Co nowego wiadomo o skuteczności iwermektyny (Stromectol) w leczeniu COVID-19? Czy są wyniki jakichś nowych badań klinicznych?
Krótka odpowiedź
Wygląda na to, że iwermektyna nie jest kolejnym nieskutecznym lekiem spośród wielu dotychczas badanych i porzuconych. Według artykułu przeglądowego opublikowanego w maju 2021 roku przez FLCCC (Front Line COVID-19 Critical Care Alliance), który objął 27 badań dotyczących skuteczności iwermektyny w leczeniu i profilaktyce COVID-19, spośród których 16 stanowiły badania kliniczne z randomizacją (RCT), lek ten jest bardzo obiecującą opcją terapeutyczną.[1]
Wcześniej do innych wniosków doszedł AOTMiT, stwierdzając w swoim przeglądzie z 04.02.2021, że dostępne dane kliniczne obarczone są dużym błędem z uwagi na małe grupy badawcze, brak odpowiedniej grupy kontrolnej i nie można na ich podstawie wnioskować o skuteczność iwermektyny.[2]
Wyjaśnienie
Od momentu ogłoszenia pandemii COVID-19 trwają intensywne poszukiwania leków, które mogą być skuteczne w terapii tej choroby. Niestety dotychczas większość środków, jak remdesiwir (Veklury), chlorochina (Arechin), lopinawir + rytonawir (Kaletra, Lopinavir + Ritonavir Accord), przeciwciała monoklonalne czy osocze ozdrowieńców, nie wykazało powtarzalnej i rozstrzygającej skuteczności w obniżaniu śmiertelności z powodu COVID-19. Wyjątkiem jest zastosowanie kortykosteroidów (głównie deksametazonu) w terapii choroby o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego.
Jedną z najbardziej obiecujących obecnie substancji jest iwermektyna (Stromectol), w Polsce zarejestrowana wyłącznie w postaci kremu (Soolantra) stosowanego w leczeniu zmian zapalnych w trądziku różowatym. Poza granicami iwermektyna jest także stosowana wewnętrznie jako lek przeciwpasożytniczy. (Patrz: “Iwermektyna – zastosowanie w leczeniu świerzbu, wszawicy, trądziku i malarii”.)
Ponadto dowiedziono szerokie działanie przeciwwirusowe iwermektyny – jest skuteczna w zwalczaniu SV40, denga, wirusa Zachodniego Nilu, wirusa wenezuelskiego końskiego zapalenia mózgu, grypy. W związku z powyższym stała się także jednym z obiektów zainteresowań badaczy szukających skutecznego leku na COVID-19. Więcej o innych badaniach pisaliśmy w osobnym opracowaniu. (Patrz: “Iwermektyna jako potencjalny lek na COVID-19 – przegląd badań naukowych”.)
Przeprowadzono szereg badań in vitro oraz badań na zwierzętach, które wskazywały na wysoką skuteczność iwermektyny w zwalczaniu wirusa SARS-CoV-2. Obecnie dostępne są też dane z licznych badań klinicznych z randomizacją (RCT) oraz badań obserwacyjnych przeprowadzonych z udziałem ludzi oceniających skuteczność iwermektyny zarówno w profilaktyce, zapobieganiu transmisji, leczeniu przypadków z przebiegiem umiarkownym jak i ciężkim wymagającym hospitalizacji. W maju FLCCC opublikowało obszerny artykuł przeglądowy, z którego wnioski są bardzo optymistyczne wobec zastosowania iwermektyny w leczeniu COVID-19.[1]
Dowody przedkliniczne na skuteczność iwermektyny w COVID-19
Następujące przesłanki z badań przedklinicznych sugerują możliwość wykorzystania iwermektyny jako leku na COVID-19:
- od 2012 roku liczne badania in vitro dowiodły skuteczność iwermektyny w hamowaniu replikacji wielu wirusów;
- iwermektyna hamuje replikację wirusa SARS-CoV-2 oraz jego wiązanie się z tkanką gospodarza;
- iwermektyna wykazuje silne działanie przeciwzapalne; badania in vitro dowiodły zarówno hamowanie produkcji cytokin jak i hamowanie trakskrypcji NF-κB;
- w wielu modelach zwierzęcych zainfekowanych wirusem SARS-CoV-2 lub podobnym zaobserwowano, że iwermektyna prowadziła do redukcji wiremii oraz chroniła przed uszkodzeniem narządów.
Dowody kliniczne na skuteczność iwermektyny w COVID-19
Według FLCCC, wyniki dotychczas przeprowadzonych klinicznych wskazują na to, że:
- iwermektyna hamuje transmisję i rozwój COVID-19 u osób mających kontakt z zainfekowanymi pacjentami;
- liczne badania wykazały, że iwermektyna przyspiesza zdrowienie i zapobiega pogorszeniu stanu zdrowia u pacjentów z chorobą w stopniu lekkim do umiarkowanego, którym podano lek wkrótce po wystąpieniu pierwszych objawów;
- wśród pacjentów wymagających hospitalizacji iwermektyna przyspiesza zdrowienie oraz zmniejsza śmiertelność z powodu COVID-19;
- iwermektyna zmniejsza śmiertelność wśród krytycznie chorych pacjentów;
- w obszarach, w których prowadzono kampanie masowej dystrybucji iwermektyny, powiązano w czasie podanie leku z obniżeniem wskaźników śmiertelności (patrz: wykresy poniżej).
Ponadto, jak wskazują autorzy przeglądu, iwermektyna cechuje się dobrym profilem bezpieczeństwa, dostępnością i niską ceną. W ciągu 40 lat jej stosowania i miliardów podanych dawek zaobserwowano nieliczne istotne interakcje z innymi lekami oraz łagodne i rzadkie działania niepożądane. Jak podkreślają autorzy artykułu, biorąc pod uwagę liczbę badań oraz dowody epidemiologiczne, wstępne wyniki metaanalizy badań RCT przeprowadzonej przez Unitaid/WHO, a także wytyczne z międzynarodowej konferencji BIRD, iwermektyna powinna zostać globalnie i systemowo wdrożona do zapobiegania i leczenia COVID-19.[1]
Konsensus polskich ekspertów
Warto zaznaczyć, że według pierwszej wersji przeglądu AOTMiT z 04.02.2021, dostępne dane kliniczne obarczone są dużym błędem z uwagi na małe grupy badawcze, brak odpowiedniej grupy kontrolnej i nie można na ich podstawie wnioskować o skuteczność iwermektyny.[2] Według aktualnych zaleceń agencji:
Nie zaleca się rutynowego stosowania iwermektyny w leczeniu COVID-19; jej użycie powinno być ograniczone do eksperymentów badawczych.
Według Konsensusu, dowody na skuteczność iwermektyny nie są przekonujące i nie pozwalają na ostateczne wnioskowanie. Wyniki są jednak zachęcające, ale wymagają jednoznacznego potwierdzenia lub zaprzeczenia poprawnie zaplanowanymi badaniami.[4]
AKTUALIZACJA: W sierpniu 2021 AOTMiT opublikowało kolejną zaktualizowaną wersję swojego Przeglądu doniesień naukowych dla iwermektyny w leczeniu oraz profilaktyce COVID-19, w którym podtrzymuje kwietniowe stanowisko, iż “dowody naukowe nie potwierdzają skuteczności klinicznej iwermektyny w COVID-19”. (Patrz: “Czy iwermektyna leczy COVID-19? Aktualizacja stanowiska AOTMiT”.)
Zobacz też materiał wideo: Co warto wiedzieć o iwermektynie?
Piśmiennictwo
- Kory, P., Meduri, G. U., Varon, J., Iglesias, J., & Marik, P. E. (2021). Review of the Emerging Evidence Demonstrating the Efficacy of Ivermectin in the Prophylaxis and Treatment of COVID-19. American Journal of Therapeutics, 28(3), e299–e318. pełny tekst⬏⬏⬏
- Opracowanie analityczne AOTMiT. Przegląd doniesień naukowych dla iwermektyny w leczeniu oraz profilaktyce COVID-19. Wersja 1.0, data ukończenia: 04.02.2021 r. pełny tekst .pdf ⬏⬏
- Chamie J. Real-world evidence: the case of Peru. In: Causality between Ivermectin and COVID-19 Infection Fatality Rate; 2020.⬏
- AOTMiT. Farmakoterapia COVID-19 – Aktualizacja. Wersja 2.1. Data ukończenia – 05.02.2021 r. pełny tekst .pdf⬏
