- Goetze S, Hiernickel C, Elsner P. (2017) Phototoxicity of Doxycycline: A Systematic Review on Clinical Manifestations, Frequency, Cofactors, and Prevention. Skin Pharmacol Physiol 30:76-80.⬏⬏⬏
- Monteiro, A. F., Rato, M., & Martins, C. (2016). Drug-induced photosensitivity: Photoallergic and phototoxic reactions. Clinics in dermatology, 34(5), 571–581. pełny tekst; Blakely, K. M., Drucker, A. M., & Rosen, C. F. (2019). Drug-Induced Photosensitivity-An Update: Culprit Drugs, Prevention and Management. Drug safety, 42(7), 827–847.⬏
- Zaias, N., Escovar, S. X., & Zaiac, M. N. (2015). Finger and toenail onycholysis. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology : JEADV, 29(5), 848–853.⬏⬏
- Yost, J.M. (2018). Nail Reactions to Antibiotics, Antimalarials, and Other Medications. In: Rubin, A.I., Jellinek, N.J., Daniel, C.R., Scher, R.K. (eds) Scher and Daniel’s Nails. Springer, Cham. 10.1007/978-3-319-65649-6(Chapter 28), 453–489.⬏
- Wlodek, C., & Narayan, S. (2014). A reminder about photo-onycholysis induced by tetracycline, and the first report of a case induced by lymecycline. Clinical and experimental dermatology, 39(6), 746–747.⬏
- Blakely, K. M., Drucker, A. M., & Rosen, C. F. (2019). Drug-Induced Photosensitivity-An Update: Culprit Drugs, Prevention and Management. Drug safety, 42(7), 827–847.⬏
Tetracykliny i słońce to nienajlepsze połączenie. Przydatny artykuł. Można na jego podstawie przestrzec pacjenta przed opalaniem po doksycyklinie i lekach fototoksycznych ogólnie. Chętnie przeczytam więcej artykułów o interakcjach leków ze słońcem.