Pytanie czytelnika

Czy suplementacja witaminy K2 MK7 faktycznie pomaga w utrzymaniu zdrowych kości? Czy warto polecać ją pacjentom?

Krótka odpowiedź

Suplementacja witaminy K2 MK7 zazwyczaj nie jest potrzebna, bowiem w naszym kraju produkty żywnościowe zawierające witaminę K, w tym K2 MK7, są szeroko dostępne. Niedobory występują rzadko i najczęściej wynikają z zaburzeń procesu trawienia lub wchłaniania w przewodzie pokarmowym. Wyniki badań klinicznych nie potwierdzają jednoznacznie skuteczności suplementacji. Nie znajduje się ona w żadnych polskich, europejskich ani amerykańskich wytycznych leczenia osteoporozy.

Informacje dotyczące roli biologicznej witamin K2 MK4 oraz K2 MK7 zaprezentowano również w innym opracowaniu. (Patrz: “Co tak naprawdę wiemy o witaminie K2 MK-4 i MK-7? [Q&A]”.)

Czytaj też:

Co dalej z lekiem Alfadiol? MZ wprowadza rozwiązanie

Składniki preparatów na włosy i paznokcie

Przegląd ziołowych preparatów na menopauzę

Wyjaśnienie

Aby zrozumieć, dlaczego pomimo dostępności badań mówiących o korzystnym działaniu witaminy K, jej suplementacja nie jest zalecana, muszę wyjaśnić, czym właściwie ona jest, jakie są jej źródła i co mówią konkretne badania.

Źródła witaminy K

W przyrodzie występują dwie podgrupy witamin K:

• Witamina K1 (fitochinon) – jeden związek chemiczny, obecny w roślinach zielonych (dobrym źródłem fitochinonu są m.in: boćwina, jarmuż, kapusta włoska, szpinak, natka pietruszki, brokuły). Fitochinon zawarty jest też w olejach roślinnych (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, sojowy) oraz w owocach (kiwi, awokado, winogronach);
• Witamina K2 (menachinon) – kilka związków chemicznych, oznaczanych literami MK oraz liczbą od 4 do 13 (związaną z długością łańcucha bocznego). Istotne są przede wszystkim formy MK4 i MK7 (ta druga ma prawdopodobnie największą biodostępność i aktywność biologiczną). W organizmie zwierząt i ludzi zachodzi przemiana znacznej części witaminy K1 w witaminę K2 MK4. Bakterie obecne w okrężnicy wytwarzają natomiast długołańcuchową witaminę K2, jednak z tej części przewodu pokarmowego wchłania się ona słabo. Witaminę K2 dostarczamy też z pokarmem. MK4 obecna jest w produktach pochodzenia zwierzęcego (takich jak mięso i jaja). Długołańcuchowe menachinony, takie jak MK7, pacjent spożywa z produktami fermentowanymi (serami, kefirami, kiszoną kapustą).^[1][2]

Źródła witaminy K w diecie zestawiono także w ulotce dla pacjenta. (Patrz: “Źródła witaminy K w diecie [edukacja pacjenta]”.)

Funkcje witaminy K

W organizmie ludzkim witamina K modyfikuje kilkanaście białek, dzięki czemu zyskują one zdolność do wiązania się z jonami wapnia. Połowa z tzw. białek zależnych od witaminy K odpowiada za procesy krzepnięcia krwi, pozostałe biorą udział w metabolizmie kości, hamują odkładanie wapnia w ścianach komórek krwionośnych, oddziałują na przewodnictwo komórek nerwowych czy podziały komórkowe.

Witamina K a osteoporoza

Niskie spożycie witaminy K może być związane z pogorszeniem stanu kości. Z tego powodu zaczęto prowadzić badania nad wpływem witaminy K na metabolizm kości. Niektóre prace sugerują, że suplementacja witaminy K, a zwłaszcza menachinonów, odgrywa istotną rolę w zapobieganiu osteoporozie i hamowaniu jej postępów. Według przeglądu systematycznego z 2017 r. większość przeprowadzonych badań była obarczona różnymi ograniczeniami, a wyniki dostarczyły przeciwstawnych dowodów.^[1] Zasugerowano potrzebę dalszych kompleksowych i długofalowych badań, aby móc ocenić rzeczywisty wpływ witaminy K na stan kości i ryzyko złamań. W 2021 r. opublikowano wyniki 3-letniego, randomizowanego, kontrolowanego placebo badania.^[3] 142 kobiety z osteopenią po menopauzie otrzymywały przez 3 lata 375 µg KM7 lub placebo oraz witaminę D3 i wapń. Po tym czasie zmiany markerów obrotu kostnego i mikrostruktury kości były podobne w obu grupach.

Witamina K a stan naczyń krwionośnych

Niedobór witaminy K wiąże się też ze zwiększonym odkładaniem się wapnia i zwapnieniem tętnic wieńcowych. Zaobserwowano zjawisko tzw. paradoksu wapniowego – u osób mających niedobory witaminy K i intensywnie suplementujących wapń możliwe jest odkładnie się go w ścianach naczyń zamiast w kościach. Prowadzono badania nad zasadnością suplementacji witaminy K w zwapnieniu tętnic. Według przeglądu systematycznego z metaanalizą z 2019 r. suplementacja witaminą K znacząco obniża zwapnienie tętnic w porównaniu z placebo, nie wpływa jednak na sztywność naczyń.^[4] Zaznaczono jednak, że wyciągnięte wnioski są ograniczone niewielką liczbą badań o znacznej heterogeniczności. Wg przeglądu systematycznego z 2020 r. witamina K nie zapobiega konsekwentnie postępowi zwapnień, miażdżycy czy sztywności tętnic, choć w momencie rozpoczęcia badania mogą wystąpić pewne korzyści u osób ze zwapnieniem.^[5]

Podsumowanie

Najprawdopodobniej skuteczność kliniczna suplementacji witaminy K zależy od jej wyjściowego niedoboru. Dlatego też wydaje się, że osoby mające dobrze zbilansowaną dietę, niecierpiące na zaburzenia przewodu pokarmowego, nie potrzebują dodatkowo suplementować witaminy K. Warto jednak dodać, że nie stwierdzono niepożądanego działania dużych dawek witaminy K, tak więc ewentualna suplementacja nie przyniesie negatywnych skutków, zwłaszcza że porcja witaminy w polskich preparatach nie przekracza 200 µg. Suplementów nie powinny stosować osoby zażywające antagonisty witaminy K (acenokumarol i warfarynę), chyba że suplementacja jest prowadzona pod kontrolą lekarza.

Piśmiennictwo

1. Palermo, A., Tuccinardi, D., D’Onofrio, L., Watanabe, M., Maggi, D., Maurizi, A. R., Greto, V., Buzzetti, R., Napoli, N., Pozzilli, P., & Manfrini, S. (2017). Vitamin K and osteoporosis: Myth or reality?. Metabolism: clinical and experimental, 70, 57–71. pełny tekst⬏⬏
2. Eugeniusz Józef Kucharz, Marcin Stajszczyk, Anna Kotulska, Marek Brzosko, Piotr Leszczyński, Katarzyna Pawlak-Buś, Włodzimierz Samborski, Piotr Wiland (2018). Rola witaminy K2 w metabolizmie kości i innych procesach patofizjologicznych— znaczenie profilaktyczne i terapeutyczne. Varia Medica, tom 2, nr 4, strony 345–358. pełny tekst⬏
3. Rønn, S. H., Harsløf, T., Oei, L., Pedersen, S. B., & Langdahl, B. L. (2021). The effect of vitamin MK-7 on bone mineral density and microarchitecture in postmenopausal women with osteopenia, a 3-year randomized, placebo-controlled clinical trial. Osteoporosis international : a journal established as result of cooperation between the European Foundation for Osteoporosis and the National Osteoporosis Foundation of the USA, 32(1), 185–191. pełny tekst⬏
4. Lees, J. S., Chapman, F. A., Witham, M. D., Jardine, A. G., & Mark, P. B. (2019). Vitamin K status, supplementation and vascular disease: a systematic review and meta-analysis. Heart (British Cardiac Society), 105(12), 938–945. pełny tekst⬏
5. Vlasschaert, C., Goss, C. J., Pilkey, N. G., McKeown, S., & Holden, R. M. (2020). Vitamin K Supplementation for the Prevention of Cardiovascular Disease: Where Is the Evidence? A Systematic Review of Controlled Trials. Nutrients, 12(10), 2909. pełny tekst⬏